اگزودا چیست؟ | ترشحات طبیعی زخم | رنگ اگزودا | انواع اگزودا

اگزودا چیست؟

اگزودا ترشحات طبیعی زخم در جریان فرآیند بهبودی می باشد. شروع این ترشحات در فاز التهابی زخم بوده و باعث مرطوب نگه داشتن زخم و رساندن مواد غذایی به سلول های در حال رشد می شود. هم زمان با تغییرات فیزیولوژیک در زخم تغییراتی در نوع و میزان ترشحات آن ایجاد می شود. در زخمی که در حال بهبودی می باشد اغلب اگزودا به صورت لایه ای نازک و با ترشحات روشن دیده می شود.

در زخم هایی که فرآیند بهبودی در آن ها به تاخیر افتاده ، ترکیب مایع اگزودا باعث رشد پروتزوآها در زخم می شود که وجود آن ها مانع مهمی برای تشکیل بافت جدید در زخم است و فاز التهابی را طولانی تر می کند. با طولانی شدن فاز التهابی، ترشح اگزودا و ویسکوزیته آن افزایش یافته و به یکی از مشکلات اساسی مدیریت زخم تبدیل خواهد شد.

شاید با تعریفی دیگر بتوان گفت که << اگزودا مایعی چسبناک و تغلیظ شده از پروتئین های بدن که از رگ ها به محل بریدگی بدن و یا زخم بدن تراوش می کند، زخم را تازه نگه می دارد. در بعضی مواقع به آن چرک نیز می گویند.>>

اگزودا

انواع اگزودا

برای ارزیابی میزان و نوع اگزودا به بررسی بستر زخم و پانسمان قبلی زخم بپردازید. ارزیابی دقیق اگزودا شما را در انتخاب نوع پانسمان و مدیریت بهبودی زخم کمک خواهد نمود. در واقع کلید بهبودی زخم، مدیریت ترشحات زخم می باشد. کاهش ترشحات زخم و مدیریت آن بستگی به کنترل علل به وجودآورنده آن دارد. در ارزیابی مجدد زخم هر گونه بو، تغییر قوام یا میزان ترشح اگزودا باید بررسی گردد. ارزیابی مجدد و منظم زخم بهترین ابزار برای پایش تغییرات زخم و کشف مشکلات جدید زخم می باشد.

  • سروزی (serous) : مایع زرد رنگ شفاف
  • خونابه ای (haemoserous) : مایع سروزی با لکه های خونی جزئی
  • خونی (sanguinous) : وجود لکه های خونی کاملا مشخص در ترشحات
  • عفونی (purulent) : حاوی عفونت
  • خون و عفونت (haemopurulent) : عفونت و لکه های خونی کاملا مشخص یا زیاد
  • ترشحات خروجی از حفره های بدن مانند بزاق، آسپیره محتویات معده، صفرا، مایعات پانکراسی، مدفوع، مایع مغزی نخاعی .

تخلیه مایع از یک حفره بدن ( یعنی ادرار، مدفوع یا آسپیره معدی) به درون زخم یا به صورت پوستی، نشان دهنده تشکیل فیستول است و می تواند با معاینه، بو ، PH یا کشت آزمایشگاهی شناسایی شود.

رنگ اگزودا

رنگ براساس نوع اگزودا تغییر می کند و ممکن است نوع باکتری موجود در زخم عفونی شده را نشان دهد (به عنوان مثال سودوموناس آئروژینوس دارای رنگ آبی/ سبز است)

انسجام اگزودا

انسجام براساس نوع اگزودا تغییر می کند و در زخم ها ی متورم و فیستول ها اهمیت زیادی دارد.

بوی اگزودا

بو معمولا نشان دهنده ی عفونت یا تشکیل فیستول است، ولی ممکن است با اتولیز بافت نکروزی مخصوصا در زیر پانسمان بسته مرتبط باشد.

مقدار اگزودا

مقدار فراوان اگزودا معمولا نشان دهنده تخریب وسیع بافتی، ورم، تشکیل آبسه یا نشت از حفرات بدن است. از دست رفتن بسیار زیاد اگزودا یا محتویات حفره بدنی همانطور که در سوختگی ها یا فیستول ها مشاهده می شود می تواند در تعادل مایعات و الکترولیت های بدن اختلال ایجاد کند. تخلیه بیش از حد زخم می تواند به خیس خوردگی و تخریب پوست اطراف زخم منجر شود، به خصوص اگر اگزودا شدیدا خاصیت اسیدی یا بازی داشته باشد.

اگزودا

  نوع ترشح   کیفیت ترشح   رنگ ترشح   اهمیت
سروزی رقیق ، آبکی روشن اغلب میزان ترشح طبیعی محسوب می گردد مگر در صورت افزایش ترشح که نشانه عفونت است( مانند استافیلوکوکوس اورئوس)
فیبرینی رقیق ، آبکی تیره ممکن است حاوی رشته های فیبرین باشد
خونابه ای رقیق ، آبکی روشن، صورتی وجود گلبول های قرمز در ترشح به دلیل آسیب مویرگی
خونی رقیق ، آبکی مایل به قرمز محتوای کم پروتئین به علت: بیماری های قلبی  یا وریدی، سوتغذیه. علل دیگر شامل فیستول ادراری یا لنفی
سرم عفونی چسبناک زرد یا قهوه ای مایل به زرد عفونت باکتریایی / حاوی بافت مرده
عفونی چسبناک مات، شیری رنگ، زرد یا قهوه ای و گاهی سبز رنگ حاوی گلبول های سفید، باکتری و اسلاف زخم
خونی عفونی چسبناک مایل به قرمز ، شیری استقرار عفونت / ممکن است حاوی نوتروفیل ها، باکتری ها ی مرده،سلول های التهابی و ترشحات خونی و مویرگ های پوستی باشد
خونریزی دهنده چسبناک قرمز تیره عفونت باکتریایی / آسیب مویرگی ناشی از تروما

درناژ زخم

مراقبت از بیمار با یک زخم ترشح دار، هم برای بیمار و هم برای تیم مراقبت پزشکی، چالش برانگیز است. به منظور مدیریت و ارزیابی درمان و نیز احتمال بهبودی بیمار، تعیین علت، نوع و مقدار اگزودا (ترشحات التهابی) ضروری می باشد. پس از عمل جراحی یا تروما، ترشح مقداری اگزودا از زخم قابل پیش بینی بوده و معمولا خونریزی یا ترشح خونابه، از بافت آسیب دیده و یا تشکیل هماتوم طبیعی است. مقادیر زیاد یا غیر عادی اگزودا باید مورد بررسی قرار گیرد.

تجمع مایعات در بافت های زیرپوستی یا در زخم ممکن است منجر به عوارضی نظیر عفونت، آبسه، تشکیل سینوس (حفره چرکی) یا فیستول، پارگی زخم و بیرون زدگی احشا (Evisceration)  گردد. در طول مدت جراحی، جراح ممکن است یک لوله تخلیه کننده را برا ی برداشتن تجمع مورد انتظار مایعات، در محل عمل قرار دهد.

ویژگی های اگزودا شامل این موارد است: نوع، مقدار، رنگ، انسجام و بو.

سینوس زخم

سینوس مجرایی است که اپیدرم را به بافت های زیرین پوست متصل می کند و ممکن است باعث تشکیل حفره یا جداشدگی لایه های پوست شود. ارزیابی باید بافت های زیر پوستی درگیر، قطر سینوس، نوع  مقدار تخلیه ترشحات را تعیین کند. یک سینوگرام می تواند برای تعیین عمق و جهت مجرا در زخم، مورد استفاده قرار گیرد.

اگزودا

نکته بالینی:

بستن سینوس باید به آرامی انجام گیرد تا به سلول های گرانوله آسیبی نرسد. در صورت وجود سینوس، ارزیابی و ثبت هر دو مقادیر دوبعدی و سه بعدی زخم اهمیت دارد.

مدیریت زخم سینوس دار:

هدف از مدیریت این نوع زخم، تسریع بهبود سینوس از پایه حفره به سمت بیرون است تا از تشکیل آبسه ممانعت گردد. در زخم های همراه با تشکیل مجرا یا حفره، لازم است تا اندازه های سه بعدی حفره، برای شناسایی بافت های آناتومیک درگیر و نیز تعیین جداشدگی احتمالی صفحات فشیال یا پوشیده شدن بستر زخم با بافت گرانوله، مورد ارزیابی قرار گیرند. در زخم های حفره های سینوس دار که قابلیت گرانوله شدن دارند، برای درمان زخم، باید فضای مرده زخم را به آرامی از بین برد تا بهبودی از پایه حفره به سمت بیرون افزایش یابد. پرکردن بیش از حد زخم های سینوس دار با پانسمان، بهبود آن را به تاخیر خواهد انداخت. با پیشرفت روند بهبودی و برای تسهیل در تخلیه تمام مایعات زخم، مسیر مناسب باید وجود داشته باشد.

پس از ارزیابی زخم، باید یک پانسمان مناسب را انتخاب نمود. محصولات مراقبت زخم که برای پر کردن سینوس پیشنهاد می شوند، عیارتند از:

مقادیر کم تا متوسط اگزودا :

  • کلسیم آلژینات فیتیله ای یا نوار هیدروفیبر
  • هیدروژل
  • خمیر یا پودر هیدروکلوئید
  • کمپرس مرطوب با گاز نواری و نرمال سالین

مقادیر متوسط تا زیاد اگزودا:

  • فوم پرکننده حفره
  • استومی یا لوازم تخلیه زخم
  • پانسمان فیتیله ای باریک
  • وکیوم تراپی

اگزودا

زخم های سینوس دار با جداشدگی فاشیا

این زخم ها به صورت یک سینوس گسترش یافته به داخل حفره یا ناحیه های شیب دار هستند که در طول صفحه ی فاشیای بافت امتداد یافته اند. در صورتی که پر کردن سینوس با پانسمان انجام گیرد، جداشدگی فاشیای بیشتری ممکن است رخ دهد و بهبودی به تاخیر بیفتد.

مدیریت مناسب، تخلیه آزادانه اگزودا یا تراوه را به داخل یک کیسه استومی یا دستگاه تخلیه کننده زخم یا پانسمان جاذب تسهیل می نماید. از یک شکم بند یا تسمه پشتیبان برای تقویت اتصال فاشیا به بافت ها استفاده می شود.

اگر زخم در یک لایه شکمی رخ داده یا یک شیب (shelving) سطحی همراه با زخم وجود داشته باشد، احتمالا لازم است تا از یک پانسمان کلسیم آلژینات یا بسته گاز پانسمان (به صورت یک فیتیله باریک) در سطح زخم استفاده شود.

زخم های سینوس دار که قادر به بهبودی نیستند

افراد دارای زخم های غیر قابل بهبود، باید از لحاظ فاکتورهای موضعی و سیستمیک که بهبودی زخم را به تعویق می اندازد، مورد معاینه قرار گیرند. زخم سینوس داری که قادر به بهبودی نیست، باید از لحاظ موارد زیر معاینه شود:

  • اجسام خارجی محبوس شده نظیر مو، مواد بخیه، محصولات مراقبت از زخم، شیشه، ضایعات فلزی یا چوبی
  • تشکیل آبسه
  • هماتوم
  • تشکیل فیستول
  • استئومیلیت
  • اپیتلیزاسیون حفره سینوسی

زخم های حفره ای وخیم

زخم های بزرگ حفره ای، معمولا ناشی از باز شدن خط بخیه یا دبریدمان جراحی می باشند. به طوری که بهبودی زخم، با هدف اولیه یا ثانویه به تعویق افتاده است. این زخم ها اغلب به علت تخریب وسیع بافتی، فیستول یا تخلیه های چندتایی، دارای وخامت بیشتری هستند و معمولا خلاقیت و توانایی بیشتری برای مدیریت این زخم ها نیاز است.

استراتژِی های مدیریت زخم باید به صورت زیر طراحی شوند:

  • از وجود سیستم حمایتی برای بیمار اطمینان حاصل کنید.
  • از زخم در برابر پاتوژن ها و تروما بیشتر حفاظت نمایید.
  • اگزودا را جمع آوری نموده و از پوست اطراف حفاظت کنید.
  • اگر بویی وجود دارد، آن را کنترل نمایید.
  • بهبودی را تسریع کنید.

مطالب مرتبط: کلینیک زخم / زخم سوختگی / زخم عفونی / درمان زخم واریسی

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *