زخم معده

زخم‌های گوارشی زخم‌هایی باز هستند که در سطح داخل معده یا بخش ابتدایی روده باریک (که به آن دوازدهه هم می‌گویند) ایجاد می‌شوند؛ به‌عبارت‌دیگر، دو نوع زخم گوارشی داریم: زخم معده و زخم دوازدهه که متداول‌ترین علامت هر دو نوع، درد معده (بالای شکم) است. شایع‌ترین علل ایجاد زخم‌های گوارشی این دو مورد هستند: عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف درازمدت داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی مانند آسپیرین. قابل ذکر است که استرس و غذاهای پر ادویه، موجب ایجاد زخم گوارشی نمی‌شوند، اما علائم آن را بدتر می‌کنند. علت زخم معده، درمان آن را تعیین می‌کند. اگر عفونت با هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد، باید درمان برای رفع این عفونت تجویز شود. اگر زخم معده ناشی از مصرف زیاد داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی است باید مصرف آن‌ها کم شود یا در صورت امکان به‌طور کامل قطع شوند و با داروی دیگری جایگزین شوند. به‌طورکلی، داروهایی که به ترمیم زخم کمک می‌کنند، بخشی از درمان زخم معده هستند.

زخم معده چیست

زخم‌ معده بیماری دردناکی است که لذت غذا خوردن را از شما می‌گیرد و وقت و بی‌وقت با دردهای شدید و خفیف آزارتان می‌دهد. منظور از زخم معده، آسیب به مخاط معده یا روده کوچک است. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که مخاط محافظت‌کننده درون معده، بی‌اثر شود. معده برای کمک به هضم غذا و برای مقابله در برابر میکروب‌ها، اسید قوی تولید می‌کند.اگر مخاط عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد، اسید معده به بافت معده آسیب می‌رساند و منجر به زخم معده خواهد شد. زخم معده ممکن است به راحتی درمان شود، اما بدون دریافت درمان مناسب می‌تواند رفته رفته شدیدتر شود.

در بیماری زخم معده یا زخم پپتیک (Peptic Ulcer Disease) با نام اختصاری PUD، در دیواره داخلی معده ، قسمت ابتدایی روده کوچک یا گاهی انتهای مری یک زخم ایجاد می‌شود. پپتیک اولسر معمولا درد زیادی دارد و تشخیص زودهنگام آن برای موفقیت در درمان و پیشگیری از عوارض شدید آن نقش مهمی دارد. بر اساس آمارهایی که در این زمینه وجود دارد، مشخص شده است که از هر ده نفر، یک نفر در طول زندگی خود دچار این بیماری می‌شود.

 پزشکانی که در جستجوی عامل زخم معده بوده‌اند تا مدت‌ها تصور می‌کردند عواملی مثل مصرف غذاهای تند، استرس، سیگار کشیدن و عادت‌های تغذیه‌ای غلط و مصرف بعضی از داروها تنها دلایل زخم معده‌اند تا اینکه در سال ۱۹۸۲ دانشمندان نوعی باکتری را در مخاط معده کشف کردند و متوجه شدند که این باکتری در معده بسیاری از افراد وجود دارد. آنها این باکتری را «هلیکوباکتر پیلوری» نامیدند.

انواع زخم معده چه هستند؟

زخم معده نوعی اختلال اسیدپپتیک است. زخم‌های معده را می‌توان با توجه به محل قرارگیری و سایر عوامل طبقه‌بندی کرد. زخم معده بر اساس محل ایجاد شامل انواع زیر است:

• زخم اثنی عشر
• زخم مری
• زخم معده
• دیورتیکول مکل (زخم دیورتیکول مکل که به لمس بسیار حساس است.

طبقه بندی بر اساس مدل جانسون:

• نوع I: زخم در امتداد بدن معده، اغلب در امتداد منحنی کمتر در incisura angularis در امتداد موضع مقاوم (locus minoris resistantiae). با افزایش بیش از حد اسید همراه نیست.
• نوع II: زخم در بدن معده همراه با زخم اثنی عشر، همراه با ترشح بیش از حد اسید است.
• نوع III: در کانال پیلوریک در فاصله 3 سانتی متر از پیلوروس قرار دارد و با تولید بیش از حد ترشح اسید همراه است.
• نوع IV: زخم پروگزیمال معده
• نوع V: می‌تواند در کل معده رخ دهد و همراه با استفاده مزمن از NSAIDs (مانند ایبوپروفن) است.

علائم زخم معده

شایع ترین علامت زخم گوارشی سوزش و درد معده است. اسید معده، زمانی که معده خالی می باشد، درد را بدتر می کند.

این درد اغلب با خوردن غذاهای خاصی که باعث افزایش اسید معده می شود درد تشدید یافته و در صورت استفاده از یک داروی کاهش دهنده اسید، درد تسکین می یابد، اما ممکن است دوباره برگردد. ممکن است درد بین وعده های غذایی و شب ها بدتر شود.

زخم معده می تواند علائم دیگری هم بروز دهد که عبارتند از:

• حالت تهوع
• سوزش سر دل
• عدم تحمل مواد غذایی چرب
• احساس پر بودن معده، نفخ شکم
• استفراغ
• کاهش وزن بدون دلیل مشخص
• مدفوع تیره و سیاه‌رنگ
• سرگیجه
• سختی تنفس
• احساس خستگی بی‌دلیل
• رنگ‌پریدگی پوست
• استفراغی که دارای ذرات خونی است.
• دل‌درد شدید
• تغییر اشتها
• احساس ضعف
• مشکلات تنفسی
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• مشاهده خون تیره در مدفوع یا مدفوع سیاه یا تار
• استفراغ خونی (که ممکن است قرمز یا سیاه به نظر برسد)

اگر علائم شدید ذکر شده در بالا را دارید و یا آنتی اسیدهای بدون نسخه و مسدود کننده های اسید درد شما را تسکین می دهند اما درد دوباره برمی گردد، به پزشک مراجعه کنید.

علت زخم ‌معده چیست؟

دستگاه گوارش شما با یک لایه مخاطی که به طور معمول از اسید محافظت می شود، پوشیده شده است. اما اگر مقدار اسید افزایش یافته یا میزان مخاط کاهش یابد، می تواند زخم ایجاد شود.

باکتری های هلیکوباکتر پیلوری معمولاً در لایه مخاطی زندگی می کنند که لایه مخاطی از بافت های معده و روده کوچک محافظت می کند. غالباً باکتری هلیکوباکتر پیلوری مشکلی ایجاد نمی کند، اما می تواند باعث التهاب لایه داخلی معده شود و زخم ایجاد کند.

این باکتری ممکن است از طریق تماس نزدیک مانند بوسیدن یا غذا یا آب، از شخص به فرد دیگر انتقال یابد. هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری متحرک و مارپیچ است و امروزه مهم‌ترین علت زخم‌ معده به شمار می‌آید.

استفاده منظم از داروهای تسکین دهنده درد مثل مصرف آسپرین و همچنین برخی مسکن به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می توانند آستر معده و روده کوچک شما را تحریک کنند. زخم های گوارشی در افراد مسن که مکرر داروهای ضد درد یا داروهایی که در دمان آرتروز مصرف می کنند، بیشتر دیده شود. مصرف داروهای NSAID، اگر با عوامل دیگر مانند مصرف سیگار، الکل، غذاهای تند و استرس همراه شود می تواند احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش دهند.

استرس

استرس ناشی از مشکلات سلامت روان و مشکلات روانپزشکی، یکی از دلایل باالقوه برای ابتلا به زخم معده هستند و به همین دلیل گاهی به زخم ناشی از استرس‌های شدید و طولانی مدت، زخم معده عصبی نیز گفته می‌شود. اگرچه استرس عاملی نیست که به تنهایی به ایجاد زخم معده منجر شود اما با افزایش ترشح اسید معده، سرکوب سیستم ایمنی بدن، مشکلات هضم غذا و ایجاد التهاب در بدن شرایط را برای بروز این بیماری مساعد می‌کند.

فاکتورهای تغذیه‌ای مانند مصرف زیاد غذاهای تند تا قرن ۲۰ از عوامل ایجاد زخم معده محسوب می‌شدند که امروزه میزان ارتباط آن‌ها با این بیماری بسیار اندک شناخته می‌شود. مصرف الکل نیز یکی دیگر از عللی است که در گذشته به تنهایی عامل ایجاد زخم معده دانسته می‌شد اما امروزه ثابت شده است که تنها در صورتی که با عفونت هلیکوباکتر همراه باشد خطر زخم معده را بالا می‌برد.

سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus) یا (CMV) عفونت خون در اثر این ویروس که از خانواده هرپس ویریده است، منجر به ایجاد عوارضی همچون التهاب، زخم یا سوراخ در دیواره معده می‌شود. گاستروانتریت ناشی از CMV می‌تواند از طریق تماس جنسی، انتقال خون، ادرار، بینی، و ترشحات دهانی انتقال یابد و اغلب افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند را آلوده می‌کند. بروز بیماری در معده، با درد شکم و دشواری در خوردن و بلع غذا همراه است. زخم‌های عمیق ناشی از این عفونت ویروسی می‌توانند باعث خون‌ریزی دستگاه گوارش شوند.

بیماری کرون» (Crohn’s Disease): یک بیماری التهابی، خودایمنی و ارثی که لایه مخاطی دستگاه گوارش را مبتلا می‌کند.

واسکولیت (Vasculitis): التهاب رگ های خونی که باعث تغییرات دیواره عروق مانند ضخیم شدن، شکنندگی، باریک شدن یا زخم شدن آن ها خواهد شد.

گاسترینوما (سندرم زولینگر – الیسون) یا تومورهای نادر ترشح‌کننده گاسترین نیز باعث ایجاد زخم های متعدد و صعب العلاج می‌شوند.

عوارض زخم معده چه هستند؟

در بسیاری از موارد زخم معده پس از چند هفته بهبود پیدا می‌کند اما در موارد نادری نیز منجر به بروز سوراخ در دیواره معده و خونریزی می‌شود. خونریزی معده، سوراخ شدن دیواره معده، زخم و سوراخ شدن اندام‌های مجاور، انسداد مسیر خروجی معده و حتی بروز سرطان همگی ‌می‌توانند از عوارض زخم معده باشند. در ادامه شرح مختصری را در رابطه با هر یک از این موارد بیان کرده‌ایم.

• خونریزی معده: شایع‌ترین عارضه که در صورت شدید بودن با 5 تا 10 درصد احتمال مرگ و میر همراه است.
• سوراخ شدن دیواره معده: در صورت عدم درمان زخم، فرسایش دیواره معده منجر به ریختن محتویات معده در حفره شکم و در نهایت پریتونیت حاد شیمیایی می‌شود. اولین علامت این عارضه، درد شدید و ناگهانی شکم است. اگر دیواره خلفی معده سوراخ شده باشد، به دلیل وجود شریان گاستورودئودنوم در این ناحیه، احتمال مرگ به 20٪ می‌رسد.
• زخم و سوراخ شدن اندام‌های مجاور: نفوذ اسید از سوراخ معده به حفره شکمی منجر به ایجاد زخم در اندام‌های مجاور مانند کبد و پانکراس خواهد شد.
• انسداد مسیر خروجی معده: باریک شدن کانال پیلریک در اثر زخم و تورم آنتروم معده و اثنی‌عشر به دلیل زخم معده است. فرد اغلب با استفراغ شدید مراجعه می‌کند.
• سرطان: با بیوپسی می‌شود سرطان معده را از زخم معده افتراق داد. اگر هلیکوباکتر پیلوری عامل زخم معده باشد احتمال بروز سرطان معده ۳ تا ۶ برابر بیشتر خواهد بود.

زخم معده باعث درد اپی گاستریک همراه با حالت تهوع و استفراغ در طول وعده غذایی می‌شود زیرا تولید اسید معده با ورود غذا به معده افزایش می‌یابد. اما درد در زخم‌های اثنی عشر با گرسنگی تشدید می‌شود و با یک وعده غذایی تسکین می‌یابد و با درد شبانه همراه است.

همچنین، علائم زخم معده ممکن است با توجه به محل زخم و سن فرد متفاوت باشند. زخم‌های معمولی معمولاً بهبود می‌یابند و دوباره عود می‌کنند و در نتیجه درد ممکن است چند روز و چند هفته ادامه پیدا کند و سپس کمرنگ یا ناپدید شود. معمولاً کودکان و افراد مسن هیچ علامتی ندارند مگر اینکه عارضه‌ای به وجود آمده باشد. احساس سوزش در ناحیه معده که بین 30 دقیقه تا 3 ساعت طول می‌کشد معمولاً نشانه زخم است.

ممکن است علت این درد با گرسنگی و سوء هاضمه اشتباه گرفته شود. درد معمولاً به علت زخم ایجاد می‌شود، اما ممکن است در اثر تماس با ناحیه زخم شده، توسط اسید معده تشدید شود. درد ناشی از زخم معده را می‌توان در هر جایی از ناف تا جناغ احساس کرد، ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و در صورت خالی بودن معده تشدید شود.

گاهی اوقات درد شب‌ها افزایش می‌یابدو معمولاً با خوردن غذاهایی که اسید معده را خنثی می‌کنند می‌کنند یا با مصرف داروهای ضد اسید، به طور موقت تسکین می‌یابد. با این حال، علائم بیماری زخم معده ممکن است در هر فرد مبتلا متغیر باشند.

تشخیص زخم معده

نحوه تشخیص و درمان به‌ شدت نوع زخم ایجاد شده بستگی خواهد داشت. زمانی که به پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، او ابتدا در خصوص سوابق بیماری، علائم و نوع داروهایی که مصرف کرده‌اید، سوالاتی خواهد پرسید. سپس ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تخصصی داشته باشید. برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری ممکن است آزمایش خون، مدفوع یا آزمایش تنفسی برای بیماران انجام گیرد. آزمایش تنفسی به این صورت است که به شما مایع شفافی داده می‌شود تا بنوشید و در کیسه‎ای نفس بکشید، سپس کیسه بسته می‌شود.
در صورتی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود داشته باشد، نمونه تنفسی که از بیمار گرفته شده است، حاوی مقادیر بالایی از دی اکسید کربن خواهد بود. تست تنفس دقیق ترین نوع آزمایش است. بسته به نوع آزمایش استفاده شده، ممکن است شما نیاز به قطع دارو برای مدت زمانی داشته باشید. زیرا آنتی اسیدها می توانند منجر به نتایج منفی کاذب شوند. آزمایشات و روش‌های دیگری که برای تشخیص زخم معده برای بیماران در نظر گرفته می‌شود، شامل موارد زیر است:

بلع باریم

در این آزمایش یک مایع غلیظ سفید رنگ که همان باریم است را باید بنوشید. دستگاه گوارش فوقانی شما پوشانده می‌شود و به پزشک کمک خواهد کرد که معده و روده کوچک با استفاده از اشعه ایکس قابل مشاهده باشد.

آندوسکوپی

در طی آندوسکوپی، پزشک ،لوله توخالی مجهز به یک لنز (آندوسکوپ) را به پایین گلو و درون مری، معده و روده کوچک شما منتقل می کند. با استفاده از آندوسکوپ، پزشک به دنبال زخم است. این آزمایش برای مشاهده زخم، خونریزی و هر بافتی که غیر طبیعی به نظر برسد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.اگر پزشک شما زخم را تشخیص دهد، ممکن است نمونه های کوچک بافت (بیوپسی) برای معاینه در آزمایشگاه برداشته شود. بیوپسی همچنین می تواند تشخیص دهد که آیا هلیکوباکتر پیلوری در معده شما وجود دارد یا خیر.

درمان زخم معده

درمان زخم معده بسته به علت آن متفاوت است. معمولا در طی درمان، اگر باکتری H.pylori وجود داشته باشد، باید آن را از بین برد و در صورت امکان مصرف آسپرین و مُسکن‌های مشابه آن را کاهش داد یا قطع کرد و با دارو‌های دیگر علائم زخم معده را بهبود بخشید.

داروهایی که برای زخم معده تجویز و مصرف می‌شوند عبارت‌اند از:

۱. داروهای آنتی‌بیوتیک برای کشتن باکتری  H.pylori

اگر باکتری H.pylori در دستگاه گوارش شما پیدا شود، پزشک ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها را برای از بین بردن آن توصیه خواهد کرد. این آنتی‌بیوتیک‌ها عبارت‌اند از: آموکسی‌سیلین (Amoxil)، کلاریترومایسین (Biaxin)، مترونیدازول (Flagyl)، تینیدازول (Tindamax)، تتراسیکلین (Tetracycline HCL) و لووفلوکساسین (Levaquin).

مدت زمان مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها برحسب محل زندگی شما و مقاومت بدن‌تان به آنتی‌بیوتیک متفاوت است. شما احتمالا به مدت دو هفته باید آنتی‌بیوتیک بخورید و داروهای دیگر را نیز مصرف کنید تا اسید معده‌تان کاهش یابد. داروهایی که با آنتی‌بیوتیک مصرف خواهید کرد، بازدارنده‌ی پروتون پمپ (proton pump inhibitor) و شاید Pepto-Bismol خواهند بود.

۲. داروهایی که مانع تولید اسید و تسریع درمان زخم معده می‌شوند

بازدارنده‌های پروتون پمپ (PPIها) با غیرفعال کردن قسمت‌هایی از سلول‌ که اسید تولید می‌کنند، اسید معده را کاهش می‌دهند. این داروها هم شامل داروهای بدون نسخه هستند هم داروهایی که تنها با نسخه‌ی پزشک تهیه می‌شوند. از میان این داروها می‌توان به این موارد اشاره کرد: اومپرازول (Prilosec)، لانسوپرازول (Prevacid)، رابپرازول (Aciphex)، اسومپرازول (Nexium) و پانتوپرازول (Protonix).

مصرف طولانی‌مدت بازدارنده‌های پروتون پمپ به‌خصوص با دُز زیاد، خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را بالا می‌برد. از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند این خطرها را کاهش دهد یا خیر.

۳. داروهایی برای کاهش تولید اسید

داروهایی که تولید اسید را متوقف می‌کنند و مسدودکننده‌های هیستامین (H-2) نیز نامیده می‌شوند، میزان اسید معده‌ دستگاه گوارش شما را کاهش می‌دهند و بدین‌ترتیب زخم معده را بهبود می‌بخشند و روند درمان آن را سریع می‌کنند.

این داروها که هم بدون نسخه هم با نسخه قابل تهیه هستند، شامل رانیتیدین (Zantac)، فاموتیدین (Pepcid)، سیمتیدین (Tagamet HB) و نیزاتیدین (Axil AR) هستند.

۴. داروهایی که اسید معده را خنثی می‌کنند

پزشک شما ممکن است در رژیم دارویی‌تان داروهایی را برای خنثی کردن اسید معده بگنجاند. این داروها اسید معده را خنثی می‌کنند و سریعا می‌توانند درد معده را نیز برطرف کنند. بسته به مواد اصلی به کار رفته در این نوع دارو باید دانست اسهال یا یبوست از عوارض جانبی مصرف این داروهاست.

۵. داروهایی که از لایه‌ی داخلی معده و روده‌ی کوچک محافظت می‌کنند

در برخی موارد پزشک ممکن است داروهایی‌ها تجویز کند که به محافظت از بافت‌ لایه‌ی داخلی معده و روده‌ی کوچک کمک کند.

از میان این داروها می‌توان به سوکرالفات (Cerafate) و میسوپروستل (Cytotec) اشاره کرد.

زخم معده‌ در بسیاری موارد به‌خوبی درمان می‌شود. اگر علائم آن شدید و حاد باشند یا بعد از درمان باز هم علائم به‌قوت خود باقی باشند، ممکن است پزشک آندوسکوپی مجدد تجویز کند تا سایر عللی را که موجب این علائم می‌شوند، پیدا کند.

زخمهای معده که با درمان بهبود نمی یابند، زخم های مقاوم نامیده می شوند.

دلایل ایجاد زخم های مقاوم عبارتند از:

• سرطان معده
• عفونت غیر از H. پیلوری
• استفاده مکرر از دخانیات
• بیماری کرون یا التهاب روده
• عدم مصرف دارو طبق دستورالعمل ها
• استفاده مکرر از داروهای تسکین دهنده درد (NSAID و آسپیرین)
• تولید بیش از حد اسید معده (مواردی که در سندرم زولینجر-الیسون رخ می دهد.)

اگر همراه با زخم معده علایم دیگری مانند خون ریزی حاد یا سوراخ شدن معده داشته باشید، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

با این حال، عمل جراحی به دلیل داروهای مؤثر موجود در حال حاضر بسیار کمتر از قبل مورد نیاز است.

درمان گیاهی زخم معده

زخم معده می‌تواند بسیار دردناک باشد و اگر در ابتدا، جلوی این عارضه گرفته نشود زخم به دیواره معده کشیده شده و می‌تواند منجربه سوراخ شدن و خونریزی معده گردد.

درمان زخم معده در طب سنتی شامل استفاده از موارد زیر می باشد:

عسل

عسل حاوی خواص التیام‌بخش قدرتمندی است که می‌تواند در درمان زخم معده بسیار موثر باشد؛ زیرا آنزیم موجود در عسل، که به نام گلوکز اکسیداز مشهور است می‌تواند با تولید هیدروژن پراکسید باعث از بین رفتن باکتری‌های مضر عامل زخم‌های معده شود. به علاوه، عسل می‌تواند التهابات دیواره‌ی معده را تسکین و کاهش دهد. هم‌چنین، می‌تواند به استحکام بافت دیواره‌ی معده، فرایند دفع، و درمان و پیشگیری از بروز مجدد زخم‌های معده کمک کند. در نتیجه، استفاده از عسل به عنوان یکی از موثرترین درمان‌های خانگی برای زخم معده، گزینه‌ای است که می‌توان به افراد مختلفی که با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند توصیه نمود.به این صورت که هر روز صبح پیش از غذا (به صورت ناشتا) ۲ قاشق چای خوری عسل نوش جان نمایید.

زنجبیل

قرن هاست که زنجبیل به خاطر خواص بی شمار دارویی خود شناخته شده و استفاده می شود. این گیاه دارویی اثرات فوق العاده ای روی دستگاه گوارش دارد و به عنوان یکی از بهترین روش های درمان خانگی زخم معده ، بسیار کارساز می باشد. متخصصان طب سنتی زنجبیل را برای مقابله با حالت اسیدیته ی معده، رفع حالت تهوع، دل درد و زخم معده و دیگر زخم های دستگاه گوارش توصیه می کنند. به عقیده ی محققان زنجبیل قدرت ضدباکتریایی قوی دارد و به این ترتیب می تواند باعث از بین بردن هلیکوباکتری شود.
برای تهیه ی شربت زنجبیل یك قاشق چایخوری پودر خشك زنجبیل و یا دو قاشق چایخوری زنجیبل رنده شده تازه را در داخل قوری ریخته روی آن آب جوش بریزید و به مدت پنج دقیقه آنرا با حرارت ملایم دم كنید و سپس آنرا با عسل شیرین كرده و میل كنید.

چای زنجبیل هر چقدر بیشتر بماند و دم بكشد تند تر می‌شود. حتی می‌توان چای زنجبیل را بعد از سرد شدن در داخل یخچال گذاشت و خنك كرد و مانند یك نوشابه سرد استفاده كرد. برای تهیه شربت زنجبیل یك قسمت زنجبیل رنده شده را با سه قسمت عسل مخلوط كرده و در شیشه در بسته در یخچال نگهداری كنید و هر موقع خواستید مصرف كنید .

شیرین بیان

شیرین بیان برای رفع مشکلات و ناراحتیهای معده بهترین و موثرترین دارو بوده، درمان ورم معده، زخم معده، از بین بردن نفخ شکم، سکسکه، رفع التهابات معده و اثنی عشر از خواص این گیاه برای دستگاه گوارش است. از شناخته شده ترین خواص ریشه و ریزوم (ساقه زیر زمینی) شیرین بیان استفاده از آن در درمان زخم معده است.
پزشکان طب سنتی به درمان زخم معده با شیرین بیان در زمان کوتاه سه تا چهار ماهه اعتقاد دارند. به طور کلی این گیاه به دلیل داشتن ماده موثره‌ای به نام «اسید گلیسیرینیک» در درمان زخم‌های گوارشی، به ‌ویژه زخم معده، اثنی عشر و نیز التهاب معده (گاستریت) موثر است.
برای درست کردن دم کرده شیرین بیان باید ۵۰ گرم ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کنید و در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد. این دمنوش را از صافی عبور دهید و آن را نوش جان کنید. این کار را به مدت ۱ هفته، روزی ۲ تا ۳ مرتبه انجام دهید.

موز

از خواص متعدد موز می توان به مبارزه با زخم معده اشاره کرد.به خاطر وجود ترکیباتی بخصوص در این میوه موجب تقویت سلولهایی در دیواره معده شده که این سلولها مانند یک لایه محافظتی در مقابل اسید معده رفتار می کنند.علاوه بر این چنین ترکیبی که به نام کنترل کننده پروتئاز در موز معروف است به نابود کردن باکتریهای علل زخم معده کمک می کند و در نهایت از معده ما در مقابل انواع ناراحتی های معده دفاع می کند.موز یکی از ساده ترین راه حل های درمان خانگی زخم معده می باشد، به این صورت که این میوه‌ی خوشمزه و دوست داشتنی را نوش جان کنید و این کار را دست کم روزی سه مرتبه انجام دهید.

نارگیل

نارگیل دارای خاصیت ضد باکتری است. شیر نارگیل و آب نارگیل برای درمان زخم فوق العاده عالی هستند. نوشیدن شیر نارگیل تازه و آب نارگیل در روز به مدت یک هفته برای آرام کردن زخم بسیار مفید است.۱ قاشق چای خوری روغن نارگیل را نوش جان کنید . این روش را به مدت یک هفته روزی ۲ بار تکرار کنید (یک بار صبح، یک بار نیز شب)

بابونه

یکی از مهمترین خواص بابونه درمان زخم و ورم معده است و افراد مبتلا به این مشکلات می‌توانند با استفاده از بابونه سلامتی خود را بازیابند.

یک لیوان چای غلیظ بابونه، حاوی چهار قاشق چایخوری بابونه در یک لیوان آب جوش، را صبح ناشتا بنوشید و سپس در رختخواب به پشت دراز بکشید و بعد از چهار دقیقه بخوابید و بعد از 15 دقیقه می‌توانید صبحانه خود را میل کنید؛ این عمل را به مدت دو هفته ادامه دهید تا زخم و ورم معده به کلی شفا یابد.

شنبلیله 

گیاه شنبلیله دارای اثر خنک‌کنندگی بدن است. با استفاده از دانه شنبلیله و آب یک چای گیاهی آماده کنید. کافی است دانه (بذر) شنبلیله را در آب خیس کنید. در نتیجه خیس کردن بذر شنبلیله در آب، یک مایع لعاب‌دار حاصل می‌شود. نوشیدن این مایع، در تشکیل غشای محافظ روی دیواره معده و روده مؤثر است، که این امر نیز باعث کاهش شدت زخم خواهد شد.

درمان خانگی زخم معده

با شستن مکرر دستان خود با صابون و آب و با خوردن غذاهایی که کاملاً پخته شده اند می توانید از ابتلا به عفونت های مانند هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری کنید.

هنگام مصرف دارو از نوشیدن الکل خودداری کنید، زیرا این دو می توانند  حتی باعث التهاب و خونریزی شود.

رژیم غذایی سالم و پر از میوه، به ویژه با ویتامین های A و C، سبزیجات و غلات کامل را انتخاب کنید.

 سیگار کشیدن باعث افزایش اسید معده نیز می شود. سعی کنید خواب کافی داشته باشید.

خواب می تواند به سیستم ایمنی بدن شما کمک کند. قبل از خواب از خوردن غذا خودداری کنید.

نقش پروبیوتیک‌ها در بهبود زخم معده

ماست حاوی پروبیوتیک است که به بازگرداندن تعادل باکتریهای دستگاه گوارش کمک می کند. ماست ممکن است میزان باکتری موجود را کاهش دهند، روند بهبودی را تسریع کرده و برخی علائم را بهبود بخشند. پروبیوتیک ها در کنار سایر درمان ها، ممکن است به ریشه کن کردن باکتری های مضر کمک کنند. بعضی اوقات نوشیدن شیر باعث می شود درد زخم شما بهتر شود اما بعداً باعث اسید اضافی می شود که باعث افزایش درد می شود.

نقش فیبر غذایی در بهبود زخم معده

فیبر غذایی بخشی از غذاهای گیاهی است که دستگاه گوارش توانایی هضم آن را ندارد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی فیبر به گونه‌ای است که آثار متفاوتی در بدن ما به وجود می‌آورد.

فیبر محلول در سیب، گلابی و جو دوسر به وفور وجود دارد و به عنوان نمونه، غلظت محتویات روده را افزایش می‌دهد.

فیبر غیرمحلول به‌خصوص در غلات دارای سبوس زیاد است و باعث افزایش حجم مدفوع، افزایش سرعت گذشتن محتویات از روده بزرگ و سهولت دفع مدفوع می‌شود.

فیبرها نقش مهمی در تنظیم کارکرد دستگاه گوارش دارند و به همین دلیل برای سلامتی همه ما (افراد سالم و مبتلایان به زخم معده) از اهمیت بالایی برخوردارند.

مصرف بیشتر فیبر غذایی باعث کاهش علائم زخم معده مانند نفخ، ناراحتی و درد در معده می‌شود و در مطالعات مختلف، تاثیرات مفید آن به اثبات رسیده است.

اثر فلاونوئیدها بر زخم معده

طبق بررسی سال 2011، پلی فنول ها می توانند به زخم معده کمک کنند. آن ها همچنین می توانند به طیف وسیعی از مشکلات گوارشی دیگر، از جمله اسپاسم و اسهال کمک کنند. فلاونوئیدها از ایجاد معده در برابر ایجاد زخم محافظت می کنند. آن ها این کار را با افزایش مخاط معده انجام می دهند، که مانع از رشد پیلوری می شود.

فلاونوئیدها همچنین خاصیت آنتی اکسیدانی دارند.

فلاونوئیدها در میوه هایی مانند سیب، بلوبری یا تمشک، گیلاس، لیمو و پرتقال و آجیل به وفور یافت می شود.

سیر دارای خاصیت ضد میکروبی و ضد باکتریایی است که باعث می شود در مبارزه با عفونت ها مفید واقع شود. طبق بررسی سال 2015، سیر ممکن است به جلوگیری از رشد هلیکوباکتر پیلوری نیز کمک کند.مطالعات نشان می دهد که خوردن دو تکه سیر با یک وعده غذایی، دو بار در روز، می تواند اثرات ضد باکتریایی در برابر H. pylori داشته باشد.

نقش آنتی‌اکسیدان‌ها در ترمیم زخم معده

به نظر می‌رسد آنتی‌اکسیدان‌ها در رفع زخم معده و برطرف شدن عفونت معده با هلیکوباکتر پیلوری، نقش مثبتی ایفا می‌کنند. ویتامین ث یکی از آنتی‌اکسیدان‌هاست که روی آن تحقیقات بیشتری صورت گرفته است.

مطالعات روی نقش مصرف ویتامین ث در بهبود زخم معده نشان می‌دهد دوز کم ویتامین ث (و نه دوز زیاد آن) در افزایش تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها در نابودی هلیکوباکتر پیلوری مفید است.

تغذیه در زخم معده

غذاهای مضر برای زخم معده

برخی از غذاها با اسیدی کردن معده یا کمک به رشد و تکثیر هلیکوباکترپیلوری عوارض ناشی از زخم معده را شدیدتر می‌کنند:

• شیر: در گذشته باور عمومی بر آن بود که شیر با خنثی کردن اسید معده درد را کاهش می‌دهد اما امروز می دانیم که شیر نه تنها به جلوگیری یا تسکین زخم کمک نمی‌کند بلکه با تحریک ترشح اسید بیشتر، اوضاع را وخیم‌تر خواهد کرد.
• چربی و غذاهای چرب: هضم چربی‌ها مشکل‌تر از سایر ترکیبات غذایی است و می‌تواند منجر به درد شکم و نفخ شود. از طرفی، معده برای هضم آن ناچار به ترشح اسید بیشتری شود که علائم را شدید می‌کند.
• غذاهای تند: تا سال‌ها، پزشکان معتقد بودند که غذاهای پرادویه دلیل اصلی ایجاد زخم معده هستند. اکنون می‌دانیم که فقط در برخی افراد مصرف غذاهای تند باعث تشدید علائم می‌شود اما عامل زخم معده نیست.
• غذاهای سرشار از نشاسته: باکتری‌های مولد زخم معده برای تکثیر به مواد قندی نیاز دارند، مصرف غذاهای نشاسته‌ای علاوه بر فراهم کردن محیط مناسب برای رشد آن‌ها، باعث اسیدی‌تر شدن معده خواهد شد.
• کافئین: مصرف قهوه، چای، شکلات، کاکائو و نوشابه‌های کافئین‌دار باید به حداقل برسد یا حذف شود چون کافئین تولید اسید معده را افزایش می‌دهد.
• نمک: غذاهایی با نمک فراوان ممکن است رشد هلیکوباکتر پیلوری را افزایش دهند بنابراین مصرف ترشی، زیتون و سایر سبزیجات نمکی، با افزایش خطر ابتلا به زخم‌ هلیکوباکتر پیلوری یا حاد شدن آن در ارتباط هستند.

غذاهای مفید برای زخم معده

از آنجایی که یکی از دلایل اصلی ابتلا به زخم معده، وجود مقادیر بالای هلیکوباکتر پیلوری است، مصرف برخی غذاها می‌تواند به کاهش تکثیر این باکتری کمک کند و همچنین منجر به کاهش عوارض ناشی از زخم گوارشی شود.

• پروبیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها به رشد و تکثیر باکتری‌های مفید سیستم گوارش کمک می‌کنند. با جایگزینی این باکتری‌ها، میکروب‌های بیماری‌زای ایجاد کننده زخم معده مانند هلیکوباکتر به صورت رقابتی کاهش پیدا می‌کنند و سیستم ایمنی بدن تقویت می‌شود و زخم سریعتر بهبود می‌یابد. ماست، کفیر و دوغ سرشار از پروبیوتیک هستند و علاوه بر آن‌ها می‌توان از مکمل‌های حاوی پروبیوتیک نیز استفاده کرد.
• فیبر: سیب، گلابی، بلغور، سبزیجات، جو دوسر و سایر غذاهای سرشار از فیبر، ضمن کاهش نفخ و درد، میزان اسید را در معده کاهش می‌دهند. تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم غذایی غنی از فیبر به جلوگیری از گسترش زخم نیز کمک می‌کند.
• فلفل دلمه‌ای قرمز: سرشار از ویتامین C است که به روش های مختلف از سیستم گوارش غذا در برابر زخم معده محافظت می‌کند. ویتامین C نقش مهمی در ترمیم زخم و افزایش قدرت سیستم ایمنی برای مبارزه با میکروب‌ها دارد.
• غذاهای پروتئینی و کم چرب: مرغ بدون پوست، گوشت بوقلمون، گوشت گاو بدون چربی و تخم مرغ منابع عالی پروتئین با مقادیر چربی کم هستند که هضم راحت‌تری دارند. ماهی به دلیل وجود امگا 3 فراوان، التهاب را کاهش می‌دهد که برای بهبود زخم و درد مفید است.

اگر زخم معده دارید حتما موارد زیر را رعایت کنید

۱- تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهید تا معده شما خالی نماند.
۲- آهسته غذا بخورید و آن را کامل بجوید.
۳- از مصرف گوشت و ماهی دودی و نمک سود شده همچنین انواع شور و آجیل‌های پر نمک بپرهیزید.
۴- مصرف چای و قهوه و نوشیدنی‌های گازدار را کاهش دهید.
۵- سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
۶- با آرامش غذا بخورید و از استرس پرهیز کنید.
۷- افسردگی، ناراحتی و استرس را از خود دور کنید و فقط بخندید. پس بروید به سوی خنده درمانی!
۸- هیچ‌گاه سرخود از آسپیرین یا مسکن‌های مانند بروفن استفاده نکنید. در درد‌های معمولی می‌توانید استامینوفن مصرف کنید.
۹- توصیه شده است که مبتلایان به این بیماری از مصرف وعده غذایی حجیم قبل از خواب اجتناب کنند.
۱۰- در گذشته شیر غذای مهمی در درمان زخم معده محسوب می‌شد، علت مصرف آن این بوده است که تصور می‌شد شیر باعث خنثی‌سازی محتویات معده می‌شود، اما ثابت شده به‌علت اینکه محتوی کلسیم و پروتئین شیر بالاست، یک تحریک‌کننده قوی ترشح اسید معده است. به همین دلیل مصرف متناوب و مکرر شیر برای درمان زخم معده توصیه نمی‌شود.
۱۱- از قاشق و چنگال دیگران استفاده نکنید، از لیوان دیگران آب نخورید.
۱۲- مواد غذایی مفید برای زخم معده شامل:
عسل، بادام، موز، شیرین بیان، نعناع، بابونه
۱۳- مواد غذایی غیرمجاز در زخم معده شامل:
شیر، خامه، شیر کاکائو، قهوه، چایی، انواع نوشابه‌ها، الکل، غذا‌های ادویه‌دار خصوصا فلفل، غذا‌های پرچرب مثل آبگوشت، سبزیجات نفاخ مانند کلم، ترب، تربچه، خیار، شلغم، پیاز و پیازچه، میوه‌های نفاخ مانند هندوانه، گیلاس، گوجه سبز، هلو، چغاله بادام و زیتون میوه‌های ترش مانند پرتقال و نارنگی.