آناتومی پوست از سه لایه اپیدرم، درم و هیپودرم تشکیل شده است. پوست وسیع ترین عضو بدن است و حدوداً 8% از وزن بدن یک انسان را پوست تشکیل می دهد. این بخش از بدن لایه محافظتی اولیه در برابر آلودگی های محیطی است و اثراتی مانند سایش و تحریک ها حسی را از طریق گیرنده های زیر پوستی منتقل می کند.
آناتومی پوست از سه لایه اپیدرم، درم و هایپودرم تشکیل شده است.
لایه اول پوست ( Epidermis) :
خارجی ترین لایه پوست را تشکیل می دهد و از بافت اپیتلیال تشکیل شده است. داخلی ترین لایه اپیدرم لایه بازال نام دارد که سلول های آن دائما در حال تقسیم هستند. این سلول ها پس از تقسیم به سطح پوست مهاجرت می کنند. اپیدرم سیستم خونرسانی ندارد و توسط مویرگ های کوچکی که از لایه های زیرین منشا می گیرند، تغذیه می شوند.
لایه دوم پوست (Dermis) :
این لایه شامل بافت همبندی با عروق خونی فراوان، اعصاب ، فولیکول های مو و غدد عرق است. فیبروبلاست ها سلول های اصلی تشکیل دهنده این لایه هستند. این بخش از پوست نقش مهمی در خونرسانی به اپیدرم، تنظیم دما، حمایت از بافت های زیرین و حفظ الاستیسیته پوست ایفا می کند.
لایه سوم پوست (Subcutaneous) :
این لایه در عمق پوست واقع شده و از بافت همبند و چربی تشکیل شده است و نقش عایق حرارتی و ضربه گیری را در مقابل صدمات مکانیکی بر عهده دارد. عروق خونی بزرگ در این لایه واقع شده است.
فیزیولوژی پوست
عملکردهای پوست عبارتند از :
حفاظت: پوست اولین سد دفاعی بدن است و محافظت از بدن در برابر عوامل خارجی مانند تروما، عوامل مکانیکی، شیمیایی و عوامل بیماریزا را برعهده دارد.
درک حواس: گیرنده های پوستی امکان درک حس درد، فشار، گرما و سرما و لرزش را فراهم می کند.
ارتباطات انسانی : ارتباطات انسانی تحت تاثیر رنگ پوست، ظاهرچهره و پوست بدن افراد می باشد.
تنظیم دمای بدن : یکی از عملکردهای مهم پوست تنظیم دمای بدن است. درجه حرارت بدن بستگی به از دست دادن گرما و یا بدست آوردن آن دارد. گرما به 4 طریق می تواند از دست برود و یا بدست آید:
تابش
انتقال یا هدایت
جابه جایی
تبخیر( از طریق عرق کردن و رطوبت پوست )
سوخت و ساز بدن: این عملکرد شامل ساخت ملانین، کراتین و ویتامین D می باشد.
تغذیه و ترمیم زخم یک رابطه مستقیم و یا بهتر بگوییم، اصلی ترین روش التیام و بهبودی و درمان سریع زخم است. تغذیه کمک می کند که زخم ها از طریق رسیدن مواد پروتئینی و مواد سلول ساز مثل کلسترول و امگا 3 که برای ترمیم دیواره سلول و زخم نیاز است، هر چه سریعتر به بدن برسد و بهبودی حاصل گردد.
تغذیه یکی از اجزای مهم ترمیم زخم است. ارتباط بین تغذیه و ترمیم زخم انکار ناشدنی است و رعایت یک برنامه غذایی صحیح و مناسب به شما در التیام هر چه سریعتر زخم و جراحت کمک می نماید. یک برنامه غذایی متعادل باید شامل تمام گروههای غذایی باشد، یعنی شما در برنامه غذایی روزانه خود به مقدار کافی از پروتئین ها، مغزها، میوه ها و سبزیجات، محصولات لبنی کم چرب و اسید های چرب غیر اشباع استفاده نمایید.
مکانیسم تاثیر مواد مختلف بر ترمیم زخم:
ویتامین آ: جهت ساخت کلاژن، افزایش قدرت و استحکام بافت تازه تشکیل شده زخم از طریق ایجاد شبکه بین کلاژنی و ساختن لایه اپی تلیال پوشاننده زخم وجود ویتامین آ ضروری است.
گروه ویتامینهای ب: درتولید آنتی بادی و افزایش سیستم ایمنی بدن و نیز سنتز کلاژن وافزایش استحکام بافت تازه تشکیل شده نقش دارد.
ویتامین ث :کمک به جذب آهن و ساخت پروتئن کلاژن و تولید فیبروبلاست، کمک به انسجام غشاء سلولی دیواره مویرگها، افزایش قدرت سیستم ایمنی توسط ویتامین ث امکانپذیر است.
ویتامین د:ویتامین د حمل کننده مواد مغذی به سلولهای موضع زخم وباعث سوخت وساز کلیسم در بدن می شود.
ویتامین کا: نقش این ویتامین کمک به حفظ زمان طبیعی انعقاد خون می باشد.
آهن : آهن مؤثردر حمل اکسیژن به بافتهای آسیب دیده بوده و در ساخت هموگلوبین و کلاژن مورد نیاز است.
مس : برای ساخت شبکه ی کلاژن زخم، پروتئین های پوست و تولید گلبول قرمز مورد نیاز است.
روی : وجود روی در بدن سبب تکثیر سلولی و ساخت پروتئین شده به بدن امکان استفاده از ویتامبن آ موجود در موادغذایی را می دهد.
منیزیم :ساخت کلاژن نقش اصلی منیزیم در بدن می باشد.
کلسیم: ماده اصلی در تشکیل لخته خون
اسید فولیک: تقسیم و رشد سلولی و ساخت گلبولهای قرمز خون
چربی:ذخیره انرژی سلولی، ساختن غشاء سلولهای جدید بافت زخم،شرکت در سوخت وساز سلولی وفرایند التهابی از نقش های مهم مواد غذایی حاوی چربی در رژیم غذایی فرد بیمار دچار زخم است.
پروتئین:جهت ساخت بافت پرکننده زخم و بافت کلاژن، ساخت فاکتورهای انعقادی خون، رگ سازی، افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن، تولید گلبول سفید و در نهایت ترمیم زخم پایه اصلی رژیم غذایی است.
کربوهیدرات و کالری:در بدن بیمار با زخم ،سوخت و ساز، میزان بالایی داشته وجهت تولید انرژی نیاز به کربوهیدرات می باشد.
تغذیه و ترمیم زخم : طی روند بهبود زخم، بدن به مقدار بیشتری از کالری، پروتئین، ویتامین های A و C و گاهی اوقات ماده معدنی روی نیاز دارد.
مواد غذایی حاوی کربوهیدرات :نان، برنج، ماکارونی، غلات، انواع شیرینی و سیب زمینی
پروتئین: در گوشت، حبوبات، ماهی ،لوبیا، تخم مرغ، شیر و ماست، محصولات پروتئین سویا یافت می شود.
ویتامینسی : در مرکبات، توت فرنگی، گوجه فرنگی، آب گوجه فرنگی، فلفل، سیب زمینی پخته، اسفناج، کلم بروکلی، گل کلم یافت می شود.
ویتامین آ : درجگر گوسفند، تخم مرغ، لبنیات ،ماهی، سبزیجات دارای برگ تیره، سبزیجات دارای برگ سبز، سبزیجات نارنجی یا زرد رنگ، طالبی یافت می شود.
روی : غذاهای دریایی ، ماهی، صدف، گوشت مرغ، دانه آفتاب گردان ، برشتوک غنی شده، گوشت قرمز یافت می شود.
اصطلاح “پای دیابتیک” یا پای دیابتی به گروهی از شرایطی اطلاق می شود که می تواند روی پای افراد مبتلا به دیابت تأثیر بگذارد. دیابت می تواند منجر به عوارضی شود که بر اعصاب و رگ های خونی پا تأثیر می گذارد و آنها را بیشتر در معرض آسیب و عفونت قرار می دهد. برخی از شرایط رایج مرتبط با پای دیابتی عبارتند از:
1. نوروپاتی محیطی: سطح بالای قند خون می تواند به اعصاب آسیب برساند و منجر به نوروپاتی محیطی شود. این وضعیت باعث بی حسی، سوزن سوزن شدن یا از دست دادن حس در پا می شود و تشخیص جراحات یا زخم ها را دشوار می کند.
2. بیماری شریانی محیطی (PAD): دیابت می تواند باعث تنگ یا سفت شدن رگ های خونی شود و جریان خون را در پاها و ساق پاها کاهش دهد. PAD می تواند منجر به بهبود ضعیف زخم ها و زخم ها شود.
3. زخم پا: به دلیل کاهش حس و گردش خون ضعیف، صدمات جزئی مانند تاول یا بریدگی می تواند به زخم تبدیل شود که دیر التیام می یابد و مستعد عفونت است.
4. **پای شارکوت:** این وضعیتی است که در آن استخوان های پا به دلیل آسیب عصبی ضعیف می شوند و می شکنند. می تواند باعث تغییر شکل و تغییر شکل پا شود.
5. عفونت ها: دیابت سیستم ایمنی را به خطر می اندازد و افراد را مستعد ابتلا به عفونت ها می کند. زخم ها و زخم های پا به ویژه مستعد ابتلا به عفونت هستند.
6. گانگرن: در موارد شدید کاهش جریان خون و عفونت های درمان نشده، مرگ بافت (گانگرن) ممکن است رخ دهد که در موارد شدید برای جلوگیری از گسترش عفونت، قطع عضو ضروری است.
مدیریت شرایط پای دیابتیک شامل مراقبت دقیق از پا، بازرسی منظم از نظر آسیب یا تغییرات، کنترل سطح قند خون، پوشیدن کفش مناسب و جستجوی فوری پزشکی برای هرگونه مشکل پا برای جلوگیری از عوارض است. معاینات منظم با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی برای افراد مبتلا به دیابت برای نظارت و مدیریت سلامت پا بسیار مهم است.
دیابت می تواند دو مشکل ایجاد کند که می تواند پای شما را تحت تأثیر قرار دهد(درمان پای دیابتیک):
نوروپاتی دیابتی:دیابت کنترل نشده می تواند به اعصاب شما آسیب برساند. اگر عصب در پاها آسیب دیده باشد ، ممکن است در آنجا احساس گرما ، سرما و درد نکنید. این کمبود احساس را “نوروپاتی دیابتی حسی” می نامند . اگر به دلیل نوروپاتی، احساس بریدگی یا زخم در پای خود نکنید ، ممکن است بریدگی بدتر شده و عفونی شود. عضلات پای شما ممکن است به درستی کار نکند زیرا اعصاب عضلات آسیب دیده اند. این می تواند باعث شود که پای شما به درستی تراز نشود و فشار زیادی را به یک قسمت از پای شما وارد کند.
بیماری عروق محیطی: دیابت همچنین بر جریان خون تأثیر می گذارد . بدون جریان خون خوب ، بهبودی زخم یا بریدگی بیشتر طول می کشد. جریان خون ضعیف در بازوها و پاها را “بیماری عروق محیطی” می نامند. اگر عفونت دارید که به دلیل جریان خون ضعیف بهبود نمی یابد ، در معرض ابتلا به زخم یا گانگرن (از بین رفتن بافت به دلیل کمبود خون) هستید.
علائم:
علایم پای دیابتیک در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است به مسائل خاصی که فرد در آن زمان تجربه می کند بستگی داشته باشد. با این حال ، علائم پای دیابتیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
از دست دادن حس در پا
احساس سوزن سوزن شدن
تاول یا زخم های دیگر بدون درد
تغییر رنگ پوست و تغییرات دما
رگه های قرمز روی پا
زخم
اگر عفونت ایجاد شود ، ممکن است تب، لرز و قند خون غیر قابل کنترل را نیز تجربه کنید.
هر فرد دیابتی که علائم عفونت ، به ویژه روی پاها را تجربه می کند ، باید به دنبال درمان فوری باشد.
بدون درد (مراقب باشید)
برخی از افراد مبتلا به آسیب عصبی دچار بی حسی ، سوزن سوزن شدن یا درد هستند اما برخی دیگر هیچ علامتی ندارند. زندگی بدون درد بسیار خوب به نظر می رسد ، اما مشکلات زیادی دارد. درد روشی است که بدن به شما می گوید مشکلی پیش آمده است بنابراین می توانید از خود مراقبت کنید. اگر در پاهای خود احساس درد نمی کنید ، ممکن است بریدگی ، تاول ، زخم یا مشکل دیگری را در اوایل بروز آن مشاهده نکنید. مشکلات کوچک اگر زودتر درمان نشوند ممکن است جدی شوند.(مشکلات پای دیابتیک)
چه موقع به پزشک خود مراجعه کنید:
اگر هرکدام از این علائم را تجربه کردید منتظر قرار بعدی خود نمانید. بلافاصله به پزشک عادی یا پزشک پا مراجعه کنید:
در هنگام فعالیت بدنی درد در پاها یا گرفتگی در باسن ، ران یا ساق پا.
سوزن سوزن شدن ، سوزش پا،درد در پاها.
از دست دادن حس لامسه یا توانایی احساس گرما یا سرما به خوبی.
تغییر شکل پاها با گذشت زمان.
از دست دادن موهای انگشتان پا یا پایین پا.
پوست خشک و ترک خورده روی پاها.
تغییر در رنگ و درجه حرارت پاها.
ناخن های پا ضخیم و زرد.
عفونت های قارچی مانند قارچ بین انگشتان پای ورزشکار.
تاول ، زخم ، زخم آلوده یا ناخن پا که داخل آن رشد کرده است.
سلامت پا
هر روز پاهای خود را بررسی کنید:
پاهای خود را هر روز بشویید
پاها را با صابون در آب ولرم بشویید. آب را تست کنید تا خیلی داغ نباشد. برای آزمایش گرمای آب می توانید از دماسنج (90 درجه تا 95 درجه فارنهایت ایمن است) یا آرنج خود استفاده کنید. پاها را خیس نکنید زیرا پوست شما خیلی خشک می شود. بعد از شستن، پاها را کامل خشک کنید به خصوص بین انگشتان.(تشخیص به موقع پای دیابتیک بسیار مهم است)
ناخن های پا را کوتاه کنید
پس از شستن و خشک شدن پا ، در صورت لزوم ، ناخن های انگشتان خود را مرتب کنید. گوشه های ناخن خود را برش ندهید. هر ناخن را به آرامی و با سوهان ناخن صاف کنید.
همیشه کفش و جوراب بپوشید
همیشه کفش مناسب و جوراب بپوشید. پابرهنه راه نروید – حتی وقتی در خانه هستید، ممکن است روی چیزی پا بگذارید و پاهایتان را آزار دهید. حتی ممکن است دردی احساس نکنید و ندانید که به خود آسیب می زنید.
داخل کفش های خود را قبل از پوشیدن بررسی کنید تا مطمئن شوید آستر آن صاف و عاری از سنگریزه یا اشیای دیگر است.
جوراب های تمیز و نرم را انتخاب کنید که کاملاً مناسب باشند. جوراب های بدون درز بهترین هستند.
کفشی بپوشید که مناسب باشد و از پاهای شما محافظت کند. در اینجا چند نکته برای یافتن نوع کفش مناسب آورده شده است:
کفش های پیاده روی و کفش های ورزشی برای پوشیدن روزانه مناسب هستند. آنها از پاهای شما پشتیبانی می کنند و به آنها اجازه می دهند “نفس بکشند”.
کفش های وینیل یا پلاستیکی نپوشید ، زیرا کشش ندارند وپاها نفس نمی کشند.
هنگام خرید کفش اطمینان حاصل کنید که کفش خوب است و جای کافی برای انگشتان پا دارد.
ازکفش های انگشت دار یا پاشنه بلند استفاده نکنید ، زیرا فشار زیادی به انگشتان پا وارد می کند.
اگر پاهایتان تغییر شکل داده باشد ، ممکن است به کفش مخصوص نیاز داشته باشید .
هنگام خریدن کفش های جدید، ابتدا فقط چند ساعت آنها را بپوشید و سپس پاهای خود را از نظر وجود نقاط درد بررسی کنید.
میخچه و پینه را به آرامی صاف کنید
لکه های ضخیمی از پوست به نام میخچه یا پینه می توانند روی پاها رشد کنند. اگر میخچه یا پینه دارید ، با پزشک پا در مورد بهترین راه مراقبت از این مشکلات پا صحبت کنید. اگر آسیب عصبی داشته باشید ، این لکه ها می توانند به زخم تبدیل شوند.
اگر پزشک به شما گفت ، پس از استحمام یا دوش گرفتن ، از سنگ پوکه برای صاف کردن میخچه و پینه استفاده کنید. سنگ پوکه نوعی سنگ است که برای صاف کردن پوست استفاده می شود. برای جلوگیری از باز شدن پوست ، به آرامی و فقط در یک جهت مالش دهید.
برای صاف و لطیف نگه داشتن پوست خود ، یک لایه نازک از لوسیون یا کرم را به قسمت های بالایی و پایین پا بمالید. لوسیون یا کرم را بین انگشتان خود قرار ندهید زیرا ممکن است رطوبت باعث ایجاد عفونت شود.
درمان پای دیابتیک
جریان خون را به سمت پاهای خود حفظ کنید
برای بهبود جریان خون در پاهای خود نکات زیر را امتحان کنید:
هنگام نشستن پاهای خود را بالا بگذارید.
در طول روز برای چند دقیقه انگشتان پا را تکان دهید. مچ پا را بالا و پایین و داخل و خارج کنید تا به جریان خون در پاها و پاها کمک کند.
جوراب تنگ و جوراب پلاستیکی نپوشید. سعی نکنید جوراب های گشاد را با نوارهای لاستیکی بالا نگه دارید.
تحرک بدنی بیشتری داشته باشید . فعالیت هایی را که روی پای شما آسان است مانند پیاده روی ، رقص ، یوگا یا کشش ، شنا یا دوچرخه سواری انتخاب کنید.
سیگار نکشید.
از پاها در برابر سرما و گرما محافظت کنید
اگر در اثر دیابت آسیب عصبی داشته باشید ، ممکن است پاهایتان را بسوزانید و از آن اطلاع نداشته باشید. برای محافظت از پاها در برابر گرما اقدامات زیر را انجام دهید:
پاها را از بخاری و آتش دور نگه دارید.
در ساحل یا شن های گرم حتما کفش بپوشید.
برای جلوگیری از آفتاب سوختگی در قسمت بالای پاهای خود ضد آفتاب بزنید.
کیسه آب گرم روی پای خود قرار ندهید.
در صورت سرد شدن پاها در رختخواب جوراب بپوشید. در زمستان چکمه های ضد آستر و ضد آب بپوشید تا پاها را گرم و خشک نگه دارید.
https://woundsworld.com/wp-content/uploads/2024/01/پای-دیابتی44.jpg600800alikh1010https://woundsworld.com/wp-content/uploads/2023/05/logo-300x138.pngalikh10102024-01-02 17:41:102024-01-08 15:56:05پای دیابتیک چیست؟ | راه های پیشگیری، درمان و مراقبت از آن
فازهای التیام زخم یا بهبود زخم یک واکنش طبیعی فیزیولوژیک به آسیب بافت است. با این حال بهبود زخم پدیده ای ساده نیست، بلکه شامل فعل و انفعالاتی پیچیده بین انواع سلول های متعدد، سیتوکین ها، واسطه ها و سیستم عروقی است و دارای فازهای التیام زخم متفاوت است.
مرحله اولیه تشکیل عروق خونی و تجمع پلاکت ها برای جلوگیری از خونریزی است. به دنبال تجمع پلاکت ها هجوم انواع سلول های التهابی با نوتروفیل شروع می شود. این سلول های التهابی به نوبه خود، انواع مختلف واسطه ها و سیتوکین ها را برای ترویج آنژیوژنز، ترومبوز و اپتیالیزاسیون مجدد رها می کنند. فیبروبلاست ها به نوبه خود به عنوان اجزای خارج سلولی و به عنوان داربست قرار می گیرند.
فاز التهابی با هموستاز، کموتاکسی و افزایش نفوذ پذیری عروقی مشخص می شود که باعث ایجاد محدودیت برای ایجاد آسیب بیشتر می شود، زخم را می بندد، باقی مانده سلولی و باکتری را حذف نموده، و مهاجرت سلولی را افزایش می دهد. مدت زمان فاز التهاب معمولا چندین روز طول می کشد.
فاز پرولیفراتیو یا تکثیر بوسیله تشکیل بافت گرانولیته، اپتیالیزاسیون مجدد و ایجاد عروق جدید مشخص می شود. این مرحله می تواند چندین هفته طول بکشد.
مرحله بلوغ و بازسازی زمانی است که زخم به بهبود حداکثر خود خواهد رسید.
بطور کلی فازهای التیام زخم یا مراحل ترمیم زخم به صورت ۴ مرحله ی پی در پی است که شامل هموستاز، التهاب، تکثیر و بلوغ می باشد. گرچه مراحل ترمیم زخم به شکل خطی می باشد اما گاهی فرآیند ترمیم می تواند به طرف جلو یا عقب برود که این موضوع بستگی به شرایط داخلی یا خارجی بیمار دارد.
فازهای التیام زخم کدامند؟
فاز هموستاز (لخته شدن خون و قطع خونریزی) :
هموستاز مرحله ای از مراحل ترمیم زخم است که با قطع خونریزی و لخته شدن خون در محل زخم شروع می شود. وقتی قسمتی از بدن، خونریزی می کند اولین مرحله شروع مرحله ی هموستاز و انقباض عروق خونی است که باعث کاهش خونریزی می شود.
سپس پلاکت ها برای پوشاندن دیواره ی عروقی آسیب دیده به هم می چسبند و انعقاد رخ می دهد. تعداد زیادی پلاکت با چسب فیبرینی به هم می چسبند و مانند یک تور سلول های قرمز خون را به دام می اندازند و خونریزی را قطع می کنند. پروسه هموستاز خیلی سریع اتفاق می افتد. بعد از آن اولین داربست فیبرینی در زمان ۶۰ ثانیه با چسب فیبرین تشکیل می شود و چون از حالت مایع به حالت ژله ای برای تشکیل لخته خون درمی آید و پروترومبین را آزاد می کند. تشیکیل ترومبوز یا لخته، پلاکت ها یا سلول های خونی را در ناحیه زخم نگه می دارد.
ترومبوز اگرچه در مرحله ی ترمیم زخم مهم است اما خود باعث بروز مشکلاتی می شود، به طور مثال اگر لخته از دیواره عروق جدا شود و وارد گردش خون سیستمیک شود، امکان ایجاد سکته و آمبولی ریه و یا حمله قلبی را ایجاد می کند.
فاز التهاب :Inflammatory phase
التهاب فاز دوم در ترمیم زخم از مراحل فازهای التیام زخم است و بلافاصله بعد از آسیب دیدن رگ های خونی و نشت مواد موجود در رگ های خونی ( که شامل آب، نمک و پروتئین است )، به بیرون رگ شروع می شود و علت ایجاد تورم موضعی نیز می باشد. التهاب هم سبب کنترل خونریزی می شود و هم از عفونت جلوگیری می کند. در طی مرحله ی التهاب، سلول های سفید خونی، فاکتورهای رشد، مواد مغذی و آنزیم ها به سمت منطقه ی آسیب دیده حرکت می کنند که خود این عمل منجر به تورم، قرمزی، درد و حالت های مختلف مرحله التهابی می شود.
التهاب یک بخش طبیعی از پروسه ی ترمیم زخم است و فقط در مواردی که مشکل ایجاد شود، باعث طولانی شدن این مرحله از درمان زخم می شود.
فاز تکثیر:Prolifrative phase
فاز تکثیر در ترمیم زخم، زمانیکه در زخم بازسازی و نوسازی بافت جدید شکل می گیرد، شروع می شود. بافت جدید با کلاژن و ماتریکس خارج سلولی ساخته می شود، علاوه بر آن یک شبکه جدید از رگ های خونی باید ساخته شود و یک بافت گرانوله ی سالم با اکسیژن رسانی کافی و تغذیه مناسب تولید می شود.
مایوفیبروبلاست باعث می شود زخم منقبض شود. لبه های زخم با استفاده از سلول های ماهیچه ای دودی که به هم فشار می آورند موجب بسته شدن زخم می شوند. در فازهای ترمیم و درمان زخم، مرحله ی گرانولاسیون بافت قرمز یا صورتی است که بافت ناهموار و ناصاف دارد و بافت گرانوله ی سالم به راحتی خونریزی نمی کند. بافت گرانوله ی تیره می تواند نشانه ی کم آبی باشد.
فاز بلوغ :Maturation phase
فاز بعدی در مراحل و فازهای التیام زخم ، فاز بلوغ زمانی است که کلاژن نوع III به نوع I تغییر و تبدیل می شود و زخم کاملا بسته می شود. سلول هایی که در این مرحله نیاز نیستند به سمت آپوپتوز یا مرگ برنامه ریزی شده، حرکت می کنند. در فاز بلوغ، کلاژن در طول خطوط فشاری دوباره جذب می شوند و بنابراین فیبرهای کلاژن می توانند به هم نزدیک و نزدیک ترو متراکم شوند.
متراکم تر شدن فیبرهای کلاژن، اسکار ضخیم زخم را کاهش می دهد، در اصل ریمودله شدن از روز ۲۱ بعد از آسیب شروع می شود و تا یک سال بعد ادامه دارد. حتی زخمی که ترمیم شده و پوست آن بسته شده باشد، در زیر پوست ریمودله شدن همچنان در حال انجام است.
مراحل درمان زخم یک روند پیچیده و شکننده است. عدم پیشرفت در مراحل درمان زخم می تواند منجر به زخم مزمن شود. عوامل موثر بر زخم های مزمن عبارتست از بیماری های وریدی، عفونت، دیابت و کمبود متابولیک سالمندان. با مراقبت از زخم بوسیله تمیز و مرطوب نگه داشتن زخم و محافظت از زخم و بهبود زخم در برابر آسیب مجدد یا عفونت، می توان به روند درمان زخم سرعت بخشید.
عوارض التیام زخم چیست؟
خونریزی ( hemorrhage )
عفونت ( infection )
باز شدن زخم ( dehiscence)
بیرون ریختن احشا (evisceration)
خونریزی :
خروج مختصری خون از زخم طبیعی است، اما خونریزی زیاد غیر طبیعی محسوب می شود.
هماتوم: تجمع خون در زیر پوست است که معموالا به رنگ متمایل به آبی )کبودی) می باشد.
خطر خونریزی به ویژه طی 48 ساعت اول بعد از جراحی بیشتر است.
عفونت :
عفونت که از جمله عوارض دیررس در زخم ها است می تواند با علائم زیرهمراه باشد:
التهاب و قرمزی اطراف زخم ترشحات
چرکی درد و سوزش محل زخم
تب ، تعریق ، تشنگی ، لرز و بیحالی
التهاب غدد لنفاوی
باز شدن زخم وبیرون ریختن احشا :
از عوارض جدی بعد از عمل میباشد. عواملی چون چاقی ، تغذیه ناکافی ، ترومای متعدد ، بخیه ناکافی یا نامناسب ، سرفه زیاد ، استفراغ احتمال ایجاد این عوارض را می افزاید.
اگزودا ترشحات طبیعی زخم در جریان فرآیند بهبودی می باشد. شروع این ترشحات در فاز التهابی زخم بوده و باعث مرطوب نگه داشتن زخم و رساندن مواد غذایی به سلول های در حال رشد می شود. هم زمان با تغییرات فیزیولوژیک در زخم تغییراتی در نوع و میزان ترشحات آن ایجاد می شود. در زخمی که در حال بهبودی می باشد اغلب اگزودا به صورت لایه ای نازک و با ترشحات روشن دیده می شود.
در زخم هایی که فرآیند بهبودی در آن ها به تاخیر افتاده ، ترکیب مایع اگزودا باعث رشد پروتزوآها در زخم می شود که وجود آن ها مانع مهمی برای تشکیل بافت جدید در زخم است و فاز التهابی را طولانی تر می کند. با طولانی شدن فاز التهابی، ترشح اگزودا و ویسکوزیته آن افزایش یافته و به یکی از مشکلات اساسی مدیریت زخم تبدیل خواهد شد.
شاید با تعریفی دیگر بتوان گفت که << اگزودا مایعی چسبناک و تغلیظ شده از پروتئین های بدن که از رگ ها به محل بریدگی بدن و یا زخم بدن تراوش می کند، زخم را تازه نگه می دارد. در بعضی مواقع به آن چرک نیز می گویند.>>
انواع اگزودا
برای ارزیابی میزان و نوع اگزودا به بررسی بستر زخم و پانسمان قبلی زخم بپردازید. ارزیابی دقیق اگزودا شما را در انتخاب نوع پانسمان و مدیریت بهبودی زخم کمک خواهد نمود. در واقع کلید بهبودی زخم، مدیریت ترشحات زخم می باشد. کاهش ترشحات زخم و مدیریت آن بستگی به کنترل علل به وجودآورنده آن دارد. در ارزیابی مجدد زخم هر گونه بو، تغییر قوام یا میزان ترشح اگزودا باید بررسی گردد. ارزیابی مجدد و منظم زخم بهترین ابزار برای پایش تغییرات زخم و کشف مشکلات جدید زخم می باشد.
سروزی (serous) : مایع زرد رنگ شفاف
خونابه ای (haemoserous) : مایع سروزی با لکه های خونی جزئی
خونی (sanguinous) : وجود لکه های خونی کاملا مشخص در ترشحات
عفونی (purulent) : حاوی عفونت
خون و عفونت (haemopurulent) : عفونت و لکه های خونی کاملا مشخص یا زیاد
ترشحات خروجی از حفره های بدن مانند بزاق، آسپیره محتویات معده، صفرا، مایعات پانکراسی، مدفوع، مایع مغزی نخاعی .
تخلیه مایع از یک حفره بدن ( یعنی ادرار، مدفوع یا آسپیره معدی) به درون زخم یا به صورت پوستی، نشان دهنده تشکیل فیستول است و می تواند با معاینه، بو ، PH یا کشت آزمایشگاهی شناسایی شود.
رنگ اگزودا
رنگ براساس نوع اگزودا تغییر می کند و ممکن است نوع باکتری موجود در زخم عفونی شده را نشان دهد (به عنوان مثال سودوموناس آئروژینوس دارای رنگ آبی/ سبز است)
انسجام اگزودا
انسجام براساس نوع اگزودا تغییر می کند و در زخم ها ی متورم و فیستول ها اهمیت زیادی دارد.
بوی اگزودا
بو معمولا نشان دهنده ی عفونت یا تشکیل فیستول است، ولی ممکن است با اتولیز بافت نکروزی مخصوصا در زیر پانسمان بسته مرتبط باشد.
مقدار اگزودا
مقدار فراوان اگزودا معمولا نشان دهنده تخریب وسیع بافتی، ورم، تشکیل آبسه یا نشت از حفرات بدن است. از دست رفتن بسیار زیاد اگزودا یا محتویات حفره بدنی همانطور که در سوختگی ها یا فیستول ها مشاهده می شود می تواند در تعادل مایعات و الکترولیت های بدن اختلال ایجاد کند. تخلیه بیش از حد زخم می تواند به خیس خوردگی و تخریب پوست اطراف زخم منجر شود، به خصوص اگر اگزودا شدیدا خاصیت اسیدی یا بازی داشته باشد.
نوع ترشح
کیفیت ترشح
رنگ ترشح
اهمیت
سروزی
رقیق ، آبکی
روشن
اغلب میزان ترشح طبیعی محسوب می گردد مگر در صورت افزایش ترشح که نشانه عفونت است( مانند استافیلوکوکوس اورئوس)
فیبرینی
رقیق ، آبکی
تیره
ممکن است حاوی رشته های فیبرین باشد
خونابه ای
رقیق ، آبکی
روشن، صورتی
وجود گلبول های قرمز در ترشح به دلیل آسیب مویرگی
خونی
رقیق ، آبکی
مایل به قرمز
محتوای کم پروتئین به علت: بیماری های قلبی یا وریدی، سوتغذیه. علل دیگر شامل فیستول ادراری یا لنفی
سرم عفونی
چسبناک
زرد یا قهوه ای مایل به زرد
عفونت باکتریایی / حاوی بافت مرده
عفونی
چسبناک
مات، شیری رنگ، زرد یا قهوه ای و گاهی سبز رنگ
حاوی گلبول های سفید، باکتری و اسلاف زخم
خونی عفونی
چسبناک
مایل به قرمز ، شیری
استقرار عفونت / ممکن است حاوی نوتروفیل ها، باکتری ها ی مرده،سلول های التهابی و ترشحات خونی و مویرگ های پوستی باشد
خونریزی دهنده
چسبناک
قرمز تیره
عفونت باکتریایی / آسیب مویرگی ناشی از تروما
درناژ زخم
مراقبت از بیمار با یک زخم ترشح دار، هم برای بیمار و هم برای تیم مراقبت پزشکی، چالش برانگیز است. به منظور مدیریت و ارزیابی درمان و نیز احتمال بهبودی بیمار، تعیین علت، نوع و مقدار اگزودا (ترشحات التهابی) ضروری می باشد. پس از عمل جراحی یا تروما، ترشح مقداری اگزودا از زخم قابل پیش بینی بوده و معمولا خونریزی یا ترشح خونابه، از بافت آسیب دیده و یا تشکیل هماتوم طبیعی است. مقادیر زیاد یا غیر عادی اگزودا باید مورد بررسی قرار گیرد.
تجمع مایعات در بافت های زیرپوستی یا در زخم ممکن است منجر به عوارضی نظیر عفونت، آبسه، تشکیل سینوس (حفره چرکی) یا فیستول، پارگی زخم و بیرون زدگی احشا (Evisceration) گردد. در طول مدت جراحی، جراح ممکن است یک لوله تخلیه کننده را برا ی برداشتن تجمع مورد انتظار مایعات، در محل عمل قرار دهد.
ویژگی های اگزودا شامل این موارد است: نوع، مقدار، رنگ، انسجام و بو.
سینوس زخم
سینوس مجرایی است که اپیدرم را به بافت های زیرین پوست متصل می کند و ممکن است باعث تشکیل حفره یا جداشدگی لایه های پوست شود. ارزیابی باید بافت های زیر پوستی درگیر، قطر سینوس، نوع مقدار تخلیه ترشحات را تعیین کند. یک سینوگرام می تواند برای تعیین عمق و جهت مجرا در زخم، مورد استفاده قرار گیرد.
نکته بالینی:
بستن سینوس باید به آرامی انجام گیرد تا به سلول های گرانوله آسیبی نرسد. در صورت وجود سینوس، ارزیابی و ثبت هر دو مقادیر دوبعدی و سه بعدی زخم اهمیت دارد.
مدیریت زخم سینوس دار:
هدف از مدیریت این نوع زخم، تسریع بهبود سینوس از پایه حفره به سمت بیرون است تا از تشکیل آبسه ممانعت گردد. در زخم های همراه با تشکیل مجرا یا حفره، لازم است تا اندازه های سه بعدی حفره، برای شناسایی بافت های آناتومیک درگیر و نیز تعیین جداشدگی احتمالی صفحات فشیال یا پوشیده شدن بستر زخم با بافت گرانوله، مورد ارزیابی قرار گیرند. در زخم های حفره های سینوس دار که قابلیت گرانوله شدن دارند، برای درمان زخم، باید فضای مرده زخم را به آرامی از بین برد تا بهبودی از پایه حفره به سمت بیرون افزایش یابد. پرکردن بیش از حد زخم های سینوس دار با پانسمان، بهبود آن را به تاخیر خواهد انداخت. با پیشرفت روند بهبودی و برای تسهیل در تخلیه تمام مایعات زخم، مسیر مناسب باید وجود داشته باشد.
پس از ارزیابی زخم، باید یک پانسمان مناسب را انتخاب نمود. محصولات مراقبت زخم که برای پر کردن سینوس پیشنهاد می شوند، عیارتند از:
مقادیر کم تا متوسط اگزودا :
کلسیم آلژینات فیتیله ای یا نوار هیدروفیبر
هیدروژل
خمیر یا پودر هیدروکلوئید
کمپرس مرطوب با گاز نواری و نرمال سالین
مقادیر متوسط تا زیاد اگزودا:
فوم پرکننده حفره
استومی یا لوازم تخلیه زخم
پانسمان فیتیله ای باریک
وکیوم تراپی
زخم های سینوس دار با جداشدگی فاشیا
این زخم ها به صورت یک سینوس گسترش یافته به داخل حفره یا ناحیه های شیب دار هستند که در طول صفحه ی فاشیای بافت امتداد یافته اند. در صورتی که پر کردن سینوس با پانسمان انجام گیرد، جداشدگی فاشیای بیشتری ممکن است رخ دهد و بهبودی به تاخیر بیفتد.
مدیریت مناسب، تخلیه آزادانه اگزودا یا تراوه را به داخل یک کیسه استومی یا دستگاه تخلیه کننده زخم یا پانسمان جاذب تسهیل می نماید. از یک شکم بند یا تسمه پشتیبان برای تقویت اتصال فاشیا به بافت ها استفاده می شود.
اگر زخم در یک لایه شکمی رخ داده یا یک شیب (shelving) سطحی همراه با زخم وجود داشته باشد، احتمالا لازم است تا از یک پانسمان کلسیم آلژینات یا بسته گاز پانسمان (به صورت یک فیتیله باریک) در سطح زخم استفاده شود.
زخم های سینوس دار که قادر به بهبودی نیستند
افراد دارای زخم های غیر قابل بهبود، باید از لحاظ فاکتورهای موضعی و سیستمیک که بهبودی زخم را به تعویق می اندازد، مورد معاینه قرار گیرند. زخم سینوس داری که قادر به بهبودی نیست، باید از لحاظ موارد زیر معاینه شود:
اجسام خارجی محبوس شده نظیر مو، مواد بخیه، محصولات مراقبت از زخم، شیشه، ضایعات فلزی یا چوبی
تشکیل آبسه
هماتوم
تشکیل فیستول
استئومیلیت
اپیتلیزاسیون حفره سینوسی
زخم های حفره ای وخیم
زخم های بزرگ حفره ای، معمولا ناشی از باز شدن خط بخیه یا دبریدمان جراحی می باشند. به طوری که بهبودی زخم، با هدف اولیه یا ثانویه به تعویق افتاده است. این زخم ها اغلب به علت تخریب وسیع بافتی، فیستول یا تخلیه های چندتایی، دارای وخامت بیشتری هستند و معمولا خلاقیت و توانایی بیشتری برای مدیریت این زخم ها نیاز است.
استراتژِی های مدیریت زخم باید به صورت زیر طراحی شوند:
از وجود سیستم حمایتی برای بیمار اطمینان حاصل کنید.
از زخم در برابر پاتوژن ها و تروما بیشتر حفاظت نمایید.
اگزودا را جمع آوری نموده و از پوست اطراف حفاظت کنید.
https://woundsworld.com/wp-content/uploads/2024/01/اگزودا10.jpg715750alikh1010https://woundsworld.com/wp-content/uploads/2023/05/logo-300x138.pngalikh10102024-01-02 17:40:432024-01-10 17:08:13اگزودا چیست؟ | ترشحات طبیعی زخم | رنگ اگزودا | انواع اگزودا
مدیریت پوست اطراف زخم یکی از مهمترین مواردی است که برای درمان زخم، باید دقت ویژه و مراقبت های بعد از پانسمان زخم را انجام داد. به طور کلی انجام مواردی مثل هموستاز، تمیز نگه داشتن زخم، مراقبت از عدم فشار به زخم، بسته نگه داشتن زخم و مشاوره با پزشک متخصص و مراقبت های بعد از مراحل درمان زخم، در مدیریت پوست اطراف زخم اهمیت ویژه ای دارد.
پوست یکی از ارگان های مهم بدن است که کارکردهای بسیاری از جمله حفاظت از ارگان های داخلی بدن در مقابل حمله پاتوژن ها دارد. تماس بیش از حد پوست با ترشحاتی مانند ادرار و مدفوع یا ترشحات زخم باعث ایجاد ماسریشن (خیس خوردگی پوست)، واکنش التهابی و شکنندگی لایه پوست می گردد.
در حضور عواملی چون تروما، چسباندن و کندن چسب زخم، پوست اطراف زخم نیز دچار التهاب شده و مشکلات بیمار تشدید می شود. لذا برای درمان زخم بایستی به مدیریت پوست اطراف زخم نیز توجه داشت. برای پیشگیری از تماس ترشحات زخم و مواد دفعی مانند ادرار بر روی پوست اطراف زخم از روش ها ی مختلفی استفاده می شود.
شستشوی زخم و پوست اطراف آن با استفاده از شوینده ملایم ( با PH نزدیک به پوست) مانند شامپو بچه و با حداقل مالش و اصطکاک. تغییر PH پوست باعث افزایش تکثیر باکتری ها می شود.
استفاده از پانسمان جاذب برای زخم های با ترشحات زیاد و تعویض به موقع آن ها جهت جلوگیری از تماس این ترشحات با پوست اطراف زخم
استفاده از چسب مناسب برای ثابت کردن پانسمان . در اثر چسباندن و کندن چسب زخم، ترومایی به پوست اطراف زخم وارد می شود که می تواند باعث علایمی مانند اریتم و ادم و یا حتی تخریب پوست بشود. برای افراد با پوست حساس بهتر است از چسب ها ی ضد حساسیت استفاده شود. ضمنا در زمان کندن چسب بهتر است این کار با ملایمت و وارد شدن کمترین تروما به پوست انجام شود.
استفاده از یک لایه محافظ: هم اکنون داروها و محصولات متنوعی برای پوشش پوست اطراف زخم وجود دارد که استفاده از آنها باعث کاهش تماس ترشحات زخم و بدن با پوست سالم می گردد. یکی از این مواد پماد زینک اکساید می باشد و یا هیدروکلوئید.
اصول اساسی و مهم برای مدیریت پوست اطراف زخم چیست؟
مدیریت پوست اطراف زخم یک فرآیند چندمرحله‌ای است که نیازمند توجه و مراقبت دقیق است. در زیر اصول اساسی و مهم برای مدیریت زخم آورده شده‌اند:
1. ارزیابی و تشخیص: – بررسی دقیق و ارزیابی نوع زخم، اندازه آن، محل قرارگیری، و ویژگی‌های زخم مانند نوع بافت دور زخم (نیکروز) و نحوه عفونت.
2. حفظ محیط زخم: – ایجاد و حفظ محیط مناسب برای زخم با استفاده از پانسمان‌های جاذب رطوبت که رطوبت زخم را حفظ کرده و همزمان از خروج افزایشی مایعات جلوگیری می‌کنند.
3. پیشگیری از عفونت: – استفاده از پوشش‌های محافظ بر روی زخم به منظور جلوگیری از ورود باکتری‌ها و میکروب‌ها و همچنین انجام بهداشت دقیق دست‌ها قبل از هر تغییر پوشش.
4. تغذیه سالم: – اطمینان از تغذیه مناسب برای فرد مبتلا به زخم، زیرا تغذیه مناسب نقش مهمی در فرآیند التیام زخم دارد.
5. مدیریت درد: – ارزیابی و مدیریت درد به دقت توسط تیم درمانی. استفاده از داروهای تسکین دهنده درد، تراپی‌های فیزیکی، یا روش‌های تسکین دهنده درد غیردارویی.
6. تحقیقات بر روی زخم: – اگر زخم بهبود نیافته و مشکلاتی در تشخیص و درمان وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به مشاوره تخصصی و تحقیقات بیشتر باشد.
7. فعالیت فیزیکی مناسب: – ترویج فعالیت فیزیکی به میزان ممکن، زیرا حرکت و فعالیت بدنی منجر به بهبود گردش خون، تقویت عضلات و بهبود کلی سلامتی فرد می‌شود.
8. پیگیری و تغییرات درمانی: – انجام پیگیری منظم برای ارزیابی پیشرفت زخم و اعمال تغییرات در درمان اگر نیاز باشد.
از دیگر موارد اصول مدیریت پوست اطراف زخم نیز می توان به هموستاز، تمیز بودن همیشگی زخم، عدم فشار بر روی زخم و نداشتن درد، باز نبودن زخم و بسته بودن سطح و در نهایت استفاده مشاوره پزشک در انتخاب نوع لباس و مرقبت های بعد از پانسمان زخم می باشد.
توجه به این اصول و اجرای یک برنامه مدیریت زخم به صورت تخصصی توسط تیم درمانی، از جمله پزشک، پرستاران، و تخصصی‌ترین افراد در زمینه بهداشت، می‌تواند بهبود سریعتر و موثرتری در زخم‌های مختلف را فراهم کند.
نقش پماد زینک اکساید در مدیریت پوست محیط اطراف زخم (Zinc Oxide):
نقش پماد زینک اکساید در مدیریت پوست محیط اطراف زخم خیلی مهم است. روی، یک عنصر معدنی ضروری برای بدن است. این ماده در مقادیر بسیار کم مورد نیاز است، اما نقش عمده ای در عملکردهای مختلف بدن دارد. پماد زینک اکساید از جمله پماد های چند منظوره محسوب می شود که دارای طیف گسترده ای از کاربردها است.
پماد اکسید روی با ایجاد یک سد فیزیکی و لایه محافظ بر روی پوست مانع تماس ترشحات مضرر مانند اگزودا، ادرار و مدفوع با پوست می شود و ضمنا اثر ضدعفونی کننده نیز دارد. این دارو مهارکننده رشد باکتری ها می باشد که تا حدودی به اثر کاهش PH ناشی از آن مربوط می باشد.
ضمنا استفاده از پماد زینک اکساید بر روی پوست باعث محافظت از پوست اطراف زخم در مقابل تروما می شود. اکسید روی باعث سرکوب اثرات هیستامین های آزاد شده توسط سیستم ایمنی شده و به کاهش التهاب پوست کمک می کند. بنابراین در درمان درماتیت کاربرد دارد.
معایب استفاده از پماد زینک اکساید برای مدیریت پوست محیط اطراف زخم چیست؟:
همانطور که پماد زینک اکساید برای مدیریت پوست محیط اطراف زخم محاسنی دارد، معایبی کمی نیز می تواند متوجه آن باشد که در ادامه به آن می پردازیم:
ممکن است با میزان چسبندگی و جذب رطوبت پانسمان اصلی تداخل کند.
ممکن است ناخواسته وارد زخم شده و با ترکیبات ضدمیکروبی تداخل کند.
استفاده بیش از حد آن باعث خشکی و حساسیت پوست می شود.
بیشتر افراد هیچ مشکلی هنگام استفاده از پماد زینک ندارند، اما برخی افرادی که به این ماده حساسیت دارند ، ممکن است دچار عوارضی مانند سوزش، خارش و قرمزی پوست شوند.
استفاده از پماد زینک اکساید بر روی پوست ازاطراف زخم در بیماران استومی به دلیل تماس پوست با مواد دفعی بدن مانند ادرار و مدفوع خطر آسیب پوستی بیشتر است و در اغلب بیماران طی دو ماه اول بعد از جراحی عوارض پوستی دیده می شود.
