کشت زخم ( Wound Culture )

زخم نشانه ای از گسستگی پوستی بوده و مسیری جهت ورود باکتریها می باشد. بدن نیز فرایند بهیود زخم را بدین منظور طراحی کرده است ولی در زخم های مزمن، این روند به دلایلی به تعویق افتاده است که جهت از سرگیری التیام زخم، لازم است موانع موجود حذف شده یا کاهش یابند.

کنترل التهاب وعفونت زخم، برداشتن بافت های نکروتیک  و کنترل میزان اگزودا و ترشحات اضافی زخم از اصول آماده سازی بستر زخم می باشند که در اینجا به گوشه ای از آن اشاره می شود.

در کشت زخم نوع میکروب مشخص می شود ( مثل باکتری، ویروس، قارچ). نمونه ی پوستی، بافتی یا مایع جمع آوری شده بررسی می شود. اگر هیچ میکروبی رشد نکرد، کشت منفی است. اگر میکروبی رشد کرد کشت مثبت است. نوع میکروب در تست های شیمیایی، میکروسکوپیک  و یا هر دو مشخص می شود.

بیشتر باکتری ها در شرایط هوازی رشد می کنند. به این باکتری ها هوازی گفته می شود که معمولا در سطح پوست رشد می کنند. باکتری های بی هوازی معمولا در زخم های عمیق تر و آبسه ها دیده می شوند. در کشت از محل زخم معمولا نوع باکتری هوازی یا بی هوازی مشخص می شود.

کشت قارچ برای بررسی نوع قارچ انجام می شود. کشت ویروسی هم در این زمینه انجام می شود.

برخی انواع باکتری ها که به طور طبیعی در بدن زندگی می کنند و ممکن است عفونت بدهند عبارتند از:

اشرشیاکلی که به طور طبیعی در روده ی بزرگ ( کولن) و مقعد رشد می کند ولی این باکتری می تواند از مقعد وارد مجرای ادراری شود و عفونت ادراری بدهد.

اگر این کشت ها مثبت شوند، تست های دیگری هم برای انتخاب بهترین درمان انجام می شود.

نمونه های کشت ممکن است از نواحی دیگری مثل چشم و گوش، زخم باز یا بسته و یا ناخن ها و مو تهیه شود.

بیشتر عفونت های زخم در اثر تکثیر باکتری ها ایجاد می‌شوند.

شایع ترین باکتری های ایجاد کننده عفونت زخم، استافیلوکوکوس اورئوس و انواع دیگر استافیلوکوک ها هستند.

عفونت زخم باعث ایجاد پاسخ ایمنی بدن می‌شود و باعث التهاب، آسیب بافت و همچنین کند شدن روند بهبود زخم می‌شود.

بسیاری از عفونت ها به خودی خود برطرف می‌شوند، مانند خراش یا فولیکول موهای آلوده.

سایر عفونت ها در صورت عدم درمان شدیدتر می‌شوند و نیاز به مداخله پزشکی دارند.

پوست اولین خط دفاعی بدن است که سطح آن توسط یک فیلم نازک و اسیدی ساخته شده توسط غددهای چربی به نام منتل اسید محافظت می‌شود.

این لایه اسیدی یک مانع پویا است که pH  پوست را تنظیم می‌کند و میکروارگانیسم هایی به نام فلور طبیعی را حفظ می‌کند که به جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا به بدن کمک می‌کنند.

هنگامی که پوست آسیب ببیند یا سیستم ایمنی بدن به خطر بیفتد، هر یک از میکروارگانیسم هایی که در سطح پوست کلونی تشکیل می‌دهند یا به بستر زخم وارد می‌شوند می‌توانند باعث عفونت زخم شوند.

شواهد بالینی عفونت زخم شامل تب، اریتم یا قرمزی، ورم، افزایش درد و ترشحات چرکی می‌باشد.

با این حال، تشخیص علائم عفونت در زخم های مزمن یا بیماران ناتوان ممکن است دشوارتر باشد.

در این موارد، تشخیص ممکن است به علائم غیر اختصاصی مانند از بین رفتن اشتها، ضعف یا کاهش کنترل قند خون در بیماران دیابتی متکی باشد.

عوارض عفونت زخم  می‌تواند از موضعی تا سیستمیک متفاوت باشد.

شدیدترین عارضه موضعی عفونت زخم، عدم بهبود زخم در نتیجه توقف روند بهبود زخم می‌باشد.

این مورد اغلب منجر به درد، ناراحتی و آسیب روانی قابل توجهی برای بیمار می‌شود.

از عوارض سیستمیک می توان به سلولیت (عفونت باکتریایی پوست یا لایه های زیر پوستی)، استئومیلیت (عفونت باکتریایی استخوان یا مغز استخوان) یا سپتی سمی (وجود باکتری در خون که می‌تواند به حالت التهابی کل بدن منجر شود) اشاره کرد.

روش های تشخیص عفونت زخم

  • کشت باکتری
  • حساسیت ضد میکروبی
  • کشت قارچی
  • کشت خون
  • کشت زخم

برداشت نمونه از زخم و کشت زخم

بهتر است در اولین جلسه معاینه زخم از آن نمونه جهت کشت آزمایشگاهی تهیه کرد. برداشت نمونه وسواپ میکروبی جهت تشخیص میکروارگانیسم های عفونی زخم به تنهایی ارزشی ندارد. این نوع سواپ تنها آلودگی میکروبی سطح زخم را مشخص می کند وبهتراست جهت شناسایی قطعی نوع میکروارگانیسم های عفونی درزخم از روشهای زیر استفاده نمود:

  • برداشت نمونه از بافت زنده ( بریدن قسمت کوچکی از بافت زخم) و تهیه کشت میکروبی از آن
  • آسپیراسیون و کشیدن نمونه از مایع داخل زخم و تهیه کشت میکروبی از آن
  • در صورت شک گسترش عفونت اززخم به استخوان و پیدایش عفونت استخوان (استئومیلیت) نیازی به برداشت نمونه و کشت از استخوان عفونی نمی باشد عکس ساده رادیولوژی نیز راهکار تشخیصی مناسبی می باشد.

شستشو و تمیز کردن زخم

محلول مناسب شستشوی زخم، سرم شستشوی معمولی و یا حتی آب لوله کشی شهری در انواع زخم های مزمن قابل استفاده می باشد.

در این مرحله با استفاده از محلول و یا مواد پاک کننده زخم شستشو داده می شود. با شستشوی زخم بافت مرده یا ترشحات زخم و اجسام خارجی ازداخل زخم برداشته می شود. شستشو می تواند توسط محلول با فشارزیاد با استفاده ازسرنگ و یا به همراه گاز استریل انجام می شود. با این عمل ممکن است به بافتهای تازه تشکیل شده نیز آسیب وارد شود بنابراین بهتر است به آرامی با اعمال فشار موثر محلول شستشوی زخم را به کار برد.

استفاده از بتادین، اسید استیک، پراکسید هیدروژن (آب اکسیژنه) و هیپوکلریت سدیم جهت شستشوی معمول زخم توصیه نمی شوند چراکه تحقیقات گسترده پزشکی نشان داده است که این مواد اثرسمی و کشنده بر روی بافتهای تازه تشکیل شده زخم داشته و از تشکیل بافت جدید در زخم جلوگیری می نمایند.اما درزخم های عفونی” درمان عفونت بر درمان زخم ارجح است”. بنابراین توصیه می شود جهت کاهش تعداد باکتریها و میکروارگانیسم های عفونی در زخم، زیر نظر متخصص عفونی محلول شستشوی مناسب جهت زخم استفاده گردد.

شرایط و نحوه نمونه گیری:

  • قبل از نمونه برداری کلیه وسایل لازم را گردآوری نمایید. وسایل باید استریل یا یکبار مصرف باشند.
  • محل نمونه برداری و تاریخ و زمان نمونه برداری را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
  • کشت های بی هوازی را در تاریکی و در دمای اتاق نگه دارید.
  • محیط هایی که به رنگ صورتی با بنفش در آمده اند را دور بیندازید. پس از پایان زمان انقضاء محیط، آن را دور بیندازید.

کدام زخم ها نیاز به کشت زخم دارند؟

همه ی زخم ها بطور روتین نیاز به کشت ندارند.
مخصوصا زخم های حاد جز این دسته ای هستند که نیاز به کشت ندارند باید به صورت کامل شسته شوند و روزانه طبق نظر کارشناسان پانسمان شوند.
اما زخم های مزمن در صورتی که علایمی دال بر عفونت در آنها دیده شود چه برسد سیستمیک( تب و لرز و ….) و یا لوکال باید کشت زخم ارسال شود تا بموقع آنتی بیوتیک های لازم شروع شود.

ارزیابی دقیق و مستندسازی از بیمار و زخم به پزشکان کمک می کند تا تعیین کنند چه موقع انجام کشت زخم برای عوامل بیماری زا و بهترین روش برای به دست آوردن نمونه کشت. پروتکل ممکن است بسته به نوع مراقبت های بهداشتی متفاوت باشد ، بنابراین حتماً دستورالعمل های تسهیلات خود را دنبال کنید.

متداول ترین پاتوژن ها در زخم ها :

آئروموناس
باکتری ها
کاندیدا
کلستریدیوم
انتروباکتر
انتروکوکها
اشرشیا کولی
فوزوباکتریوم
کلبسیلا
پپتوسترپتوکوک
پروتئوس
سودوموناس
استافیلوکوکوس اورئوس
استرپتوکوک
و…

هر زخم امکان عفونت را دارد ، اما مهم است که بین عفونت و استعمار تمایز قایل شویم.
اگر هر یک از موارد زیر در منطقه زخم وجود داشته باشد ممکن است عفونت وجود داشته باشد:

اریتم، لمس کردن گرم ، ادم ، عصبانیت ، افزایش درد ، حساسیت و..

  • نمونه برداری از زخم های سطحی (گزیدگی ها و خراشها):

  • گزیدگی های تازه را کشت ندهید. زیرا عامل عفونت ممکن است یافت نشود.
  • سطح خارجی نمونه را با پنبه و الکل ۷۰% درصد تمییز نمایید.
  • چرک را از زخم آسپیره نمایید یا با برش آن را جدا نمایید.
  • سپس نمونه را به ظروف استریل و یا سیستم حمل بی هوازی انتقال دهید.
  • نمونه برداری از  زخم های عمیق:

  • سطح زخم را با الکل ۷۰% و سپس با تنتورید ۲% ضدعفونی نمایید.
  • با آسپیراسیون از عمیق ترین قسمت ضایعه یا با عبور سواب به عمق ضایعه و یا از لبه ضایعه نمونه برداری نمایید.
  • از آلوده شدن نمونه در سطح زخم جلوگیری نمایید.
  • اگر نمونه برداری طی عمل جراحی انجام می شود، بخشی از دیواره آبسه (دمل) نیز باید برای کشت ارسال شود.
  • نمونه را به ظروف استریل و یا سیستم حمل بی هوازی انتقال دهید.
  • سپس تنتورید ۲% را با الکل ۷۰% جهت جلوگیری از سوختگی بزدایید.
  • نمونه برداری از بافت های نرم:
  • سطح زخم را با الکل ۷۰% و سپس با تنتورید ۲% ضدعفونی نمایید.
  • با آسپیراسیون از عمیق ترین قسمت ضایعه یا با عبور سواب به عمق ضایعه و یا از لبه ضایعه نمونه برداری نمایید.
  • نمونه را به ظروف استریل و یا سیستم حمل بی هوازی انتقال دهید.

ملاحظات نمونه گیری:

  •  بهترین روش نمونه برداری از زخمها یا خراشها پس ازضدعفونی کردن اطراف زخم با صابون والکل ،آسپیراسیون ماده چرکی سلول دار از عمق زخم با یک سوزن و سرنگ استریل است.
  • جهت نمونه گیری با سواب، ابتدا یک سواب پنبه ای آسپتیک وارد زخم نمایید. سپس سواب را در یک لوله آزمایش درپوش دار استریل قرار دهید. نمونه های کشت گرفته شده از لبه های پوستی در مقایسه با کشت ترشحات چرکی از دقت کمتری برخوردار است.
  • در صورت مشکوک بودن به وجود ارگانیسمی بی هوازی، یک لوله کشت بی هوازی از آزمایشگاه میکروب شناسی تهیه نمایید. بهترین راه نمونه گیری ، از طریق آسپیراسیون زخم بسته و انتقال چرک مستقیماً به درون لوله کشت بی هوازی می باشد.
  • چنانچه کشت زخم را از بیماری می گیرید که نیاز به پانسمان و ضد عفونی کردن زخم دارد، نمونه کشت را پیش از شستشو بگیرید.
  • در صورتی که قبلاً پماد یا محلول آنتی بیوتیک روی زخم مالیده شده آن را با آب یا سالین استریل، چند ساعت قبل از گرفتن نمونه کشت پاک کنید.
  • کلیه نمونه ها را به دقت انتقال دهید. این نمونه ها قادر به انتقال بیماری نمی باشند.
  • مصرف هر گونه داروی مؤثر بر نتایج آزمایش توسط بیمار را بر روی برگه ازمایشگاه ذکر کنید.
  • نمونه را بلافاصله پس از گرفتن به آزمایشگاه انتقال دهید (زمان ایده آل کمتر از ۳۰ دقیقه).
  • پزشک را از هرگونه نتیجه مثبت آگاه سازید تا درمان آنتی بیوتیکی مناسب آغاز گردد.
  • چنانچه چرک در زخم یا بافت نرم مشاهده گردید، بیمار را باید بلافاصله تحت احتیاط های مربوط به ایزوله نمودن پوست و زخم قرار داد. لازم نیست تا زمان گزارش اثبات عفونت، برای بکار بستن احتیاط های ایمنی مناسب صبر نمود.

موارد عدم پذیرش نمونه:

  • نمونه های با برچسب اشتباه
  • نمونه هایی که انتقال آنها بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده است.
  • حجم ناکافی نمونه
  • آلودگی خارجی
  • اگر نمونه ای غیرقابل قبول رسیده باشد، قبل از اینکه نمونه دور ریخته شود به پزشک یا ایستگاه پرستاری اطلاع داده می شود و نمونه ای دیگری درخواست می گردد.

شرایط انتقال و نگهداری: 

  • نگهداری نمونه در ظروف استریل در دمای اتاق تا ۲۴ ساعت و در لوله های استریل حاوی سواب تا ۴۸ ساعت  می باشد.
  • نگهداری نمونه زخم در دمای یخچال و فریزر مناسب نیست.

نمونه برداری در محل یا آزمایشگاه (Onsite collections): 

  • پس از نمونه برداری بلافاصله نمونه را به بخش میکروب شناسی انتقال دهید.
  • نحوء انتقال باید در دمای اتاق صورت گیرد.
  • نمونه را در یخچال نگه ندارید. سردخانه (برودت) ممکن است زنده ماندن موجودات بی هوازی را مهار کند.

نمونه برداری خارج از محل (Offsite collections ):

  •  نمونه ها باید فوراً توسط پیک در دستر س، به آزمایشگاه ارسال گردند. نباید بیش از ۲۴ ساعت از زمان نمونه گیری گذشته باشد. بهتر است آسپیره یا سواب نمونه هوازی در مجاورت یخ یا جای سرد در محیط های تراسنپورت انتقال یابد. نمونه اُرگانیسم بی هوازی باید توسط محیط ترانسپورت بی هوازی در دمای اتاق انتقال یابد.
  • کشت بر روی محیط های بلاد آگار، مک کانکی و محیط آب پپتونه و تایوگلیکولات انجام می شود. در عفونتهای پلور و آرتریت و سلولیت مخصوصاً در کودکان زیر ۵ سال علاوه بر محیط های مذکور در محیط شکلات آگار جهت بررسی هموفیلوس آنفلونزا نمونه را کشت می دهیم. گرفتن همزمان کشت خون در زخمها می تواند در تشخیص عامل بیماریزا مفید باشد. از محیط NNN برای کشت نمونه های مشکوک به لیشمانیوز جلدی استفاده می نماییم.

کاربردهای بالینی:

  • کشت زخم یا بافت نرم هنگامی ضرورت می یابد که زخم یا بافت نرمی دارای علائم عفونت ( مانند قرمزی، گرمی، تورم و درد) باشد.
  • در بیماران پس از عمل که دچار تب مداومی با علت ناشناخته می باشند، محل زخم را حتی اگر علائمی دال بر عفونت وجود نداشته باشد، باید مورد بررسی قرار داد و کشت نمود.
  • هرگونه ترشح خودبخود از یک زخم یا بافت نرم باید کشت داده شود تا عفونت جهت درمان و حساسیت آنتی بیوتیکی تشخیص داده شود و مناسب بودن اقدامات احتیاطی مربوط به ایزولاسیون زخم و پوست اثبات گردد.

تفسیر: 

  • کشت زخم برای تعیین وجود عوامل بیماریزا در بیماران مشکوک به عفونت زخم انجام می شود. عفونت های زخم اغلب بوسیله ارگانیسم های چرکزا بوجود می آید، که ممکن است باکتریایی، قارچی یا انگلی باشد. کلیه کشت ها را باید پیش از آغاز درمان آنتی بیوتیکی انجام داد. در غیر این صورت آنتی بیوتیک ممکن است در رشد میکروب در آزمایشگاه تداخل ایجاد نماید. با این وجود در مواردی نه چندان اندک پزشک تمایل دارد که درمان آنتی بیوتیکی را پس از انجام کشت زخم، اما پیش از گزارش نتایج کشت آغاز نماید. در اینگونه مواقع، انجام یک رنگ آمیزی گرم برای لام حاوی گستره نمونه، بسیار مفید است و در کمتر از ۱۰ دقیقه گزارش خواهد شد. بطور کلی تمام اشکال باکتریها را به دو گروه گرم مثبت (آبی رنگ) یا گرم منفی (قرمز رنگ) طبقه بندی می کنند. همچنین آگاهی از اشکال ارگانیسم ( مانند کروی، میله ای) نیز می تواند برای تشخیص تجربی ماهیت عامل عفونی بسیار مفید باشد. پزشک با آگاهی از نتایج رنگ آمیزی گرم می تواند رژیم آنتی بیوتیکی مناسبی را بر اساس تجربیات گذشته خویش در مورد هویت احتمالی ارگانیسم آغاز کند. اغلب ارگانیسم ها نیاز به زمانی حدود ۲۴ ساعت دارند تا در محیط کشت رشد کنند و گزارش مقدماتی پس از این مدت آماده می شود. گاهی ۴۸ تا ۷۲ ساعت زمان برای رشد و تشخیص ارگانیسم مورد نیاز می باشد. پس از درمان آنتی بیوتیکی مناسب، کشت ممکن است تکرار شود تا درمان کامل عفونت ارزیابی گردد.
  • باید به خاطر داشته باشیم که برخی از عفونت های زخم ممکن است حاوی بیشتر از یک ارگانیسم باشند. ارگانیسم های متعددی ممکن است در کشت رشد نماید. زخم های عمیق و جراحات حاوی ذرات نکروز یا گاز، و زخمهای پس از عمل معمولاً شامل باکتریهای هوازی و بی هوازی می باشند.

عوامل مداخله گر:

  • داروهایی که ممکن است نتایج کشت را تغییر دهند عبارت از آنتی بیوتیک ها می باشند.
  • نمونه برداری از قسمتهای میانی و کهنه زخم امکان مشاهده انگل را مشکل می سازد زیرا این نمونه حاوی نسوج متلاشی شده، سلول های نکروزه و چرکی همراه با باکتریها می باشد که ممکن است دیدن انگل ممکن نباشد.

توضیحات:

  • کشت زخمها به وسیله سواب اغلب با باکتریهای محیط آلوده شده و علت صحیح عفونت را نشان نمی دهد.
  • در مواردی که فرد مشکوک به لیشمانیز جلدی است، نمونه برداری پس از ضدعفونی با الکل از زخم با یک لانست استریل از نسوج تازه و ملتهب اطراف زخم صورت می گیرد.
  • باکتریهایی که در ایجاد عفونت و جراحت ها نقش دارند عبارتند از: استافیلوکوک اورئوس، استافیلوکوک اپیدریدیس، باسیل های کلی فرم، سودوموناس آئروجینوزا، کلستریدیوم پرفرژنس و سایر کلستریدیوم، استرپتوکوک پنومونیه، کورینه باکتریوم دیفتریه، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس و مایکوباکتریوم اولسرانس می باشد. از جمله بیماریهای انگلی که باعث ایجاد زخم و جراحت در پوست می شوند لیشمانیوز جلدی است که عامل آن لیشمانیا (تروپیکا و ماژور) می باشد.

درمان عفونت زخم

  • پاکسازی و شستشوی مناسب زخم ها برای کاهش بار میکروبی
  • حفظ تغذیه و هیدراتاسیون مناسب
  • با توجه به اینکه عفونت سیستمیک است یا موضعی، می توان از روش های درمانی مختلفی استفاده کرد.
  • درمان سیستمیک اغلب با تجویز آنتی بیوتیک خوراکی و وریدی همراه است.
  • عفونت های موضعی اغلب با آنتی بیوتیک های موضعی قابل درمان هستند.
  • دبریدمان ممکن است برای از بین بردن بافت های نکروز و اسلاف لازم باشد، زیرا این بافت های مرده روند بهبود زخم را آهسته کرده و می‌تواند بر کارآیی آنتی بیوتیک های موضعی تأثیر بگذارد.
  • پانسمان های ضد میکروبی، از جمله پانسمان هایی که حاوی نقره هستند، ممکن است برای کاهش بار میکروبی استفاده شوند.
  • آنتی بیوتیک ها، چه موضعی و چه سیستمیک، فقط باید تحت نظارت و تجویز پزشک استفاده شوند.

بخش میکروب شناسی آزمایشگاه

میکروب‌شناسی علمی است که در درباره شکل، ساختمان، متابولیسم و کلیه ویژگی های موجودات زنده ذره بینی بحث می کند و رابطه این موجودات را با بعضی بیماریهای انسان، جانوران و گیاهان مورد بررسی قرار می دهد. این بخش دارای قسمت نمونه برداری می باشد که با رعایت شرایط استریل نمونه برداری از زخم و ضایعات پوستی انجام می گردد. همچنین این بخش دارای قسمتهای مجزای کشت میکروبی، محیط سازی، انکوباسیون و استریلیزاسیون می باشد.
در این بخش به طور معمول جهت جستجوی عامل بیماریزا کشت کلیه مایعات وترشحات بدن درشرایط استریل در محیطهای کشت میکروبی و همچنین رنگ آمیزی ها و آزمایشات مستقیم باکتری شناسی بر روی تمامی باکتری های هوازی انجام می گردد. متعاقب شناسایی عوامل بیماریزا آزمایش آنتی بیوگرام انجام شده و حساسیت عوامل بیماریزا نسبت به آنتی بیوتیک های مختلف بررسی می شود.

همانند سایر بخش‌های آزمایشگاه بخش میکروب شناسی نیز دارای برنامه‌ی کنترل کیفی براساس الزامات مرجع سلامت و سایر استانداردهای آزمایشگاهی معتبر می باشد که روزانه توسط مسوول بخش میکروب شناسی ومسوول کنترل کیفی آزمایشگاه اجرا و نظارت می‌گردد.

انجام کنترل کیفی دقیق روزانه همراه با داشتن تخصص و تجربه کافی کارکنان این بخش، همچنین استفاده از مواد اولیه مرغوب و معتبر در کنار بهره مندی از امکانات ویژه کشت و جداسازی انواع نمونه های میکروبی، تشخیص صحیح، به موقع و موثر بیماری های عفونی را فراهم نموده است.

مواد ضدعفونی کننده زخم

ضدعفونی‌کننده‌ها یا مواد آنتی سپتیک (antiseptic ) دسته‌ای از مواد ضدمیکروب هستند که در سطح بافت‌های زنده پوست و بدن استفاده می‌شوند و با اثر بر باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، اسپور باکتری‌ها و سایر ارگانیسم‌ها آن‌ها را از بین می‌برند و یا از رشد آن‌ها جلوگیری می‌کنند. این گروه از مواد اصولا جدا از آنتی بیوتیک ها و گندزداها هستند، زیرا  آنتی بیوتیک ها در داخل بدن باکتری را به طور ایمن از بین میبرند.

ضدعفونی به معنی سترون نیست و در ضدعفونی ارگانیسم‌های بسیار مقاوم مانند هاگ باکتری‌ها و پریون ها بین نمی‌روند.

برای هر یک از ما پیش آمده که به دلایل مختلفی مثل تصادف، زمین خوردن، در تماس بودن با اشیای نوک تیز و ابزارآلات که در واقع جزو شایع ترین علل ایجاد زخم و آسیب به پوست هستند، دچار حادثه شویم. زخم هایی که گاهی عمیق و گاهی سطحی ایجاد می شوند. در صورتی که زخم ایجاد شده عمیق باشد، نیاز است که حتما به مراکز درمانی مراجعه شود تا مراقبت و درمان پزشکی لازم انجام شود ولی اگر زخم سطحی باشد، می توان با برخی تدابیر بهداشتی ساده از آن مراقبت کرد.

اولین و مهمترین اقدام در برخورد با زخم های ناشی از حوادث روزمره زندگی که سطحی هستند، تمیز کردن محل زخم است. با توجه به اینکه تماس با یک ماده شیمیایی قلیایی، اسیدی و حتی وسایل تیز و برنده، سوختگی و … می تواند باعث ایجاد زخم شوند باید محل زخم را با توجه به علت ایجاد آن ضدعفونی کنید.

زخم سطحی و احتمال عفونت

اگر در اثر تماس با زمین دچار خراشیدگی یا زخم سطحی روی پوست شده اید، با توجه به اینکه احتمال کزاز و عفونت باکتریایی ثانویه وجود دارد توصیه می شود پس از شستشوی زخم با آب و صابون به یک مرکز درمانی مراجعه کنید. اگر هم زخم حاوی مواد خارجی مثل خاک، سنگریزه و … است، نیازی نیست برای زدودن آلودگی حین شستشو زخم را بمالید بلکه شستشو با آب و صابون به تنهایی کفایت می کند تا به درمانگاه بروید و در صورت صلاحدید پزشک، واکسن کزاز تجویز شود. نکته ضروری اینکه در این موارد، مراجعه به پزشک و تزریق واکسن کزاز، در 24 ساعت اول از اهمیت خاصی برخوردار است.

زخم با جسم نافذ

اگر با چاقو، شیشه یا تیغ ریش تراشی یا هر وسیله دیگری در آشپزخانه دچار حادثه شدید، فراموش نکنید اگرچه احتمال بروز کزاز مطرح نیست ولی شانس اینکه به عفونت های باکتریایی ثانویه دچار شوید، وجود دارد. معمولا در زخم های سطحی که فقط بافت درم آسیب دیده، شستشو با آب و صابون برای ضد عفونی کردن زخم مناسب است اما در بریدگی کمی عمیق (که نیاز به بخیه ندارد)، ابتدا با آب ولرم مایل به خنک و صابون محل زخم را بشویید و سپس با آب اکسیژنه آن را ضدعفونی کنید.

به هیچ وقت با مشاهده زخم ها، به خصوص آنهایی که عمیق هستند، روی آنها بتادین نریزید چرا که می تواند باعث تحریک و التهاب زخم شود. متاسفانه یکی از اشتباهات رایجی که افراد پس از ایجاد زخم مرتکب آن می شوند، به کار بردن نادرست ضدعفونی کننده های موضعی از جمله بتادین است. اگر ماده ضدعفونی کننده در حفره زخم ریخته شود باعث تحریک و التهاب و همچنین تاخیر در ترمیم زخم می شود.

اگر عمق زخم به قدری است که به بخیه نیاز دارد، حتما باید به درمانگاه نزدیک منزل مراجعه کنید، ضمن اینکه یک برش عمیق می تواند به تاندون ها، رباط ها و ماهیچه ها آسیب برساند. البته مواردی هم که به نظر زخم عمیق نیست اما خونریزی قطع نمی شود و بیش از 20 دقیقه طول می کشد، نیاز به توجه فوری پزشکی دارند و باید به مراکز درمانی مراجعه شود. در این مورد اصلا کوتاهی نکنید چون هر چه زخم زودتر بخیه زده شود، خطر عفونت آن کمتر است. در غیر این صورت، اگر نیازی به بخیه نیست، بعد از شستشوی زخم با آب و صابون و ضدعفونی کردن آن با آب اکسیژنه، لبه های زخم را به هم نزدیک و با یک گاز استریل آن را پانسمان کنید تا زخم باز نماند و باعث بروز عفونت و … نشود.

البته اگر زخم ایجادشده در اثر تماس با وسایل غیراستریل باشد که در بیشتر موارد این گونه است، حتما باید به پزشک مراجعه شود چرا که ممکن است به مصرف یک دوره آنتی بیوتیک نیاز باشد. اگر زخم عمیق است و پس از مراجعه به درمانگاه نیاز به بخیه زدن دارد، پزشک به کمک بتادین سطح زخم را تمیز و بلافاصله با الکل، بتادین را پاک می کند تا روی زخم نماند و سپس آن را بخیه می زند. در مدتی که نیاز است برای التیام کامل زخم، بخیه ها روی زخم باشد، برای مراقبت از زخم، مثلا هنگامی که می خواهید به حمام بروید، باند روی زخم را باز نکنید و بعد از دوش گرفتن، پانسمان آن را بردارید و با بتادین، سطح زخم را تمیز کنید.

سپس بلافاصله با الکل (در صورت دسترسی نداشتن به الکل یا آب) بتادین را پاک و سپس زخم را پانسمان کنید. فراموش نکنید بتادین برای چند ثانیه بیشتر نباید روی زخم بماند و سریعا پاک شود. گاهی زخم بر اثر تماس پوست با یک شیء بلند و تیز مثل سوزن، میخ و … به صورت سوراخ ایجاد می شود که معمولا خونریزی هم زیاد نیست اما با این حال این زخم ها اگر با اشیای بلند و تیز ایجاد شود، با توجه به اینکه عمق آن به قدری است که بتواند به بافت داخلی پوست آسیب برساند، باید از بروز کزاز و عفونت پیشگیری شود. بنابراین حتما به مراکز درمانی بروید.

زخم ناشی از سوختگی

از آنجایی که تقریبا یکی از مشکلات شایع میان خانم ها، مواجهه با سوختگی های حرارتی از قبیل سوختگی با آب جوش، بخار داغ، اتو یا حتی پاشیدن مواد غذایی به سر و صورت است و باعث ایجاد زخم می شود، در این موارد خنک کردن نواحی سوخته مانند آب سرد یا یخ و (یا هر دو) قبل از رفتن به مراکز درمانی بسیار مفید است چرا که از عمیق شدن سوختگی و نفوذ عامل آن به لایه های زیرین پوست جلوگیری می کند. بنابراین ناحیه آسیب دیده را به سرعت خنک کنید اما اگر دچار سوختگی سرد به دلیل تماس با جسم سرد (تماس طولانی مدت با یخ) شده اید، به سرعت ناحیه آسیب دیده را در تماس با آب گرم (البته نه داغ) قرار دهید.

اسپری ضدعفونی کننده زخم قابل اعتماد است؟

از زمانی که اپیدمی ویروس های مختلف مانند آنفلوآنزا و هپاتیت و ایدز نگران کننده شد، محصولات ضدعفونی کننده ای به بازار عرضه شد تا بتوان به خصوص در شرایطی که احتمال آلودگی مطرح است، با استفاده از آنها و به خطر نیفتادن سلامت، دست ها را استریل کرد. این محصولات هم به صورت اسپری و هم بسته های کوچک به اندازه تی بگ و حاوی مایع لزج هستند و در داروخانه ها موجود است که از نوع دوم، می توان برای ضدعفونی کردن دست و حتی خراش های سطحی و زخم هایی که عمیق نیستند و به خونریزی نیفتاده اند، استفاده کرد.

البته نوعی از این اسپری ها به عنوان اسپری شستشو دهنده ضد میکروبی زخم و سوختگی هستند که برای ضد عفونی کردن انواع زخم بستر، زخم دیابتی و زخم های پس از جراحی به کار برده می شود. در هر حال برای ضد عفونی کردن زخم ها با این محصولات، ابتدا باید زخم را با آب و صابون شست تا آلودگی های میکروسکوپی که دیده نمی شود پاک شود و پس از خشک کردن، اگر خونریزی نداشت و نیاز به بخیه نبود، از اسپری های ضدعفونی کننده زخم استفاده شود. هر چند باز هم استفاده از نوع مایه ضدعفونی کننده ها که به صورت بسته های کوچک و تابیده شده در بازار وجود دارد و علاوه بر ضدباکتری، دارای ضد ویروس است، بیشتر توصیه می شود.

نکته حائز اهمیتی که باید به آن توجه داشته باشید، این است که استفاده از اسپری هایی که به عنوان ضدعفونی و ترمیم کننده زخم در بازار هستند، خیلی کاربردی نبوده و مناسب هر نوع زخمی نیستند و استفاده از آنها، در اغلب موارد بیمار را دچار اشتباه می کند و او به جای اینکه به پزشک مراجعه کند، به امید تاثیر این اسپری ها در بهبود زخم است.

شستشوی زخم

بهبود طبیعی زخم، با ۳ فاز وابسته به هم مشخص می شود: فازالتهابی، فاز تکثیر یا فیبروبلاست و فاز تغییر شکل. در بهبود طبیعی زخم،میکروارگانیسم های عفونی، پسماندهای خارجی و بافت های مرده از طریق واکنش های سلولی و عروقی در مقابل زخم، در طول فاز التهابی پاک می شوند. اگرچه، ضعف در واکنشهای التهابی بدن می توانند باعث کمبودهایی در توانایی آن برای غلبه بر میکروارگانیسم های موجود در سطح شود. این امر می تواند منجر به رگ زایی دیرتر و تشکیل بافت گرانوله شده علاوه بر عفونت شود. میکروارگانیسم های آلاینده ممکن است تولید کلاژن را مختل کنند، متالوپروتئین ماتریس را تغییر دهند و منجر به کمبود اکسیژن و نتروفیل بازدارنده و فعالیت میکروفاژ شوند.

همراه با دبریدمان، شستشوی زخم مرحله ای حیاتی در تسهیل پیشرفت از فاز التهابی به فاز تکثیر در بهبود زخم با زدودن پسماندها که می توانند مانع  فرآیند بهبود زخم شوند، است. در صورتی که شستشوی زخم به درستی انجام شود، می تواند به بهبود زخم از لایه های داخلی بافت به لایه های خارجی سطح پوست کمک کند. به علاوه می تواند از بهبود نابالغ سطح زخم به دلیلورم چرکی یا اثر عفونی جلوگیری کند. هدف شستشو، پاک کردن زخم همراه با جلوگیری از آسیب به بستر زخم و به حداقل رساندن خطر انتقال باکتری ها به بستر زخم است.

انتخاب یک محلول شستشو

انتخاب محلول مناسب در شستشوی زخم دارای اهمیت بسیاری است.محلول های مناسب برای استفاده ی موضعی شامل پاک کننده های موضعی، آنتی بیوتیک ها،ضد قارچ ها، داروهای ضد عفونی کننده و داروهای بی حسی هستند. به طور ایده آل،شوینده ی زخم باید ایزوتونیک، غیر هموتلیک، غیر سمی، شفاف، با قابلیت استریل شدن آسان و ارزان قیمت باشد. متاسفانه، همچین محلولی تاکنون تولید نشده است. به طور کلی تحقیقات اخیر، استفاده از سرم شستشوی معمولی را تشویق می کنند. بسیاری از مواد ضدعفونی کننده و آنتی بیوتیک ها مورد استفاده قرار گرفته اند اما ماده ی افزودنی ایده آل هنوز مورد بحث است. سیتوتوکسیسسیته (یاخته آزاری) محلول باید حتما مورد توجه قرار گیرد. به خصوص، محلول های ضد عفونی کننده، مانند پوویدون آیدون،کلروهگزیدین و پروکسید هیدروژن، ممکن است برای بافت سمی بوده و بر بهبود زخم تاثیر منفی بگذارند.

سرم شستشوی معمولی

سرم شستشوی معمولی محلولی ایزوتونیک و رایج ترین محلول برای شستشوی زخم به خاطر بی خطر بودن (کم ترین میزان سمی بودن) و فاکتورهای فیزیولوژیکی است. یکی از معایب آن این است که نمی تواند زخم های نکروتیک و کثیف را به اندازه ی محلول های دیگر تمیز کند. نرخ های مشابه ای برای عفونت زخم در مورد آب آشامیدنی از شیر، در مقایسه با سرم شستشو در بزرگسالان و کودکان گزارش شده است. توجه به تاریخ باز شدن یک سرم شستشو خیلی مهم است زیرا ممکن است ۲۴ ساعت بعد از باز کردن سرم باکتری ها شروع به رشد در آن کنند.  

آب استریل

آب استریل که از طریق تقطیر آماده می شود، غیر قابل گرم کردن بوده و حاوی هیچ گونه ماده ی ضد میکروبی و ضد باکتری یا بافر اضافه شده ای نیست. این آب معمولا برای شستشو مورد استفاده قرار می گیرد علی الخصوص در کشورهای در حال توسعه، زیرا جایگزینی ارزان قیمت برای سرم شستشوی ایزوتونیک است. آب استریلهای پوتونیک است و ممکن است باعث همولیز شدن شود و توسط بافت ها در حین عمل جراحی به آسانی جذب شود. بنابراین، استفاده از آن در همچون شرایطی توصیه نمی شود. در صورتی که مقدار بیش از اندازه ای از این آب مورد استفاده قرار گیرد ممکن است باعث سمی بودن شود.

آب آشامیدنی

آب آشامیدنی زمانی که سرم شستشو یا آب استریل در دسترس نیست پیشنهاد می شود. کاربرد آن به خصوص در محیط های حاد مناسب است. در واقع، تعداد کمی از مطالعات نشان داده اند که آب آشامیدنی در کاهش تعداد باکتری ها به اندازه ی سرم شستشو موثر است.

پاک کننده های تجاری

پاک کننده های تجاری به طور فزاینده ای برای شستشوی زخم به کار گرفته می شوند. شستشوی پاک کننده برای از بین بردن، ترجیحا کشتن باکتری ها استفاده می شود و نتایج رضایت بخشی در مدل های حیوانی زخم های پیچیده ی اسکلتی عضلانی آلوده داشته است. به دلیل محتویات سورفکتانت در پاک کننده ها، نیروی کم تری برای از بین بردن باکتری ها و پسماندهای سلولی لازم است. بنابراین این شوینده ها برای زخم هایی با پسماندهای سلولی چسبناک یا زخم های نکروتیک و کثیف بهترین است.اسپری های ماشه ای می توانند به هدایت موثرتر و بی خطرتر پاک کننده کمک کنند. پاک کننده ها معمولا حاوی نگهدارنده هایی برای رشد آرام تر باکتری ها، قارچ ها و ماندگاری بیشتر محصول هستند.

پوویدون آیدون (بتادین)

پوویدون آیدون محلولی ضد میکروبی با طیفی وسیع، موثر درمقابل انواع مختلفی از پاتوژن ها شامل اورئوس استافیلو است. اگرچه، نرخ های مشابه عفونت در زخم در بزرگسالان و کودکان در شستشو با سرم شستشو در مقابل پوویدون آیدون ۱٪ گزارش شده اند. یکی از معایب آن سمیت سلولی آن برای سلول های سالم و بافت های گرانوله شده است. این محلول زخم را خشک و بی رنگ می کند. به علاوه ممکن است پوست اطراف زخم را هم تحریک کند.

پروکسید هیدروژن

یک محلول پروکسید هیدروژن ۳٪ یک ماده ی ضد عفونی کننده ی رایج است. اگرچه، تعداد کمی از تحقیقات روی اثر آن بر بهبود زخم و به عنوان ماده ی ضدعفونی کننده و کاربرد آن همچنان بحث برانگیز هستند. در حالی که بعضی از مطالعات نشان داده اند که پروکسید هیدروژن برای سلول های سالم و بافت های گرانوله شده دارای سمیت سلولی است، مطالعات دیگر بر روی انسان ها و حیوانات هیچ اثر منفی بر بهبود زخم نشان ندادند. مطالعات مختلف به علاوه نشان دادند که پروکسید هیدروژن در کاهش تعداد باکتری ها موثر هستند. انجمن پزشکی امریکا به طور خلاصه بیان می کند که عملکرد پاک کنندگی پروکسید هیدروژن ممکن است به عنوان یک عامل شیمیایی برای کمک به برداشتن پسماندها و بافت های نکروتیک از سطح زخم در صورت استفاده با قدرت کامل،عمل کند. در صورت استفاده، شستشو با سرم شستشوی معمولی بعد از استفاده با قدرت کامل از پروکسید هیدروژن توصیه می شود. استفاده از پروکسید هیدروژن در زخم های دارای اعصاب سینوسی پیشنهاد نمی شود.

سدیم هیپوکلریت

سدیم هیپوکلریت (محلول داکین) از گذشته در زخم های فشار با بافت مرده برای کنترل عفونت به کار می رفته است. سدیم هیپوکلریت برای اثر کشندگی باکتریایی در مقابل بیشتر ارگانیسم هایی که معمولا در زخم های باز یافت می شوند،شناخته شده است. معمولا این محلول برای رشدهای زیاد سرطانی برای کنترل باکتری ها وبه حداقل رساندن بو استفاده می شود. اگرچه، این محلول برای سلامت سلول ها و بافتهای گرانوله شده مضر است و استفاده از آن برای دوره های بیش تر از ۷ تا ۱۰ روزه توصیه نمی شود.

قطع عضو یا آمپوتاسیون

آمپوتاسیون یا قطع عضو یک عمل جراحی برای قطع کردن اندام (دست یا پا) یا بخشی از اندام (انگشت، پایین دست، انگشت پا یا قسمت پایین پا) است. زمانی که بیمار از ضرورت قطع عضو آگاهی می‌یابد، طبعاً دچار نگرانی و ناراحتی شدیدی می‌شود. هرچند تغییر شیوه زندگی پس از قطع عضو کاری دشوار است، اما افراد بسیاری هستند که پس از قطع اندام توانسته‌اند زندگی خود را به خوبی مدیریت کنند و از یک زندگی فعال و پربار لذت ببرند. اندام‌های مصنوعی به بیماران کمک می‌کند تا توانایی از دست رفته خود را پس از قطع عضو بازیابند.

دلایل آمپوتاسیون

قطع عضو ممکن است به دلایل زیر اتفاق افتد:

مادرزادی

نقص اندام جنینی

فوکوملیا:” یک بدشکلی مادرزادی که در آن اندام‌ها به شدت کوتاه می‌شوند. برای این که پاها و دست‌ها به بالا تنه نزدیک‌اند.”

اکتسابی

کم‌خونی موضعی

دیابت: علت حدود 40-30 درصد آمپوتاسیون های انجام شده دیابت است. در دیابت به علت اختلال در خونرسانی اندام و اختلال عصبی و در نتیجه مشكلات حسی و حركتی اندام زخم های شدید و مقاوم به درمانی در پا ایجاد میشود. بسیاری از این زخم ها قابل بهبود نیستند كه در این موارد پزشك معالج چاره ای جز قطع عضو بیمار ندارد.

سرمازدگی

نارسایی شریانی که منجر به بافت بدن مرده یا فاسد می‌شود (قانقاریا).

زخم پای مزمن که منجر به سپتیسمی می‌گردد.

عفونت، به عنوان مثال عفونت استخوانی (استئومیلیت).

تومورهای بدخیم برای مثال سارکوم (سرطان بافت پیوندی).

تروما (اندام له  شده/ شکسته شده زیر اجسام سنگین، اندام آسیب دیده به خاطر تصادف ماشین، زخم چاقو یا تیراندازی، گاز گرفتن حیوان و غیره) ، در برخی موارد منجر می‌شود به آمپوتاسیون تروماتیک: (انفصال فیزیکی (نه مربوط به جراحی) یک عضو در طی یک رویداد تروماتیک)

تعیین محل قطع عضو

پزشک برای تعیین محل قطع عضو و میزان بافتی که باید برداشته شود، از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

  •  بررسی وجود ضربان نزدیک به محل در نظر گرفته شده برای قطع
  •  مقایسه دمای عضو آسیب دیده با عضو سالم
  •  جستجوی ناحیه‌هایی با پوست قرمز
  •  پزشک بررسی می‌کند که آیا پوست نزدیک به ناحیه در نظر گرفته شده برای قطع، هنوز به لمس حساس است یا خیر.

آماده سازی برای قطع عضو

 عمل جراحی قطع عضو نیاز به تیم پزشکی و توانبخشی دارد که این تیم از پزشکان و پرستاران و متخصصان دیگری تشکیل شده است، از جمله:

  • یک فیزیوتراپیست
  • یک متخصص کاردرمانی (OT)
  • یک متخصص پروتز در صورت لزوم به اندام مصنوعی

اعضاء تیم توانبخشی می توانند به هرگونه سؤال بیمار در طی و بعد از جراحی پاسخ دهند یا راه های را در مورد نگرانی های بیمار برای بعد از جراحی به بیمار آموزش دهند. آن ها همچنین در مورد هرگونه تمرین و مراقبت های که باید بیمار در خانه انجام دهد او را راهنمایی می کنند. علاوه بر آن دریافت پشتیبانی روانی بعد از قطع عضو برای بیماران بسیار مهم است. بر همین اساس برخی از بیمارستان ها دارای یک مشاور یا روان شناس هستند که بیماران می توانند قبل از عمل در مورد احساسات و نگرانی های خود با او مشورت کنند.

انواع مختلف قطع عضو یا آمپوتاسیون

قطع عضوهای اندام فوقانی و تحتانی، قطع عضوهای جزئی و کامل وجود دارند.

صرف نظر از نوع آمپوتاسیون که شما یا یکی از عزیزانتان از آن رنج می‌برید، با نمایندگی‌های آمپوتاسیون ما در پنسیلوانیا جهت گفت‌وگو درباره مورد خود، تماس بگیرید، در نتیجه ما می‌توانیم به شما کمک کنیم تا رفع کمبودی که مناسبتان است برای شما انجام بگیرد.

 انواع قطع عضوهای اندام تحتانی

انواع  بسیار مختلفی از قطع عضوهای اندام تحتانی شامل ران، زانو، مچ پا و آمپوتاسیون‌های پا وجود دارند. توانبخشی شما ممکن است به طور قابل توجهی متفاوت باشد، به نوع قطع عضوی که دچار آن شده‌اید بستگی دارد. انواع مختلفی از پروتزها و ابزارهای کمک به راه رفتن وجود داشته که برای اقسام مختلف آمپوتاسیون استفاده می‌شود، بنابراین فیزیوتراپیست شما باید از نوع قطع عضوی که دارید مطلع باشد. از طرفی شما باید برای رسیدن دوباره به عملکرد طبیعی راه رفتن، توانایی خود را به حداکثر برسانید. اگر شما دچار یک آمپوتاسیون شده‌اید، اطمینان حاصل کنید که با نوع آن قطع عضو آشنا هستید.

به یاد داشته باشید که آمپوتاسیون اندام تحتانی، یک جراحی پیچیده است و پروسه توانبخشی افراد بسیاری را درگیر می‌کند. این افراد عبارتند از فیزیوتراپیست شما، کاردرمان، مددکار اجتماعی، روانشناس و پزشک. آنها باید با یکدیگر همکاری کرده تا قابلیت تحرک اعضای شما را به حداکثر رسانده و یک نتیجه مثبت پس از  آمپوتاسیون اندام تحتانی به دست آورید.

آمپوتاسیون بالای زانو

آمپوتاسیون بالای زانو (AKA)  جایی است که پا از میان استخوان ران  بالای مفصل زانو قطع می‌شود. این نوع از آمپوتاسیون به عنوان یک آمپوتاسیون ترانس‌فرمال نیز‌ ارجاع داده می‌شود.

بیشترین آمپوتاسیون در قسمت میانی استخوان ران اتفاق می‌افتد. اندام باقی مانده از استخوان ران تشکیل شده و مفصل زانو  وجود نخواهد داشت. یک AKA  ممکن است باعث از بین رفتن قابل توجه کنترل ماهیچه‌ای  در عضلات عقب ران و عضلات چهار سر شود که راه رفتن با یک پروتز را مشکل می‌سازد.

در قطع عضو بالای زانو مجبور به استفاده از مفاصلی هستیم که بتواند ویژگی های بیومکانیکال زانو طبیعی را برای فرد ایجاد کند و دامنه حرکتی لار را در حین حرکت به فرد القا کند.

پروتز بالای زانو حتما نیازمند قطعات و مفاصل با کیفیت می باشند تا بتواند علاوه بر عملکرد راحتی را نیز برای فرد ایجاد کند

آمپوتاسیون زیر زانو

 یک آمپوتاسیون زیر زانو (BKA)،که به عنوان آمپوتاسیون ترانس‌تیبیال نیز شناخته می‌شود، یک قطع عضو از میان استخوان ساق پای شما است.BKA  رایج‌ترین قطع عضو انجام شده است و خطر ناشی از عوارض جدی پس از عمل جراحی در یکBKA   بسیار کمتر از آمپوتاسیون ترانس‌فرمال می‌باشد. در یکBKA ، مفصل زانو حفظ شده و راه رفتن با یک پروتز عموما موفقیت‌آمیز است.

 آمپوتاسیون نصف لگن

یک آمپوتاسیون نصف لگن به گونه‌ای است که مفصل ران و بخشی از لگن شما قطع شده است. این نوع از آمپوتاسیون به عنوان آمپوتاسیون ترانس‌بلویک نیز شناخته می‌شود. این نوع اغلب بیش از همه انجام می‌شود، به علت یک تومور بدخیم یا در نتیجه تروما.

راه رفتن پس از قطع عضو لگن مشکل است چون هیچ اندام باقی مانده‌ای وجود ندارد که پروتز بتواند نصب شود. با این وجود فیزیوتراپیست و پزشک شما می‌توانند با شما کار کنند تا با مناسب‌ترین دستگاه برای کمک به ماکزیمم کردن توانایی‌تان جهت راه رفتن سازگار شوید.

آمپوتاسیون نصف لگن به گونه‌ای است که مفصل ران و بخشی از لگن شما قطع شده است. این نوع از آمپوتاسیون به عنوان آمپوتاسیون ترانس‌بلویک نیز شناخته می‌شود. این نوع اغلب بیش از همه انجام می‌شود، به علت یک تومور بدخیم یا در نتیجه تروما.

راه رفتن پس از قطع عضو لگن مشکل است چون هیچ اندام باقی مانده‌ای وجود ندارد که پروتز بتواند نصب شود. با این وجود فیزیوتراپیست و پزشک شما می‌توانند با شما کار کنند تا با مناسب‌ترین دستگاه برای کمک به ماکزیمم کردن توانایی‌تان جهت راه رفتن سازگار شوید.

آمپوتاسیون انگشت پا

آمپوتاسیون انگشت پا معمولا در نتیجه ذخیره خونی کم در انگشت پا اتفاق می‌افتد، وضعیتی که گاهی اوقات در قانقاریا ایجاد می‌شود. این نوع از قطع عضو به ندرت نیاز به توانبخشی ماهرانه فیزیوتراپیست دارد اما بعضی از اوقات اگر موضوع تعادل یا گام برداشتن تحرک عملکردی اندام را محدود کند، مداوا در روند توانبخشی وارد خواهد شد.

آمپوتاسیون قسمتی از پا

 آمپوتاسیون قسمتی از پا به این معناست که انگشتان و قسمتی از استخوان های بلند پا قطع می‌شوند. این نوع قطع عضو به عنوان آمپوتاسیون ترانس‌متاتارسال نیز شناخته می‌شود. آمپوتاسیون بخشی از پا هنوز هم به شما اجازه می‌دهد که در سطح بالایی از تحرک عملکردی اندام باقی بمانید زیرا بسیاری از وصل کننده‌های ماهیچه‌های بزرگ در طول عمل جراحی محفوظ می‌مانند. همچنین، در این نوع قطع عضو تعادل و شکل پا حفظ می‌شود که این می‌تواند در گام برداشتن صحیح به شما کمک کند.

 قطع عضوهای اندام فوقانی


 آمپوتاسیون‌های اندام فوقانی از قطع بخشی از یک انگشت دست تا از دست دادن همه بازو و حتی بخشی از شانه  متغیر هستند. انواع آمپوتاسیون اندام فوقانی عبارتند از:

  • آمپوتاسیون قسمتی از دست که معمولاً شامل نوک انگشتان دست ، بخش‌هایی از انگشتان دست و آمپوتاسیون همه انگشتان دست می‌باشد.‌ متداول‌ترین انگشتی که به صورت تکی از دست می‌رود، انگشت شست است. از بین رفتن انگشت شست باعث از بین رفتن توانایی در دست گرفتن، انجام کار با دست یا برداشتن اشیاء خواهد شد. اگر هر یک از انگشتان دیگر قطع شود، دست هنوز هم می‌تواند این کارها را انجام دهد اما با دقت کمتر.
  • آمپوتاسیون همه دست در حالی که مچ دست سالم باقی بماند که آمپوتاسیون متاکاربال نامیده می‌شود.
  • قطع مفصل مچ دست که آمپوتاسیون دست و مفصل مچ نام دارد.
  • آمپوتاسیون زیر آرنج که آمپوتاسیون ترانس‌رادیال نام دارد. قطع عضو ترانس‌رادیال از بین رفتن بخشی از ساعد درست زیر مفصل آرنج است.
  • قطع مفصل آرنج آمپوتاسیون ساعد تا آرنج نام دارد.
  • قطع عضو بالای آرنج، آمپوتاسیون ترانس‌هومورال، از بین رفتن بازوی بالای آرنج است.
  • قطع مفصل شانه و آمپوتاسیون فورکوارتر از بین رفتن همه بازو شامل تیغه شانه و ترقوه است.

مراحل عمل قطع عضو

برای انجام آمپوتاسیون معمولاً بیمار باید 14 ـ 5 روز یا بیشتر در بیمارستان بستری شود، مدت بستری به گستردگی جراحی و عوارض بروز یافته بستگی دارد. روش جراحی قطع عضو، به عضو درگیر و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. قطع عضو را می‌توان تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی، یعنی بی‌حس کردن بدن از کمر به پایین، انجام داد. جراح در عمل آمپوتاسیون تمام بافت آسیب دیده را برمی‌دارد و بافت سالم را حتی‌الامکان باقی می‌گذارد. جراح موارد زیر را در عمل قطع عضو انجام می‌دهد:

  •  برداشتن بافت بیمار و استخوان له شده
  •  صاف کردن بخش‌های ناهموار استخوان
  •  بستن عصب‌ها و رگ‌ها
  • بریدن و شکل دادن عضلات به گونه‌ای که بتوان عضو مصنوعی را به انتهای عضو قطع شده متصل کرد.

جراح گاهی زخم را بلافاصله پس از قطع عضو می‌بندد و برای این کار لایه‌های پوست را بخیه می‌زند. این روش به قطع عضو بسته موسوم است. اما جراح گاهی ناحیه را چند روز باز می‌گذارد تا اگر لازم شد بافت بیشتری را بردارد. سپس تیم جراحی پانسمان استریل را روی زخم قرار می‌دهد و انتهای عضو را می‌پوشاند تا این پوشش پانسمان یا لوله‌های تخلیه را نگه دارد. همچنین گاهی از تراکشن یا کشش استفاده می‌شود تا بخش باقیمانده در موقعیت مناسب باقی بماند، آتل نیز برای ثابت نگه داشتن عضو به کار برده می‌شود.

بعد از عمل

معمولاً پس از به هوش آمدن یا برطرف شدن بی‌حسی، به بخش بازگشت خواهید گشت. بعضی اوقات ممکن است متخصص بیهوشی تصمیم بگیرد شما را به بخش جراحی بعد از عمل (POSU) یا واحد HDU ارسال کند تا بتواند از نزدیک وضعیت شما را کنترل کند.

تا وقتی که نتوانید به اندازه کافی بنشینید و غذا بخورید، توسط سرم مایعات به شما تزریق می‌شود. پرستاران و پزشکان سعی می‌کنند با تزریق مسکن از طریق لوله‌ای در کمر یا دستگاهی که با فشار دادن یک دکمه قادر به کنترل است، شما را از درد دور نگه دارند.

تجربه ی درد در قسمتی از پا که قطع شده است (درد فانتوم اندام) بسیار عادی است و می‌توان با کمک دارو به تسکین آن کمک کرد و به سرعت آن را از بین برد. همچنین ممکن است شما نیاز به یک انتقال خون کوچک داشته باشید.

با بهبودی، لوله‌های مختلفی که به شما وص بود برداشته می‌شوند و به تدریج حرکت می‌کنید تا جایی که حالتان به اندازه کافی مناسب برای بازگشت به خانه باشد.

قبل و بعد از عمل باید به یک فیزیوتراپیست که به شما در تنفس (برای جلوگیری از ابتلا به عفونت قفسه سینه) و همچنین به تحرک شما کمک خواهد کرد، مراجعه کنید. در ابتدا تمریناتی در رختخواب به شما داده می‌شود و سپس شما را به انتقال از تخت به صندلی تشویق می‌کنند.

اگر زخم شما بهبود یابد، فیزیوتراپیست در صورت احساس امنیت برای پوشیدن یکی پای مصنوعی موقت، تمرکز بر روی یک اندام مصنوعی موقت را شروع خواهد کرد. اگر اینگونه نباشد، نحوه استفاده از صندلی چرخدار به شما آموزش داده می‌شود.

همچنین شما یک متخصص کاردرمانی که به توانبخشی شما کمک می‌کند را ملاقات خواهید کرد. حتی اگر قصد راه رفتن دارید، هنوز هم ممکن است به طور موقت یا برای مسیرهای طولانی به یک صندلی چرخدار احتیاج داشته باشید.

قرار ملاقاتی برای شما انجام می‌شود که یک پای مصنوعی بجای اندام قطع شده برای شما قرار دهند، به گونه‌ای که وقتی لباس پوشیده‌اید مانند پای سالمتان به نظر برسد.

از دست دادن یکی از اندام‌های بدن می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. اگر احساس می‌کنید به پشتیبانی‌ بیشتر یا شخص دیگری برای گفتگو نیاز دارید، لطفا با پزشک خود صحبت کنید.

نکات مهم

بعد از عمل در طی دوره بهبودی معمولاً برای چند روز اول اکسیژن از طریق ماسک و مایعات از طریق قطره به بیمار داده می شود. برای تخلیه ادرار ممکن است یک لوله انعطاف پذیر کوچک (سوند ادرار) در مثانه بیمار قرار گیرد. پس از قطع عضو، زخم بیمار با بخیه ها یا مفاصل جراحی بسته و با یک باند پوشانده می شود و ممکن است یک لوله زیر پوست بیمار قرار گیرد تا مایعات اضافی تخلیه گردد.

معمولاً لازم است بانداژ برای چند روز در محل نگهداری شود تا خطر عفونت کاهش یابد. بعضی اوقات ممکن است مایعات چرکی اطراف زخم جمع شوند که به آن سرم گفته می شود و ممکن است توسط پزشک یا پرستار تخلیه شود.  التهاب این منطقه باید طی چند هفته کاهش یابد. بعد از برداشته شدن پانسمان و یا بانداژ، فیزیوتراپیست یا پرستار یک باند فشرده سازی را در آن قسمت قرار می دهد. این باند برای کاهش تورم موثر است.

مراقبت از زخم

برای بیمارانی که تحت جراحی قطع عضو قرار گرفته اند، بسیار مهم است که برای کاهش خطر ابتلا به تحریک و یا عفونت، پوست روی سطح زخم خود را تمیز نگه دارند. بیماران باید حداقل یک بار در روز (در هوای گرم یکبار بیشتر) محل زخم خود را با آب و صابون شسته و آن را با دقت خشک کنند. در هنگام استحمام از قرار دادن محل زخم خود برای مدت طولانی در آب پرهیز کنند زیرا آب باعث نرم شدن محل زخم و آسیب پذیری آن می شود. برای جلوگیری از خشک شدن پوست بیمار قبل از خواب، از کرم مرطوب کننده استفاده شود.

 هر روز علائم عفونت را در محل زخم برسی کنند، برخی از این علائم، عبارتند از:

  • التهاب زیاد
  • قرمزی پوست
  • ترشح مایع یا چرک

پس از قطع پا، بیماران باید از آسیب رساندن به پای قطع شده خودداری و از پای باقی مانده “خوب” مواظبت کنند، به خصوص اگر قطع عضو بیمار به دلیل دیابت صورت گرفته باشد در این شرایط ممکن است پای باقیمانده در معرض خطر باشد.

درد

محل عمل ممکن است دردناک باشد، بنابراین در صورت نیاز به بیمار مسکن داده می شود. بیماران قطع عضو می توانند مسکن را به روش های زیر دریافت کنند:

  • به عنوان قرص
  • تزریق به رگ (داخل وریدی)
  • تزریق به عضله (به طور عضلانی)
  • تزریق به فضای اطراف نخاع (اپیدورال)
  • در موارد شدیدتر ممکن است از یک لوله کوچک برای تزریق بی حسی موضعی استفاده شود تا درد را کاهش دهد.

بعضی از افراد دردی دارند که احساس می کنند از بخشی از اندامی که قطع شده خارج می شود. به این درد فانتوم یا احساس فانتوم گفته می شود. اگرچه این درد باید به مرور زمان از بین برود، اما در برخی مواقع ممکن است برای مدتی بعد از عمل احساس شود. علائم درد اندام فانتوم می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی از افراد  گر گرفتگی از درد خفیف، شبیه به شوک الکتریکی را توصیف کرده اند، که چند ثانیه طول می کشد. دیگران درد شدید مداوم را تجربه کرده اند. در صورت وجود هرگونه درد فانتوم، بیمار باید وضعیت خود را به پرستاران و پزشک خود اطلاع دهند. آن ها می توانند داروهایی برای کنترل آن تجویز کند.

داروها

داروهایی که ممکن است برای تسکین درد در قطع عضو استفاده شوند، عبارتند از:

  • دارو ضدتشنج
  • دارو های مسکن مانند کدئین یا مورفین
  • کورتیکواستروئید و یا بی حسی موضعی تزریق
  • داروهای ضد افسردگی که در درمان درد عصبی مفید هستند.
  • داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن

چندین روش غیر تهاجمی و غیر آسیب زننده برای تسکین درد در برخی از این بیماران وجود دارد، از جمله:

  • ماساژ برای افزایش گردش خون و تحریک عضلات
  • طب سوزنی که باعث تحریک سیستم عصبی و تسکین درد می شود.
  • استفاده از گرما یا سرما بر روی اندام بیمار، مانند استفاده از بسته های حرارتی یا یخی، مالش و پماد
  • تحریک عصب الکتریکی از راه پوست (TENS)، که از یک وسیله کوچک و با عملکرد برای انتقال محرک های الکتریکی به منطقه آسیب دیده بدن که برای مسدود کردن یا کاهش سیگنال های درد استفاده می کند.

تصورات ذهنی

تحقیقات نشان داده است افرادی که روزانه 40 دقیقه اندام قطع شده خود را تصور می کنند، مانند کشیدن انگشتان خود یا جمع کردن “انگشتان پا”، علائم درد را کمتر تجربه خواهند کرد. این تئوری با درد اندام فانتوم مرتبط است. محققان فکر می کنند که مغز از اندام قطع شده بازخورد دریافت می کند، و این تمرینات ذهنی ممکن است جایگزین موثری برای این بازخورد ها باشد. تکنیک دیگری که به بازخورد بصری آینه معروف است شامل استفاده از آینه برای ایجاد بازتاب اندام دیگر است. ورزش کردن و حرکت دادن اندام دیگر می تواند به تسکین درد فانتوم کمک کند.

 تمرینات

پرستاران یا فیزیوتراپیست به بیمار تمریناتی را آموزش می دهند. این تمرینات در جلوگیری از ابتلا به عفونت قفسه سینه و لخته شدن خون در بیماران کمک می کند. به طور معمول، عفونت های قفسه سینه یا لخته های خون در صورت عدم تحرک بیمار ایجاد می شوند.

برای جلوگیری از لخته شدن خون در پا به بیماران توصیه می شود بعد از جراحی از جوراب های ساق بلند واریس، استفاده کنند و در صورت امکان به بیماران داروهای ضد لخته خون تزریق می شود.

بلند شدن

فیزیوتراپیست یا کار درمانگر (OT) در بلند شدن به بیمار کمک می کند. در قطع پا، اغلب بیماران می توانند در روز اول یا دوم بعد از عمل از جای خود بلند شوند. شاید بلند شدن در ابتدا برای بیمار سخت باشد. برخی از بیماران ممکن است برای حرکت به صندلی چرخ دار، عصا یا اندام مصنوعی و یا ویلچر نیاز داشته باشند. فیزیوتراپیست به بیماران برای حرکت کردن اولیه کمک می کنند. در صورت قطع بازو بیماران پس از کنترل درد و بهبودی از بیهوشی می توانند از جای خود بلند شوند و حرکت کنند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بعد از جراحی قطع عضو مهمترین عامل در روند بهبودی بیماران است. فیزیوتراپیست می تواند تمریناتی را برای بهبودی زخم و افزایش توانایی و قدرت بیماران به آن ها آموزش دهند. آن ها به بیمار آموزش می دهند که چگونه ماهیچه های خودشان را در اطراف اندام قطع شده قوی و نرم نگه دارند. این کار، استفاده از اندام مصنوعی را آسان تر می کند.

 توانبخشی

قطع عضو یک عمل بزرگ است و توانبخشی می تواند مدت زیادی طول بکشد و ممکن است در بعضی مواقع ناامید کننده باشد. برنامه توانبخشی بیمار متناسب با نیازهای فردی بیمار تنظیم و معمولاً چند روز پس از عمل شروع می شود. توان بخشی ممکن است با تمریناتی ساده برای خوابیدن یا نشستن بیمار، شروع شود. به بیماران قطع عضو توصیه می شود هر چه سریعتر با استفاده از صندلی چرخدار حرکت کنند. توانبخشی به بیماران در آموزش”تکنیک های انتقال مانند نحوه ورود به صندلی چرخدار از تختخواب خود ” کمک می کند تا راحت تر حرکت کنند. پس از قطع عضو، کار درمان به بیمار کمک می کند تا فعالیت های روزانه خود مانند شستشو، لباس و استفاده از توالت را مدیریت کند. آن ها می توانند راه هایی برای مدیریت فعالیت ها به بیمار نشان دهند و به بیمار کمک کنند تا حد امکان مستقل باشند.

اگر قطع عضو وجود داشته باشد، متخصص درمانگر بیمار ممکن است روش هایی برای کاهش تورم را به بیمار یاد دهد. آن ها همچنین روش های انجام برخی فعالیت ها را با یک دست به بیمار یاد می دهند. متخصص درمانگر همچنین در مورد رانندگی کار و بازگشت به فعالیت های اجتماعی به بیمار توصیه های لازم را می کند

قطع عضو به چه مراقبت هایی احتیاج دارد؟

قطع عضو به معنای شروع یک زندگی جدید برای شما و خانواده شما است. شما و وابستگان شما ممکن است احساس غم، خشم و شرم داشته باشید. این احساسات طبیعی هستند. در باره این احساسات به خانواده و دوستان خود صحبت کنید. به آنها اجازه بدهید به شما کمک کنند.

به نکات زیر توجه داشته باشید

  •  بعد از عمل جراحی پانسمان روز زخم شما باید بطور روزانه تعویض شود. زخم و پوست اطراف آن باید تمیز و خشک نگهداری شود.
  • پزشک معالج برای شما داروهای آنتی بیوتیک و ضد درد تجویز کرده است. آنها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
  • اگر مبتلا به دیابت هستید قند خون خود را کاملا کنترل کنید. عدم کنترل قند خون موجب تاخیر در بهبود زخم و افزایش خطر عفونت در آن میشود.
  • استامپ را باید بعد از جراحی تا حد امکان بالا نگه داشت تا ورم آن کم شود.
  • در آمپوتاسیون های زیر زانو سعی کنید استامپ همیشه در امتداد ران شما باشد. آنرا در حالت خم نگهداری نکنید. این حالت نه تنها موجب ورم آن میشود بلکه موجب میشود زانوی شما در حالت خمیده باقی بماند و بعداٌ پوشیدن اندام مصنوعی برای شما مشکل باشد. روزی چند بار یک بالشت را بر روی زانوی خود قرار دهید تا آنرا در حالت صاف و مستقیم تحت کشش قرار دهد.
  • در آمپوتاسیون های بالای زانو هم سعی کنید استامپ در امتداد تنه شما باشد. آنرا در حالت خم به جلو نگه ندارید. این وضعیت موجب میشود رباط ها و تاندون های جلوی کشاله ران شما بتدریج کوتاه شود و وقتی بخواهید با پروتز راه بروید راه رفتن برای شما مشکل خواهد شد. روزی چند بار و هر ۲۰-۱۰ دقیقه به شکم بخوابید تا عضلات و تاندون های جلوی کشاله ران شما کشیده شوند.
  • بخیه های استامپ بعد از ۳-۲ هفته خارج میشوند. بعد از این زمان آنرا روزانه با آب و صابون استامپ را شسته و خشک کنید. از کرم، پماد یا لوسیون بر روی پوست استامپ استفاده نکنید. محل قطع عضو را هر روز بدقت وارسی کنید. جاهایی از آنرا که نمیبینید با آیینه بررسی کنید. مراقب علائم فشار مانند قرمزی، خراش یا تاول باشد. در صورت دیدن این علائن آنرا به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
  • استامپ را بر روی یک بالشت نرم فشار بدهیدو بتدریج مقدار فشار را بیشتر کنید. این کار موجب میشود بافت های آن قسمت بتدریج به فشار عادت کنند. جای بخیه های قبلی را ماساژ دهید. این کار هم موجب نرم شدن بافت سفتی میشود که در محل جراحی ایجاد شده و هم حساسیت آنرا کمتر کرده و جریان خون محل را هم بیشتر میکند.
  • محل استامپ را با باند کشی بصورت حرف ۸ انگلیسی ببندید. این بانداژ فشاری کمک میکند تا ورم محل کم شود. هر چه ورم استامپ زودتر بخوابد فرد میتوان زودتر از اندام مصنوعی (پروتز) استفاده کند. در حین پیچیدن باند کشی کمی آنرا بکشید. اگر نیاز دارید تا از بیش از یک باند کشی استفاده کنید. هر باند کشی که تمام شد قبل از بستن بعدی، انتهای باند قبلی را با گیره خوب ببندید. دقت کنید که تمام انتهای استامپ با باند کشی بسته شود. باند کشی را روزی ۳-۲ بار باز کرده از نو ببندید تا کشش آن حفظ شود. باند کشی همیشه باید بسته باشد مگر موقعی که به حمام میروید.
  • غذای سالم مانند میوه، سبزیجات، غلات، لبنیات کم چرب و ماهی بخورید. مایعات زیاد بنوشید. زیاد نرمش و ورزش کنید. سیگار نکشید و از استرس های روحی دوری کنید.
  • تا حد امکان خود را درگیر کار و فعالیت کنید.
  •  وقتی که زخم محل جراحی شما بطور کامل خوب شد باید سعی کنید در تمام طول روز پروتز خود را بپوشید. صبح که از خواب برخاستید اول پروتز خود را بپوشید وگرنه استامپ شما ورم کرده و پوشیدن آنرا دشوار میکند.
  • سوکت استامپ را هر روز با یک پارچه نخی نمناک که آغشته به کمی ماده شوینده است تمیز کنید تا از عرق و آلودگی پاک شود. سپس باقیمانده ماده شوینده را با پارچه نخی نمناک پاک کرده و خشک کنید.
  • باید از پروتز خود خوب مراقبت کنید. اگر پروتز شما مشکلی دارد سعی نکنید خودتان آنرا درست کنید. با تکنسین ارتوپدی که آنرا برای شما درست کرده تماس بگیرید. پروتز شما حتی اگر به ظاهر سالم باشد باید سالی یک بار به توسط تکنسین ارتوپدی فنی که آنرا درست کرده بازبینی شود.

عوارض قطع عضو

مانند هر نوع عمل، قطع عضو با خطر بروز عوارض زیاد همراه است.

تعدادی از عوامل مؤثر بر خطر عوارض ناشی از قطع عضو، عبارتند از:

  • سن بیمار
  • نوع قطع عضو بیمار
  • سلامت عمومی بیمار

خطر عوارض جدی در قطع عضو برنامه ریزی شده کمتر از قطع عضو اورژانسی و فوری است.

عوارض مرتبط با قطع عضو شامل موارد زیر است:

  • ذات الریه
  • درد و ضایعات “اندام فانتوم”
  • ترومبوز ورید عمقی (DVT)
  • مشکلات قلبی مانند حمله قلبی
  • کندی بهبود زخم و عفونت زخم

در بعضی موارد، ممکن است بیمار برای اصلاح مشکلاتی که ایجاد می شوند یا به تسکین درد کمک می کند، به عمل جراحی جانبی نیاز داشته باشد.

به علاوه به دلیل ضعف جریان خون، بهبودی زخم ها گاهی اوقات ممکن است کند پیش برود و در بسیاری از مواقع لازم ایست که در صورت بهبود نیافتن زخم، قطع عضو دیگری بالاتر از قسمت قبل انجام شود.

  • زخم ممکن است آلوده شود و در این صورت به درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها نیز نیاز خواهد بود.
  • درد و تیر کشیدن زخم رایج است و ممکن است به مدت چند ماه ادامه داشته باشد.
  • عفونت قفسه سینه می‌تواند به دنبال این نوع جراحی، به ویژه در افراد سیگاری، رخ دهد و ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک و فیزیوتراپی وجود داشته باشد.
  • مانند هر عمل دیگری، احتمال حمله قلبی یا سكته مغزی یا حتی مرگ وجود دارد.

پروتزهای پای مصنوعی

  • اتصال مچ پا- کف پا (Foot-ankle assembly): بخشی از پروتز پا است که پایداری را برای ایستادن و راه رفتن فرد فراهم می‌کند. ساختار و عملکرد خاص آن را می‌توان بسته به اینکه آیا از این پروتز برای ایستادن، پیاده‌روی یا دویدن و پریدن استفاده می‌شود، متفاوت است.
  • ترانس فمورال (Transfemoral): نوعی پروتز است که شامل مفصل زانوی مصنوعی است و هنگامی که اندام قطع شده شامل زانو می‌شود (یعنی قطع عضو بالای زانو) به ران شما متصل می‌شود. در مقایسه با مورد ترانس تیبیال که در زیر به آن اشاره شده است.
  • ترانس تیبیال (Transtibial): نوعی پروتز است که به پای شما در قسمت زیر زانو متصل می‌شود. در مقایسه با مورد ترانس فمورال که در بالا به آن اشاره شده است.

جدول زمانی انجام کار پروتز

دریافت پروتز یک کار یک‌باره نیست. این یک فرآیند مبتنی بر همکاری و چند مرحله‌ای است. پروتزها متناسب برای اندام خود شما و همچنین برای اهداف فعالیت شما ساخته می‌شوند. برای این کار باید با یک تیم متخصص چند رشته‌ای کار کنید که نیازهای شما را از همه زوایا در نظر گرفته و به شما در پیشروی در این فرایند مهم کمک می‌کند. یک متخصص معتبر در ساخت پروتز که می‌توانید به آن اعتماد کنید، بخش مهمی از این تیم خواهد بود. برای اینکه بتوانید ایده‌ای در مورد مراحل ساخت و دریافت یک پروتز عضو مصنوعی داشته باشید، در اینجا یک جدول زمانی کلی برای شما ارائه شده که از عمل جراحی شروع می‌شود:

  • مرحله ۱) بهبودی زخم بعد از عمل. زمان لازم برای این مرحله می‌تواند متفاوت باشد.
  • مرحله ۲) شکل گیری اندام. بعد از بهبود کامل محل زخم در مرحله ۱، پزشک شما را به استفاده از جوراب فشرده کننده (جوراب طبی مخصوص) برای شکل دادن به اندام باقیمانده جهت آماده‌سازی برای دریافت پروتز، توصیه می‌کند.
  • مرحله ۳) تجویز و آماده‌سازی پروتز موقت. وقتی پزشک مطمئن شود که شما آماده شده‌اید، پروتز موقت را برایتان تجویز می‌کند. طی ۴ تا ۶ هفته آینده، شما چندین مراجعه به مطب متخصص ساخت پروتز خواهید داشت تا قالبی از اندام شما ساخته شده و تنظیماتی در دستگاه انجام شود.
  • مرحله ۴) با پروتز موقت خود فیزیوتراپی و کاردرمانی را شروع کنید. فیزیوتراپی یا کاردرمانی به‌طورکلی بخش اصلی در روند بهبودی – و به ویژه برای دریافت پروتزها است. در حالت ایدئال، این مرحله بیش از ۴ تا ۶ ماه، با برنامه‌ی درمانی منظم، طول می‌کشد.
  • مرحله ۵) به‌تدریج برنامه پوشیدن پروتز خود را افزایش دهید. در ابتدا پروتز را برای مدت‌زمان کوتاهی بپوشید. درنهایت، شما قادر خواهید بود آن را برای کل روز بپوشید.
  • مرحله ۶) تجویز پروتز دائمی. سرانجام پروتز دائمی برای شما تجویز می‌شود. ازآنجاکه این وسیله برای طولانی‌مدت بوده و سفارشی ساخته شده است، با همکاری با کل تیم توان‌بخشی خود بهترین نتیجه را خواهید گرفت. همان روند ۴ تا ۶ هفته برای عادت کردن به آن و تنظیمات آن با کمک پزشک متخصص پروتز شما انجام می‌شود و در نتیجه‌ یک اندام مصنوعی سفارشی ساخته شده که متناسب با نیازها و اهداف شما، طراحی شده است، خواهید داشت. در حالی که پروتز به‌عنوان یک عضو دائمی محسوب می‌شود، باید بدانید که افرادی که از پروتز عضو مصنوعی استفاده می‌کنند، به‌طور معمول به بیش از یک پروتز در طول زندگی خود احتیاج خواهند داشت. این روند دریافت پروتز عضو مصنوعی ممکن است چندین بار در طی چند سال اتفاق بیفتد.

استئومیلیت

استئومیلیت Osteomyelitis به معنای التهاب استخوان است و چون علت التهاب استخوان در اغلب قریب به اتفاق موارد عفونت است در عمل، استئومیلیت به معنای عفونت استخوان است.

استئومیلیت یا عفونت استخوان و مغز استخوان یک بیماری جدی و خطرناک است که نیاز به درمان فوری با آنتی بیوتیک و معمولا عمل جراحی دارد. علامت عمده عفونت استخوان درد استخوان است.

 عفونت استخوان دو نوع حاد و مزمن دارد.

استئومیلیت حاد یا عفونت حاد استخوان به مواردی میگویند که علائم بیمار در عرض چند روز ایجاد شده و شدت میگیرد. این بیماری بیشتر در کودکان و نوجوانان و بیشتر در پسران دیده میشود.

در این بیماری هر یک از استخوانهای بدن ممکن است درگیر شود. در کودکان استخوانهایی که معمولا درگیر میشوند عبارتند از استخوان ران، درشت نی، استخوان بازو یا ساعد. در بزرگساالن استخوانهای لگن و ستون فقرات معموالً درگیر میشوند. این بیماری در هر دو جنس و همه سنین دیده میشود، ولی در کودکان در دوره رشد سریع (۵ تا ۱۴ سالگی)، به خصوص در جنس مذکر شایعتر است.

راه های انتقال عفونت استخوان

استئومیلیت یا عفونت استخوان میتواند با چند مکانیسم متفاوت ایجاد شود

  • جریان خون : انتقال میکروب ها از طریق جریان خون شایعترین نوع بروز عفونت استخوان است. بسیاری از بیماران ابتدا دچار عفونتی باکتریایی بصورت گلودرد چرکی یا عفونت چرکی پوست مثل زرد زخم هستند. باکتری های مولد این بیماری ها میتواند از محل عفونت به جریان خون فرد وارد شده و سپس از راه آن خود را به استخوان رسانده و در آنجا رشد و تکثیر کرده و علائم استئومیلیت را ایجاد کنند.
  • زخم : در زخم هایی که بدنبال اصابت اجسام برنده ایجاد شده اند و یا وقتی شکستگی باز استخوان بوجود آمده، میکروب ها میتوانند از محیط خارج از بدن بطور مستقیم و از طریق زخم به استخوان وارد شده و در آن رشد کرده و موجب عفونت استخوان شوند
  • مجاورت : گاهی اوقات یک کانون چرکی در یک بافت نزدیک استخوان قرار گرفته و میکروب ها از آن بافت عفونی به استخوان سرایت کرده و موجب عفونت استخوان میشوند

شایعترین عامل ورم استخوان، میکروب استافیلوکوک می‌باشد. در سایر موارد اغلب باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک، انتروباکترها و مایکوباکتریوم و گاه قارچها عامل بیماری می‌باشند. در کم‌خونی سلول داسی‌شکل اغلب عامل بیماریزا سالمونلا است. عفونت مزمن استخوان ممکن است به علت وجود باکتریهای داخل سلولی (داخل سلول‌های استخوان) باشد. این باکتری‌ها قادر به هجوم به سلول‌های دیگر استخوانی هستند، علاوه بر این، باکتری‌های بین استخوانی در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت پیدا می‌کنند. این موارد استئومیلیت مزمن را توجیه می‌کنند. استئومیلیت به خصوص نوع مزمن آن می‌تواند به فلج شدن، قطع عضو و حتی مرگ نیز بینجامد.

در کودکان عفونت استخوان می‌تواند به مفصل‌ها منتقل شود و به التهاب مفصل منجر شود. استخوان‌هایی که در کودکان معمولاً درگیر می‌شوند عبارتند از استخوان‌های بلند مانند استخوان ران، درشت‌نی و استخوان بازو. در بزرگ‌سالان معمولاً استخوان‌های لگن، ستون فقرات و گاه فک درگیر می‌شوند. این بیماری در کودکان در دوره رشد سریع (۱۴–۵ سال)، به خصوص در جنس مذکر شایع‌تر است. ورم استخوان مزمن در افراد بالغ به ویژه معتادان تزریقی، افراد با ضعف ایمنی، افراد ناتوان و بیماران مرض قند شایعتر است.

علائم عفونت استخوان 

علائم و نشانه‌های استئومیلیت شامل:

  • تب و لرز، تهوع، استفراغ، رنگ پریدگی، افزایش تعداد نبض، بی اشتهایی
  • تورم، گرم یودن و قرمزی نواحی اطراف عفونت 
  • درد در محل دارای عفونت و تندرنس (تندرنس به معنای ایجاد درد در نقطه ای از بدن بدنبال فشار دادن آن نقطه است)
  • خستگی 

عوامل تشدید کننده بیماری استئومیلیت

  • بیماری‌های تضعیف کننده مقاومت بدن
  • رشد سریع در طی کودکی
  • دیابت شیرین
  • کاشتن وسایل ارتوپدی (مثل زانوی مصنوعی)
  • مصرف وریدی داروها

عفونت استخوان در چه افرادی شایع تر است؟

عفونت استخوان یا استئومیلیت در هر فردی می تواند بوجود آید با این حال شرایط زیر زمینه بروز آنرا آماده تر می کنند.

  •  شکستگی یا خونریزی در داخل استخوان
  •  وجود پروتز یا پیچ و پلاک فلزی در داخل استخوان بدنبال عمل جراحی قبلی
  •  عمل جراحی اخیر در استخوان
  •  ضعیف بودن سیستم ایمنی مانند ابتلا به ایدز، مصرف داروهای شیمی درمانی یا حاوی کورتن و یا نارساسس مزمن کلیه، کبد یا قلب
  •  مصرف مواد مخدر تزریقی یا اعتیاد به الکل
  •  سابقه قبلی عفونت استخوان
  •  اختلال در حس لمس پوست و بدنبال آن زخم های پوستی و سپس عفونت استخوان، بطور مثال در دیابت

سرنوشت یک استخوان عفونت کرده

با رشد و تکثیر میکروب ها در درون استخوان، گلبول های سفید به استخوان وارد شده و شروع به دفاع در برابر میکروب ها میکنند. موادی که گلبول های سفید برای مبارزه با میکروب ها از خود ترشج میکنند موجب اتساع عروق خونی استخوان و نشت مایعات به فضای بین سلولی استخوان میشود.

این امر فشار داخل استخوان را بالا میبرد که نتیجه آن تحت فشار قرار گرفتن عروق خونی و بسته شدن آنها و درنتیجه نرسیدن خون به سلول های استخوان و مرگ انها میشود.

مواد سمی ترشح شده از میکروب ها هم سلول های استخوانی را از بین میبرند. سلول های مرده همراه با بقایای گلبول های سفید کشته شده در محیط عفونت ماده ای را بوجود میاورد که به آن چرک میگویند.

بر اثر پر خونی که در استخوان ایجاد میشود مواد معدنی و کلسیم داربست استخوان کاهش میابد. مواد سمی مترشحه از باکتری ها و گلبول های سفید هم به برداشته شدن املاح کلسیم از استخوان و در نتیجه خورده شده و نرم شدن آن در محل عفونت کمک میکنند.

بتدریج چرک در درون محوطه های خالی که بدین صورت در استخوان ایجاد شده است جمع شده و ایجاد آبسه یا مراکز تجمع چرک میکند. با بیشتر شدن چرک و بزرگتر شدن آبسه، چرک استخوان را سوراخ کرده و به زیر پریوست (پریوست یا ضریع پرده محکم بافتی است که دور تا دور استخوان را پوشانده است) راه پیدا میکند.

آبسه موجب میشود پریوست از استخوان جدا شود و چون قسمت زیادی از جریان خون و تغذیه استخوان از راه پریوست است جدا شدن ایندو از هم موجب نکروز و مرگ استخوان میشود.

هر موقع که پریوست از استخوان جدا میشود بین ایندو استخوان جدید ساخت میشود. استخوانی را که در استئومیلیت بین پریوست و استخوان ایجاد میشود اینولکروم Involucrum مینامند. استخوان مرده را هم سکستروم Sequestrum مینامند.

سپس یکی از حالات زیر ایجاد میشود

  • آبسه زیر پریوست بعد از مدتی پریوست را هم پاره کرده و از بین عضلات به زیر پوست رفته و سپس از پوست سر باز کرده و از اندام خارج میشود
  • عفونت و چرک به درون مفصل نزدیک استخوان رفته ایجاد عفونت مفصلی یا آرتریت چرکی میکند
  • ممکن است مقاومت بدن کاملا به عفونت غلبه کرده و آنرا ریشه کن کند
  • ممکن است مقاومت بدن عفونت را ایزوله کرده ولی یک کانون مزمن عفونت برای همیشه در استخوان باقی بماند

علت عفونت حاد استخوان

میکروب های مختلفی میتوانند موجب استئومیلیت یا عفونت استخوان شوند ولی شایعترین آنها که باکتری به نام استافیلوکک طلایی است که در ۸۰ درصد موارد علت بوجود آورنده عفونت است.

باکتری های دیگر مانند استرپتوکک، پنوموکک، ای کولای، سالمونلا و بروسلا هم میتوانند علت استئومیلیت باشند. گاهی عفونت استخوان به علت عفونت قارچی استخوان بوجود میاید.

عفونت حاد استخوان یا استئومیلیت حاد چه مراحلی دارد ؟

استئومیلیت در اصل به معنای التهاب استخوان است ولی در عمل معمولا منظور از آن استئومیلیت عفونی یا عفونت استخوان است که به علت فعالیت میکروب های بیماری زا بوجود میاید .

عفونت استخوان بیشتر در متافیز استخوان های بلند اندام ها یعنی در قسمت هایی از استخوان که نزدیک به مفصل قرار دارند ایجاد میشود. شایعترین محل های ابتلا به عفونت استخوان بترتیب شیوع عبارتند از

  • متافیز پایین استخوان ران
  • متافیز بالایی درشت نی
  • بالای استخوان بازو
  • متافیز پایین استخوان رادیوس
  • انتهای بالایی استخوان ران

تشخیص استئومیلیت:

بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل آزمایش خون، کشت خون برای شناسایی باکتری، اسکن رادیونوکلئید استخوان، سی تی اسکن یا ام آر آی استخوان باشد.

استاندارد طلایی تشخیص، بیوپسی استخوان و جداسازی میکروارگانیسم از محیط کشت و وجود سلول‌های التهابی و تخریب کننده استخوان در بررسی بافت شناسی است، اما معمولاً تشخیص استئومیلیت بر اساس یافته‌های بالینی همراه با نتایج حاصل از مطالعات تصویری و تست‌های آزمایشگاهی مانند شمارش گلبول‌های سفید خون، سرعت رسوب اریتروسیت ها (ESR) و پروتئین واکنش دهنده (C CRP) صورت می‌گیرد.

معمولا تغییرات استخوانی در تصویررادیولوژی بیماران مبتلا به عفونت حاد استخوان بعد از دو هفته از شروع بیماری دیده میشود و متاسفانه این زمان برای تشخیص بیماری و شروع درمان بسیار دیر است.

در نتیجه پزشک معالج برای تشخیص عفونت حاد استخوان زیاد بر روی رادیوگرافی ساده تاکید نمیکند. با این حال مهمترین علائمی که در تصویر رادیوگرافی ساده یک بیمار مبتلا به عفونت استخوان دیده میشود عبارتند از

  • ایجاد پوکی استخوان در محل عفونت
  • ایجاد استخوان جدید در اطراف استخوان (اینولکروم)

اسکن رادیوایزوتوپ با استفاده از تکنیسیم ۹۹ و یا گالیم ۶۷ و یا ایندیم میتواند خیلی زودتر عفونت حاد استخوان را مشخص کند. گاهی اوقات از ام آر آی هم برای تشخیص زود هنگام استئومیلیت حاد استفاده میشود.

درمان عفونت حاد استخوان یا استئومیلیت حاد

بیمار بعد از تشخیص عفونت حاد استخوان باید بلافاصله در بیمارستان بستری شده و درمان وی شروع شود. اساس درمان استئومیلیت حاد استفاده از آنتی بیوتیک تزریقی است. درمان آنتی بیوتیکی باید هر چه سریعتر و بصورت اورژانسی برای بیمار شروع شود.

درمان دارویی

در ابتدا که نوع میکروب مولد عفونت و اینکه آن میکروب به چه آنتی بیوتیکی حساس است مشخص نیست معمولا پزشک از یک یا ترکیبی از دو آنتی بیوتیک که توانایی مقابله با بیشترین تعداد باکتری ها را دارد استفاده میکند.

بعد از چند روز که جواب کشت میکروبی بیمار آماده شده، آزمایشگاه به پزشک معالج اطلاع میدهد که نوع میکروب مولد عفونت استخوان چه بوده و آن میکروب به چه آنتی بیوتیکی حساس تر است. در این زمان پزشک معالج میتواند آنتی بیوتیک مناسب تر را برای بیمار تجویز کند.

اگر درمان آنتی بیوتیکی در مراحل ابتدایی بیماری یعنی قبل از ایجاد شدن چرک شروع شود ممکن است نیازی به عمل جراحی وجود نداشته باشد و آنتی بیوتیک به تنهایی بتواند عفونت را متوقف کند ولی در اکثر اوقات به علت تاخیر در تشخیص و شروع درمان، چرک در استخوان و اطراف آن ایجاد میشود. در این موارد بیمار حتما نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن چرک دارد.

عمل جراحی

در عمل جراحی بیماران مبتلا به عفونت حاد استخوان، چرک زیر پریوست کاملا تخلیه شده و قسمتی از کورتکس استخوان سوراخ میشود تا پزشک بتواند چرک داخل استخوان را هم خارج کند.

سپس لوله هایی به نام درن در داخل استخوان گذاشته شده که سر آنها از زخم بیرون آمده و به یک محفظه پلاستیکی متصل میشود. این لوله چند روز در داخل استخوان باقی میماند تا بقیه ترشحات عفونی از استخوان خارج شوند.

سیر عفونت بعد از شروع درمان

علائم بیماران معمولا بعد از ۲۴ ساعت از شروع درمان فروکش میکند ولی درمان آنتی بیوتیکی باید حداقل ۶ هفته ادامه پیدا کند. پزشک برای مشخص کردن مدت مورد نیاز برای ادامه آنتی بیوتیک از علائم بالینی بیمار و آزمایش ESR استفاده میکند.

دیگر درمان هایی که برای بیمار مبتلا به عفونت حاد استخوان انجام میشود عبارتند از

  • دادن سرم و مایعات به بیمار برای درمان کم آبی
  • تزریق مسکن و تب بر
  • بیحرکت کردن اندام گرفتار با استفاده از آتل و بالا نگه داشتن اندام مبتلا. پس از چند هفته آتل بیمار خارج شده و حرکات مفاصل اندام شروع میشود
  • شروع راه رفتن بیمار پس از قوی شدن استخوان و عضلات اندام و بدست آمدن دامنه حرکتی مناسب در مفاصل اندام

عوارض استئومیلیت

عوارض استئومیلیت عبارتند از:

  • مرگ استخوان(استئونکروز): عفونت در استخوان می تواند مانع گردش خون در استخوان شده و منجر به مرگ استخوان گردد. استخوان مشا بعد از جراحی التیام یافته و قسمت های کوچک استخوان از بین رفته حذف می گردند. اگر قسمت های بزرگی از استخوان از بین روند، ممکن است نیاز به قطع ا ندام جهت جلوگیری از گسترش عفونت وجود داشته باشد.
  • آرتریت سپتیک: در برخی موارد، عفونت در استخوان می تواند به داخل مفصل مجاور گسترش یابد.
  • اختلال رشد: در کودکان، شایع ترین محل برای استئومیلیت مناطق نرمتر است که صفحات رشد نامیده شده و در دو انتهای استخوان های بلند بازو و پاها قرار دارند. رشد طبیعی ممکن است در استخوان های عفونی مختل شود.
  • سرطان پوست: اگر استئومیلیت منجر به یک زخم شود که چرک از آن تخلیه می شود، پوست ناحیه مجاور در معرض خطر سرطان سلول های سنگفرشی قرار می گیرد.

بطور کلی اگر درمان در ۵-۳ روز اول بیماری شروع شود نتیجه آن خوب خواهد بود. در صورت تاخیر یا عدم درمان ممکن است عوارض زیر ایجاد شود

  • انتشار میکروب و عفونت از طریق جریان خون به همه بدن و فوت بیمار
  • سرایت عفونت به مفصل مجاور استخوان و ایجاد آرتریت چرکی ییا عفونت مفصل
  • تخریب صفحه رشد استخوان و بدنبال آن متوقف شدن رشد استخوان و کوتاهی آن و یا رشد نامتقارن استخوان و تغییر شکل متعاقب آن
  • تحریک صفحه رشد استخوان و رشد بیشتر استخوان
  • تبدیل شدن عفونت حاد استخوان به عفونت مزمن
  • تخریب شدید استخوان و از بین رفتن قسمتی از آن
  • ضعیف شدن استخوان و بدنبال آن شکستگی مرضی یا پاتولوژیک آن

عفونت مزمن استخوان

گاهی اوقات عفونت استخوان بصورت مزمن و طولانی مدت درمیاید. اینها مواردی هستند که در آنها عفونت حاد استخوان یا اصلا درمان نشده و یا به درستی درمان نگردیده است. در این موارد میکروب در بافت استخوان باقی مانده و به فعالیت خود ادامه میدهد.

استخوان محلی است که در مقایسه با بسیاری بافت های دیگر جریان خون خوبی ندارد. در نتیجه دفاع ایمنی بدن در آنجا ضعیف است.

به علت همین وضعیت جریان خون آنتی بیوتیک هایی که پزشک تجویز میکند هم نمیتوانند به راحتی در درون بافت استخوان نفوذ کنند. پس اگر دفاع ایمنی بدن نتواند عفونت را بخوبی تحت کنترل درآورد و یا مدت درمان با آنتی بیوتیک ناکافی باشد و یا آنتی بیوتیک مناسبی برای درمان عفونت بکار برده نشده باشد عفونت ریشه کن نمیشود.

چرک و بافت های عفونی و مرده در عفونت حاد استخوان باید با عمل جراحی خارج شوند. ماندن این بافت ها در درون استخوان موجب مزمن شدن عفونت میشود. همانطور که در مبحث استئومیلیت حاد توضیح داده شد گاهی اوقات قسمتی از استخوان عفونی شده میمیرد.

این استخوان مرده که به آن سکستر Sequstrum هم میگویند محلی برای پناه گرفتن میکروب ها میشود. جریان خون و آنتی بیوتیک به این بافت مرده نمیرسند و در نتیجه میکروب ها در آنجا در امان میمانند. همین استخوان مرده بصورت کانونی برای یک عفونت مزمن استخوان درمیاید.

عامل استئومیلیت مزمن معمولا یک میکروب نیست. در استئومیلیت مزمن معمولا میکروب های استافیلوکوک طلایی، استرپتوکوک، پسودوموناس و ای کولای فعالیت دارند.

علائم عفونت مزمن استخوان

مهمترین علامت عفونت مزمن استخوان ترشح مزمن چرک از پوست است. چرک راه خود را از استخوان به پوست باز کرده و بطور مداوم از آن خارج میشود.

گاهی اوقات بیماری دردی هم در اندام حس میکند ولی بیماری میتواند بدون درد باشد. ممکن است پوست محلی که چرک سر باز کرده ترمیم شده و بسته شود. در این موارد چرک در زیر پوست جمع شده و بعد از مدتی دوباره از همان نقطعه یا از مجاور آن سر باز میکند.

در عفونت مزمن استخوان حال عمومی بیمار خوب است و معمولا تب ندارد. گاهی اوقات بدن مسیر خروج چرک را از استخوان مسدود میکند. در این موارد ممکن است علائم دوباره بصورت استئومیلیت حاد و با تب و لرز درآید ولی با خروج چرک از بدن مجددا علائم تخفیف یافته و بصورت مزمن درمیاید.

تشخیص استئومیلیت مزمن

در رادیوگرافی این بیماران مناطقی از کم شدن تراکم استخوان دیده میشود که در اطراف آن استخوان متراکم شده است. سی تی اسکن, ام آر آی و اسکن رادیوایزوتوپ میتواند به تشخیص عفونت مزمن استخوان کمک کند.

عوارض عفونت مزمن استخوان

باقی ماندن کانون عفونی مزمن در بدن میتواند موجب کم خونی شود. بافت های اضافه ای که بدن برای محدود کردن عفونت میسازد موجب میشوند مفاصل اطراف محل عفونت دچار محدودیت حرکتی شوند.

ضعیف شدن استخوان و پوکی منطقه ای که در اثر فعالیت عفونت در آن بوجود آمده میتواند زمینه را برای شکستگی مرضی یا پاتولوژیک فراهم کند و در نهایت ممکن است در محل خروج ترشحات چرکی از پوست سرطان ایجاد شود.

درمان عفونت مزمن استخوان

درمان عفونت مزمن استخوان مشکل است. در این بیماران باید میکروب هایی را که در محل عفونت فعالیت دارند مشخص کرده و آنتی بیوتیک مناسبی را که بتواند به قدر کافی قوی باشد و بتواند به راحتی در درون استخوان نفوذ کند را به مدت طولانی برای بیمار تجویز کرد.

در صورت وجود بافت های مرده باید آنها توسط عمل جراحی از بدن خارج شوند وگرنه عفونت ریشه کن نمی شود. همچنین در صورتیکه جسم فلزی مانند پیچ یا پلاک در استخوان وجود دارد باید آنها را خارج کرد.

پمفیگوس (نوعی بیماری پوستی)

پمفیگوس Pemphigus بیماری است که باعث بروز تاول و زخم بر روی غشای مخاط های بدن مثل دهان یا نواحی تناسلی فرد می شود. پمفیگوس بیماری است که ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اما بیشتر افراد میانسال یا سالمندان به این بیماری پوستی دچار می شوند. پمفیگوس بیماری مزمن بوده و بعضی از انواع آن در صورتی که به موقع تشخیص داده نشده و تحت درمان قرار نگیرند، ممکن است سلامت فرد را تهدید کنند. معمولاً می توان از درمان دارویی برای بهبود بیماری پوستی پمفیگوس استفاده کرد.

دو نوع اصلی پمفیگوس شامل پمفیگوس ولگاریس (Pemphigus Vulgaris) و پمفیگوس فولیکوس (Pemphigus Foliaceus) می شوند. پمفیگوس ولگاریس به طور معمول در دهان آغاز می شود و می تواند شرایطی دردناک را ایجاد کند. پمفیگوس فولیکوس پوست را تحت تاثیر قرار می دهد و به طور معمول شرایطی دردناک تر و با خارش بیشتر را موجب می شود.

پمفیگوس نباید با بولوس پمفیگوئید (Bullous Pemphigoid) اشتباه گرفته شود، که یک بیماری پوستی دیگر زمینه ساز بروز تاول است. به طور معمول، پمفیگوس یک بیماری مزمن بوده و با تشخیص و درمان به موقع قابل کنترل است. درمان این شرایط می تواند داروها و یا روش هایی که برای سوختگی های شدید کارایی دارند را شامل شود.

علل بیماری پمفیگوس :

پمفیگوس یک اختلال خودایمنی است ، این مشکل مسری نیست بنابراین در بیشتر موارد، معلوم نیست چه چیزی باعث این بیماری می شود اما به طور طبیعی، سیستم ایمنی بدن شما به مهاجمان خارجی حمله می کند، مانند ویروس ها و باکتری های مضر اما در پمفیگوس، سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به آنتی بادی هایی تولید شده خودش که سلول های سالم را در پوست و غشاهای مخاطی شما به وجود می آورند، حمله می کنند.

به ندرت، پمفیگوس به عنوان یک عارضه جانبی از داروهایی مانند داروهای فشارخون خاصی ایجاد می شود ،این نوع پمفیگوس معمولا هنگامی که دارو متوقف می شود، از بین می رود.

علائم

بیماری پمفیگوس باعث بروز تاول های روی پوست و غشای مخاطی می شود. تاول های به وجود آمده به راحتی ترکیده و می توانند زخم های باز روی پوست به وجود آورند. این زخم های باز ممکن است باعث بروز عفونت های پوستی شوند.

پمفیگوس ولگاریس

این نوع از بیماری پمفیگوس معمولاً با علائمی مثل تاول های دهانی بروز پیدا کرده و در مرحله بعدی ممکن است غشای مخاطی ناحیه تناسلی فرد بیمار را درگیر کند. این تاول ها معمولاً دردناک بوده ولی فرد مبتلا احساس خارش نخواهد داشت. تاول های به وجود آمده بر روی دهان یا گلو ممکن است تا مدتی غذا خوردن و بلعیدن را برای بیمار سخت کند.

پمفیگوس فولیاکوس

این نوع از پمفیگوس خود را با بروز تاول هایی بر روی قفسه سینه، پشت و شانه ها نشان می دهد. این نوع تاول ها به جای احساس درد باعث بروز احساس خارش در فرد مبتلا می شوند. پمفیگوس فولیاکوس باعث بروز تاول های دهانی نمی شوند. به هیچ وجه بیماری پمفیگوس را با بولوس پمفیگوس اشتباه نگیرید. بیماری بولوس پمفیگوس بیماری است که افراد بزرگسال و مسن را درگیر کرده و ممکن است باعث مرگ آن ها شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر تاول هایی در داخل دهان یا پوست شما ایجاد شد، به پزشک خود مراجعه کنید. اگر برای شما قبلا پمفیگوس تشخیص داده شده بود و در حال درمان هستند، اگر این موارد را داشته اید، به پزشک خود مراجعه کنید:

  • تاول های جدید یا زخم
  • گسترش سریع در تعداد زخم ها
  • تب، قرمزی یا تورم، که ممکن است عفونت را نشان دهد
  • لرز
  • ضعف یا درد عضلات یا مفاصل

تشخیص

تاول ها به واسطه بیماری ها و شرایط مختلفی شکل می گیرند، از این رو تشخیص پمفیگوس می تواند دشوار باشد. پزشک سابقه پزشکی کامل شما را درخواست کرده و پوست و دهان را معاینه می کند. افزون بر این، وی ممکن است موارد زیر را مد نظر قرار دهد:

بررسی پارگی پوست. پزشک به آرامی قسمتی از پوست در نزدیکی ناحیه تاول زده را با یک تکه پنبه یا انگشت مالش می دهد. اگر به پمفیگوس مبتلا باشید، لایه بالایی پوست احتمالا پاره خواهد شد.

نمونه برداری از پوست. در این آزمایش، قسمتی از بافت یک تاول برداشته می شود و زیر میکروسکوپ بررسی می شود.

آزمایش خون. یکی از اهداف این آزمایش شناسایی و تشخیص پادتن هایی در خون به نام دسموگلین هاست. این پادتن ها اغلب در صورت تشخیص ابتلا به پمفیگوس افزایش می یابند. سطوح این پادتن ها با بهبود علائم بیماری معمولا کاهش می یابد.

آندوسکوپی. اگر به پمفیگوس ولگاریس مبتلا باشید، پزشک ممکن است انجام آندوسکوپی برای بررسی زخم ها در گلو را تجویز کند.

عوامل خطر پمفیگوس

احتمال ابتلای افراد به بیماری پمفیگوس با ورود به سن میانسالی و سالمندی تا حد زیادی افزایش پیدا کرده و شیوع آن در مردم خاورمیانه یا تبار یهودی بیشتر از دیگر افراد است.

عوارض پمفیگوس

عوارض جانبی احتمالی بیماری پمفیگوس معمولاً شامل موارد زیر می شود:

  • عفونت های پوستی
  • عفونت هایی که از طریق جریان خون به دیگر نقاط بدن پخش می شوند (sepsis)
  • بیماری لثه و افتادن دندان، اگر تاول ها در دهان شکل گرفته باشند
  • سوء تغذیه، زیرا زخم های دهانی و تاول های دردناک خوردن غذا را تا حد زیادی دشوار کرده و فرد دچار سوء تغذیه خواهد شد
  • عوارض جانبی دارویی مثل فشار خون بالا و عفونت
  • مرگ، در صورتی که انواع به خصوصی از بیماری پمفیگوس درمان نشده باقی بماند

درمان

درمان پمفیگوس به طور معمول شامل داروهایی می شود که برای کاهش نشانه و علائم و پیشگیری از عوارض جانبی تجویز می شوند. به طور کلی، روند درمان هرچه سریع‌تر آغاز شود از اثربخشی بیشتری نیز برخوردار خواهد بود. همچنین، درمان پمفیگوس می تواند شامل بستری شدن در بیمارستان نیز باشد، زیرا این شرایط ممکن است جان بیمار را در معرض خطر قرار دهد.

داروها

داروهای تجویزی که در ادامه به آنها اشاره می شود ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر برای درمان پمفیگوس استفاده شوند که نوع و شدت بیماری در این زمینه نقش دارد.

کورتیکواستروئیدها: برای افراد مبتلا به پمفیگوس خفیف، ممکن است استفاده از کرم کورتیکواستروئید برای کنترل شرایط کافی باشد. برای دیگران، درمان اصلی شامل کورتیکواستروئیدهایی مانند قرص های پردنیزون (Prednisone) می شود.

استفاده از کورتیکواستروئیدها برای بلند مدت یا در دوزهای زیاد ممکن است عوارض جانبی جدی از جمله افزایش قند خون، تحلیل بافت استخوانی، افزایش خطر عفونت، آب مروارید، آب سیاه، و توزیع مجدد چربی بدن که به گرد شدن صورت منجر می شود را به همراه داشته باشد.

داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: داروهایی مانند آزاتیوپرین (ایموران) یا مایکوفنولات مفتیل (سل‌سپت) سیستم ایمنی را از حمله به بافت های سالم باز می دارند. این داروها ممکن است با عوارض جانبی جدی از جمله افزایش خطر عفونت همراه باشند.

درمان های بیولوژیکال (زیستی): اگر درمان با داروهای دیگر موثر واقع نشود یا بیمار در تحمل آنها با دشواری مواجه شود، پزشک ممکن است دارویی به نام ریتوکسیماب (ریتوکسان) را تجویز کند. این دارو از طریق تزریق وارد بدن می شود و گلبول های سفید مسئول تولید پادتن های پمفیگوس را هدف قرار می دهد.

داروهای آنتی بیوتیک، ضد ویروس و ضد قارچ: این داروها ممکن است برای کنترل یا پیشگیری از عفونت استفاده شوند.

داروهای دیگر: داروهای دیگر که در سیستم ایمنی بدن انسان تغییر ایجاد می کنند موثر واقع شوند. از جمله این داروها می توان به داپسون و ایمونوگلوبولین درون وریدی اشاره کرد.

سبک زندگی و درمان خانگی پمفیگوس

برای درمان بیماری در منزل می توانید راهکارهای زیر را در نطر بگیرید:

از دستور العمل های پزشک برای پانسمان و مراقبت از زخم ها پیروی کنیدمراقبت مناسب از زخم ها از بروز عفونت و جای زخم تا حد قابل توجهی جلوگیری خواهد کرد. پزشک ممکن است برای کنترل درد زخم ها، کرم های بدون نیاز به نسخه را تجویز کند.

شست و شوی پوستبهتر است از صابون های ملایم با pH کم استفاده کرده و بعد از شست و شوی پوست بلافاصله پوست دست خود را مرطوب کنید.

محافظت از پوستاز انجام فعالیت هایی که به پوست بدن تان آسیب می رسانند،مثل خاراندن بپرهیزید.

از خوردن بعضی از غذاها اجتناب کنیدممکن است تاول های موجود در دهان شما به واسطه خوردن غذاهای فلفلی و داغ تحریک شده و درد و سوزش بیشتر احساس کنید.

کمتر در معرض نور خورشید قرار بگیریدنور فرابنفش می تواند باعث بروز تاول های جدید پوستی و دهانی شود، در نتیجه سعی کنید کمتر در زیر مستقیم نور خورشید قرار بگیرید.

برای حفظ بهداشت دهانی با دندان پزشک مشورت کنیددر صورتی که داخل دهان تان تاول زده باشد، احتمالاً رعایت بهداشت دهان و دندان برای تان سخت و دشوار خواهد شد. در نتیجه بهتر است برای حفظ بهداشت و سلامت دهان و دندان خود در طول دوره درمان پمفیگوس از دندان پزشک مشورت گرفته و از راه های جایگزین و مکمل مسواک استفاده کنید.

زندگی با پمفیگوس

زندگی با بیماری پمفیگوس ممکن است سخت و دشوار باشد، خصوصاً که تاول ها و زخم ها ممکن است فعالیت های روزانه و خواب فرد را با مشکل مواجه کرده و باعث بروز استرس و اضطراب در فرد مبتلا شود. در نتیجه بهتر است در مورد بیماری خود با اطرافیان و نزدیکان خود صحبت کنید. همچنین می توانید گروه های مبتلا به این بیماری را در شهر خود پیدا کرده و در جلسات مخصوص آن ها شرکت کنید.

تفاوت پمفیگوس و پمفیگوئید

پمفیگوس (pemphigus) و پمفیگویید (pemphigoid) دو بیماری تاول ‌دار پوستی هستند که از نظر سطحی به یکدیگر شباهت دارند ولی دو نوع بیماری خودایمنی جداگانه محسوب می‌شوند.

* پمفیگوس از لغت یونانی pemphix به معنی حباب مشتق شده و پمفیگویید به معنی شبیه حباب است.

* در بیماری پمفیگویید، سلول‌های پوست به وسیله دستگاه ایمنی، غیر خودی تلقی می‌شوند و مورد حمله قرار می‌گیرند.

* در بیماری پمفیگوس، سلول‌های پوست و اغلب سلول‌های غشاهای مخاطی (مثلا مخاط داخل دهان) مورد تهاجم واقع می‌شوند.

* در هر دو بیماری، حمله سیستم ایمنی، موجب تداخل با ساختار و عملکرد طبیعی سلول‌ها می‌شود که در نتیجه، تاول‌های شبیه به سوختگی را ایجاد می‌کند.

* پمفیگوس از پمفیگویید نادرتر ولی خطرناک‌تر است و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مرگ شود.

* پمفیگوس بیشتر در میانسالی و پمفیگویید، اکثرا در بالای ۶۰ سالگی ایجاد می‌شود.

* پمفیگویید با تاول‌های متراکم و پر از مایع، به ویژه بر روی تنه، بازوها و ساق‌ها همراه است و برخلاف پمفیگوس ممکن است ضایعات به ندرت در داخل دهان ایجاد شوند.

* تاول‌های پمفیگویید ممکن است بزرگ شوند و عرض آنها به ۳ سانتی‌متر برسد و با خارش و درد همراه باشند.

* تاول‌های پمفیگوس شکننده است و به سادگی می‌ترکد و پوست‌رفتگی‌های ایجادشده، بدون استفاده از دارو برطرف نمی‌شود. چنان‌چه بر روی پوست سالم فشار یا کشش وارد آید، موجب بروز تاول می‌شود. تاول‌ها اکثرا دارای خارش، درد و سوزش هستند این بیماری را به احساس وجود شمع روشن در گلو تشبیه می‌کنند.

درمان‌های مرسوم

* هر دو بیماری، پس از تشخیص به وسیله پزشک باید تحت درمان با کورتون و داروهای مهارکننده سیستم ایمنی قرار بگیرند. در بیش از نیمی از بیماران، بهبودی خودبه‌خود و بدون عود، طی مدت چند سال دیده می‌شود. روان‌درمانی برای مقابله با ناراحتی‌های روحی ناشی از ظاهر نامناسب بیماری اهمیت دارد.

* آیا پمفیگویید و پمفیگوس مسری هستند؟

خیر؛ زیرا عامل انها عفونی نیست؛ به همین دلیل مگر در صورت افزوده شدن عفونت، استفاده از آنتی‌بیوتیک ضرورت ندارد.

* آیا پمفیگویید عودکننده است؟

بیماری پمفیگویید تاول‌دار ممکن است ماه‌ها تا سال‌ها ادامه پیدا کند و طی این مدت با مراحل تشدید یا فروکش همراه شود.

پالس اکسیمتری (اندازه گیری اکسیژن خون)

در بدن انسان برای ادامه حیات به طور مداوم فعالیت متابولیک انجام می گیرد که این فعالیت ها با مصرف اکسیژن و تولید دی اکسید کربن و انرژی همراه هستند. همانطور که می دانید اکسیژن از هوا وارد ریه ها و سپس وارد جریان خون می شود و به بافت ها می رسد. در نتیجه اطلاع از میزان اکسیژن خون پارامتر مهمی در تشخیص و درمان بیماری ها و آسیب های بافتی است. 

پالس اکسیمتر وسیله ای است که برای اندازه گیری میزان اکسیژن (اشباع اکسیژن) خون استفاده می شود. این اندازه گیریِ آسان و بدون درد، چگونگی ارسال اکسیژن به قسمت های دورتر از قلب، مانند دست ها و پاها را اندازه گیری می کند. دستگاهی که این آزمایش را انجام می دهد، پالس اکسیمتر نام دارد. پالس اکسیمتر یک وسیله کوچک و سبک وزن است. این ابزار غیر تهاجمی (بدون وجود هیچ گونه سوزنی که داخل بافت بدن فرو رود) به راحتی به نوک انگشت دست یا انگشت شست پا یا لاله گوش متصل می شود. دو طول موج نور از طریق پالس اکسیمتر برای اندازه گیری میزان ضربان قلب و میزان اکسیژن ارسال می شود. هنگامی که پالس اکسیمتر به پایان ارزیابی خود می رسد، صفحه نمایش آن، درصد اکسیژن خون و همچنین میزان ضربان قلب را نمایش می دهد.

روش استفاده از دستگاه پالس اکسی متر:

ابتدا دو باتری اندازه AAA را با دقت و به درستی در محفظه باتری دستگاه قرار دهید.
اگر بیشتر از ۷ روز از دستگاه استفاده نمی کنید باتری را از دستگاه درآورید. به این ترتیب از آسیب های احتمالی ناشی از نشتی باتری جلوگیری به عمل می آید.

این پالس اکسی متر انگشتی به شکل یک گیره است دهانه آن را باز نموده و انگشت خود را به همان صورتی که در شکل نشان داده شده در داخل دستگاه قرار دهید.

پس از قرار دادن انگشت خود در دستگاه دو ثانیه صبر کنید تا دستگاه به صورت خودکار روشن شود.
با روشن شدن دستگاه می توانید درصد اکسیژن اشباع خون و نرخ ضربان قلب را بر روی صفحه نمایش دستگاه مشاهده نمایید.
صفحه نمایش دستگاه دو نوع اطلاعات در اختیار شما قرار می دهد: درصد اکسیژن اشباع خون SPO2 و نرخ ضربان قلب PR . اطلاعات صفحه نمایش با چرخیدن دست قابلیت چرخش در ۴ جهت را دارد.
نکته: PI نشان داده شده در صفحه نمایش بلافاصله بعد از چرخش صفحه نمایش ظاهر می شود و نشان دهنده شاخص پرفیوژن ( نسبت جریان خون پالسی به غیر پالسی ) است که ظرف مدت ۲۰ ثانیه به PR تغییر می کند.

انديكاسيون‏ هاي پالس اكسيمتر:

پالس اكسيمتر را بايد در تمام شرايطي كه وضعيت اكسيژن بيمار نگران ‏كننده است يا حتي به ميزان كم مشكوك به هيپوكسي هستيم به كار گرفت. در بسياري از سيستم‏هاي اورژانس، در تمام شرايط اورژانسي براي بيماران، پالس اكسيمتر گذاشته مي‌شود. عدد پالس اكسيمتر گاه به عنوان “ششمين علامت حياتي” خوانده مي‌شود.اين امر نشان مي‌دهد كه عدد پالس اكسيمتر يك معيار استاندارد براي سنجش وضعيت بيمار در كنار تنفس، نبض، پوست، مردمك و فشار خون است.

بررسي درصد اكسيژن اشباع شده شرياني (بررسي درصد اشباع اكسيژن خون شرياني).
يك روش غيرتهاجمي جهت سنجش اشباع هموگلوبين‏ها از اكسيژن در بيماران با احتمال هيپوكسي.
همراهي و حمايت از بيمار تا زمان رفع اشكالات مربوط به اختلالات تنفسي در بيماران.
بررسي ميزان اكسيژن خون در طي عمل جراحي در اتاق عمل.
بررسي ميزان اكسيژن خون در ضمن اقدام درماني در راه هوايي بيمار، گذاشتن لوله‏ی تراشه و ساكشن كردن ترشحات و راه هوايي.
بررسي ميزان اكسيژن خون در ضمن انتقال بيمار.
بررسي ميزان اكسيژن خون در ضمن نقل و انتقال بيماراني كه اختلالات تنفسي دارند.
بررسي ميزان افزايش اكسيژن خون در بيماراني كه اكسيژن دريافت مي‏كنند.همراهي با بيمار.
بررسي ميزان اكسيژن خون شرياني در بيماراني كه از دستگاه تهويه‏ ی مصنوعي جدا شده و تحت مراقبت‏های جداسازي از دستگاه مي‏باشند.

هیپوکسمی چیست؟

هیپوکسمی زمانی اتفاق می افتد که سطح اکسیژن در خون پایین تر از حد طبیعی باشد. اگر سطح اکسیژن خون خیلی پایین باشد، ممکن است عملکرد اعضای بدن را مختل کند.

وظیفه خون، اکسیژن رسانی به به سراسر سلول های بدن است تا آنها را سالم نگه دارد. در هیپوکسمی که سطح اکسیژن خون پایین است، می تواند مشکلات خفیف مانند سردرد و تنگی نفس را ایجاد کند. در موارد شدید، می تواند عملکرد قلب و مغز را مختل کند.

علل هیپوکسمی چیست؟

مشکلات مختلف و زیادی ممکن است در انتقال سطح اکسیژن طبیعی به خون مداخله کنند. برخی از شایع ترین علل هیپوکسمی عبارتند از:

• مشکلات قلب، از جمله نقص های قلبی

• مشکلات ریه مانند آسم و برونشیت

• مکان های ارتفاع بالا، جایی که میزان غلظت اکسیژن در هوا پایین باشد.

• داروهای قوی درد و یا مشکلات دیگری که باعث کند شدن تنفس می شوند.

• اختلال تنفس در طول خواب (آپنه خواب)

• التهاب یا زخم بافت ریه (همانند فیبروز ریوی)

نشانه های این بیماری نیز بسته به شدت بیماری متفاوت است که عبارتند از: سردرد، تنگی نفس، ضربان قلب سریع، سرفه، خستگی، گیجی، صورتی شدن رنگ پوست، ناخن ها و لب ها.

کارآیی دستگاه پالس اكسيمتر در ارزیابی هیپوکسی

پالس اكسيمتر ابزار مناسبي است كه مي‌تواند هيپوكسي را پيش از بروز علائم و نشانه‌هاي آن تشخيص دهد و علاوه بر تشخيص هيپوكسي ابزار مناسبي براي پايش كارآيي لوله‏ی هوايي و اكسيژن‏درماني به منظور تشخيص بهبودي يا بدتر شدن بيمار نيز محسوب مي‌شود.

به عنوان مثالي از كارآيي پالس اكسيمتر به عنوان يك ابزار پايش، بيماري را ذكر مي‌كنيم كه دچار نشانه‌هاي واضحي در ديسترس تنفسي است و حين اينكه همكارتان او را براي تجويز اكسيژن به وسيله ماسك يك‏طرفه آماده مي‌سازد، شما به او پالس اكسيمتر وصل مي كنيد.

ابتدا پالس اكسيمتر عدد SpO2 را ۸۲٪ نشان مي‌دهد كه حاكي از هيپوكسي شديد است. به ‏دنبال استفاده از ماسك يك‏طرفه با جريان ۱۵ lpm، عدد پالس اكسيمتري افزايش مي‌يابد. پس از ۱۰ دقيقه تجويز اكسيژن، SpO2 بيمار به ۹۹٪ مي‏رسد. لذا مشاهده می‏کنیم که درصدهای پالس اكسيمتر، بهبودي قابل ‏توجه وضعيت بيمار را نشان مي‏دهند.

از طرفي اگر SpO2 بيماري كه تحت ماسك يك طرفه قرار دارد، ۹۳٪ بوده و در حال افت باشد، بدین معناست که وضعيت بيمار بدتر شده و ممكن است براي حفظ يا افزايش سطح اكسيژناسيون نيازمند استفاده از ونتيلاسيون با فشار مثبت باشد.

يك نكته : اگر بيمار مدتي است كه تحت ماسك يك طرفه با فشار ۱۵ lpm قرار دارد و عدد پالس اكسيمتر او نزديك ۹۵٪ يا كمتر است، اين وضعيت نيز بيانگر هيپوكسيك بودن بيمار است. احتمال مي‌رود كه با برداشتن ماسك، عدد پالس اكسيمتر به ‏سرعت كاهش يابد.

SpO2 معادل ۹۰٪، هيپوكسي قابل ‏توجه را نشان مي‏دهد.

پالس اكسيمتر درصد هموگلوبين اشباع شده با اكسيژن را به صورت درصد SpO2 نشان مي‌دهد كه در واقع مقدار خوانده شده به وسيله‌ي پالس اكسيمتر است. مقدار طبيعي آن براي شخصي كه در هواي اتاق تنفس مي‌كند بین ۹۷ تا ۹۹ درصد است. SpO2 كمتر از ۹۵٪ مي‌تواند حاكي از هيپوكسي باشد. بنابراين SpO20 کمتر از ۹۵٪ را بايد مورد بررسي قرار داد.

اشباع طبيعي اكسيژن در سطح دريا بايد بين ۹۶٪ و ۱۰۰٪ باشد.

دركل، اگر عدد به دست آمده زير ۹۵٪ باشد به شوك، هيپوكسي يا مشكل تنفسي شك كنيد. درمان مناسب راه هوايي و اكسيژن تكميلي به بيمارتان بدهيد و از نظر تغييرات بيشتر، به‏دقت وي را تحت نظر بگيريد. عدد زير ۹۰٪ نیز به درمان جدي راه هوائي، ونتيلاسيون با فشار مثبت و تجويز اكسيژن نياز دارد. بيمار غيرهوشيار ممكن است نيازمند كنترل مهاجم راه هوایي و ونتيلاسيون با فشار مثبت باشد.

به عنوان يك راهنما SpO2 طبیعی بين ۹۵ تا ۹۹ درصد است.

اعداد ۹۱ تا ۹۴ درصد بر هيپوكسي خفيف دلالت كرده و نياز به ارزيابي بيشتر و تجويز اكسيژن مكمل را توجيه مي‌كنند.

اعداد ۸۶ تا ۹۰ درصد، هيپوكسي متوسط را نشان مي‌دهند و معمولاً بايد به اين بيماران، البته با رعايت احتياط در مورد مبتلايان به COPD، اكسيژن مكمل ۱۰۰٪ تجويز شود.

اعداد ۸۵% يا كمتر نیز، هيپوكسي شديد را نشان داده و به مداخله‌ي فوري شامل تجويز اكسيژن ۱۰۰٪، تهويه‏ ي مصنوعي و يا هردو نياز دارند.

هدف شما حفظ و نگهداري SpO2 در حد طبیعی (۹۵ تا ۹۹ درصد) است.

انواع مختلف دستگاه اکسیمتری

سه نوع اکسیمتری داریم که بسته به کاربرد و نیاز بیمار می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. پالس اکسیمتر، اکسیمتر دستی و اکسیمتر جنینی. که به ترتیب شرح داده خواهند شد.

پالس اکسیمتر، رایج ترین دستگاهی است که هم پرتابل و قابل استفاده در منزل است. دارای گیره سوسماری شکل برای قرار گرفتن بر روی انگشت است. صفحه ی نمایش بر روی خودِ گیره قرار دارد و ضربان قلب و میزان درصد اشباع اکسیژن خون را نشان می دهد.

اکسیمتر دستی، دستگاهی است که موسسات پزشکی و بیمارستان ها از آن استفاده می کنند. این دستگاه ها کمی پیچیده تر از پالس اکسیمتر ها هستند. صفحه نمایش به گیره متصل نیست. در عوض یک کابل جهت اتصال گیره به صفحه وجود دارد. صفحه نمایش مواردی بیش از سطح خون اکسیژنه را نمایش می دهد. گیره این دستگاه در موارد اضطراری حتی می تواند به انگشتان پا نیز وصل شود.

پالس اکسیمتر جنینی، برای تشخیص اینکه آیا کودک سالم است یا نه، مورد استفاده قرار می گیرد. اکسیمتر معمولی ممکن است برای یک نوزاد متولد شده به سختی قابل استفاده باشد. این دستگاه برای نوزادان دارای یک پروب است که بر روی سر نوزاد قرار می گیرد تا از طریق گذر اشعه های نور از جمجمه، میزان اکسیژن را دریافت کند. این عمل بر روی پای نوزاد نیز قابل انجام است.

محدوديت‏هاي پالس اكسيمتر

احتمال محاسبه ی غلط در اكسيمتري نادر است. زماني كه چنين اتفاقي رخ دهد، دستگاه اغلب پيام خطا يا صفحه‌ي بدون نوشته‏اي را توليد مي‏كند.

پالس اكسيمتر براي تعيين درصد درست، نيازمند جريان ضرباني خون شرياني مي‌باشد. هر وضعيتي كه جريان خون ناحيه‏ی متصل به پروب را دچار اختلال نمايد، باعث اشتباه شدن درصد پالس اكسيمتر مي‏شود.

عوامل متعددي بر صحت پالس اكسيمتري اثر مي‌گذارند و باعث مي‌شوند كه پالس اكسيمتر درصد نادرست را نشان داده يا اصلاً درصدي نشان ندهد که در پست بعدی به معرفی این عوامل می‏پردازیم.

علل محاسبه‏ ي غلط دستگاه پالس اکسیمتر:


علل محاسبه‏ي غلط دستگاه پالس اکسیمتر عبارتند از:

  1. شوك يا هيپوپرفيوژن مربوط به از دست دادن خون يا خون‏رساني ضعيف
  2. كافي نبودن جريان خون درون بافت (هيپوولمي يا هيپوترمي).
  3. مطابقت نداشتن سرعت ضربان يا موج نبض پالس اكسيمتر با نبض واقعي بيمار.
  4. برق قوي.
  5. ناهنجاري‌هاي خاص هموگلوبين.
  6. عدم وجود نبض در يك اندام.
  7. آنمي؛ اگرچه در بيماراني كه به شدت آنميك هستند، ممکن استSpO2 نرمال باشد، ولي مقدار كل هموگلوبين در دسترس براي حمل اكسيژن، ممكن است به طور قابل توجهي كاهش يافته باشد، به طوري كه بيمار در سطح سلولي دچار هيپوكسي شده باشد.
  8.  انقباض عروق محيطي (سپسيس، هيپوترمي يا آسيب اندام‏ها بر اثر سرما).
  9.  لاك ناخن (در صورت اتصال پروب به انگشت دست).اگر بيمار به انگشتان خود لاك زده است، گيره‌ي پالس اكسيمتر را به طرفين انگشت وصل كنيد يا اينكه با استون، لاك را پاك نماييد.                           
  10. رنگ حنا.اگر بيمار انگشتان دست‏ها و پاهاي خود را حنا كرده باشد، پالس اكسيمتر عددي را نشان نداده و پیغام “سنسور را چک کنید” ظاهر مي‌شود. 
  11. عدم تطابق تعداد نبض واقعي بيمار با تعداد نبضي كه پالس اكسيمتر نشان مي‌دهد.
  12. اكثر پالس اكسيمترها علاوه بر درصد اشباع، تعداد نبض را نيز نشان مي‌دهند. اگر تعداد نبضي كه توسط پالس اكسيمتر نشان داده مي‌شود با تعداد نبض واقعي بيمار برابر نباشد، احتمال اينكه پالس اكسيمتر، درصد اشباع اكسيژن و جريان خون را نيز به درستي نشان ندهد، بالا مي‏رود. بنابراين عددSPO2 احتمالاً دقيق نيست
  13. مسموميت با مونوكسيد کربن درمسموميت با مونوكسيد كربن (CO)، عدد پالس اكسيمتر (عدد درجه‌ي اشباع) به ميزان بسيار زيادي بالا خواهد بود كه كاملا غيردقيق است. در حاليکه دستگاه، SpO2 را ۱۰۰% نشان مي‌دهد، بافت‏هاي بيمار شديداً ايسكميك هستند و بيمار ممكن است كاملا هيپوكسيك باشد. در واقع چون پالس اكسيمتر درصد هموگلوبين اشباع را نشان مي‏دهد، اين واقعه رخ مي‏دهد. پروب پالس اكسيمتر نمي‌تواند بين هموگلوبين اشباع شده با اكسيژن يا مونوكسيد كربن افتراق قائل شود، لذا دستگاه، SpO2را ۱۰۰% نشان می‏دهد، در حالیکه هموگلوبين بيمار، به جاي اكسيژن با مونوكسيد كربن اشباع شده است.از آنجا كه تمايل هموگلوبين به مونوكسيد كربن، ۲۰۰ تا ۳۰۰ بار بيش از تمايل آن به اكسيژن است، بخش عمده‌ي هموگلوبين خون با مونوكسيد كربن اشباع مي‌شود. اين امر باعث ايجاد وضعيت هيپوكسيك كشنده مي‏شود، اما پالس اکسیمتر، SpO2 را بالا نشان می‏دهد. در اين وضعيت بايد بيمار را به صورت كلي ارزيابي كنيد. عدد SpO2تنها يك ابزار در ارزيابي بيمار است.

تميز كردن يا ضد عفوني نمودن سنسور پالس اكسيمتر:
به منظور تمیز کردن یا ضد عفونی نمودن سنسور پالس اکسیمتر (Cleaning or disinfecting the Sensor)، رعایت نکات زیر توصیه می‏گردد:قبل از تميز كردن يا ضد عفوني نمودن، سنسور را از مانيتور جدا كنيد.
قبل از متصل نمودن سنسور به بيمار جديد، آنرا تميز يا ضد عفوني كنيد.
سنسور و سطوح تماس آن با بيمار را با يك پارچه‏ی نرم و مرطوب شده با آب يا محلول آب و صابون ملايم، تميز يا ضد عفوني نمائيد.
ماده‏ی تميز كننده‏ی كلنزيم(Klenzyme) توصیه مي‌گردد.
براي ضد عفوني كردن سنسور، سنسور و سطوح تماس آن با بيمار را با ايزوپروپيل الكل ۷۰٪ تميز كنيد. جهت قوی‏تر ضد عفونی نمودن(High level disinfection) نیز، ماده‌ي‍‍ CIDEX OPA پیشنهاد مي‏گردد (به توصيه‏های كارخانه‏ی سازنده توجه نمائيد)
مراحل انجام كار با دستگاه پالس اکسیمتر
وسايل مورد نياز:دستگاه پالس اكسيمتر – پروب انگشتي – محلول مناسب – سنسور در صورت لزوم – برس ناخن – پنبه و الكل