انواع زخم دهان
زخم‌هایی که در داخل دهان ظاهر میشوند – از جمله زبان، گونه‌ها، لثه‌ها و سقف دهان – به عنوان “آفت‌های دهان” یا “زخم‌های دهان” شناخته میشوند. این آفت‌ها دارای قطری حدوداً برابر 4 میلیمتر با لبه‌های قرمز و مرکز زرد یا سفید هستند. یک یا چند زخم میتوانند به طور همزمان در دهان ایجاد شوند.
زخم های دهان شایع، زخم های باز هستند که می توانند باعث ایجاد درد و ناراحتی زیادی در داخل دهان شوند. این زخم ها معمولاً دارای یک مرکز سفید یا زرد هستند که با یک قسمت قرمز ملتهب پوشیده شده است. آنها اغلب در داخل گونه ها، روی لب ها، زیر زبان، کف دهان یا پایین لثه دیده می شوند. اگرچه این زخم ها بی خطر هستند، اما می توانند بسیارناراحت کننده باشند.
علت زخم های دهان
در بسیاری از موارد علت به وجود آمدن زخم دهان مشخص نشده است. بیشتر زخم های دهان در اثر آسیب دیدگی پوشش داخلی دهان ایجاد می شود ، برای مثال گاز گرفتگی ناگهانی و تصادفی داخل دهان، خوردن غذا های سفت که باعث پارگی دیواره های داخلی دهان می شود، پر کردن دندان یا اعمال دندانپزشکی که باعث آسیب رسیدن به دهان می شوند. با این وجود مشخص نیست که زخم دهان به چه علتی به وجود می‌آیند اما موارد زیر می تواند عوامل محرکی باشند:
- استرس و اضطراب
- تغییرات هورمونی در بانوان، برخی از بانوان هنگام دوره ی ماهانه ی خود دچار زخم دهان می شوند .
- خوردن غذاهای خاصی مانند غذاهای پر ادویه، شکلات، قهوه، بادام زمینی، توت فرنگی، پنیر، گوجه، آرد گندم
- استفاده از خمیر دندان های حاوی سدیم سولفات
- قطع ناگهانی سیگار ؛ افرادی که برای اولین بار سیگار خود را ترک می کنند ممکن است دچار زخم دهان شوند .
- همچنین داشتن سابقه ی خانوادگی می تواند در بروز این زخم ها تاثیرگذار باشد.
- شرایط پزشکی : گاهی اوقات زخم های دهان ممکن است در اثر برخی عوامل پزشکی به وجود آید
- عفونت های ویروسی مانند مبتلا شدن به ویروس سرماخوردگی، آبله‌مرغان
- کمبود آهن و ویتامین B۱۲
- مبتلا شدن به بیماری های گوارشی
- بیماری کرون (بیماری ای که در طولانی مدت باعث التهاب مخاط و دستگاه گوارش می شود)
- بیماری سلیاک (بیماری گوارشی که در آن فرد واکنش نامطلوبی به گلوتن نشان می دهد)
- آرتریت واکنشی (وضعیتی که باعث التهاب در قسمت های مختلف بدن می شود و معمولا به عفونت واکنش نشان می دهد)
- سیستم ایمنی ضعیف (مبتلا شدن به ویروس HIV)
- بیماری بهجت (بیماری نادری که باعث ایجاد تورم رگ های خونی می شود)
- دارو ها و درمان ها : زخم های دهان ممکن است به دلیل مصرف برخی داروها به وجود آید
- داروهای غیر استروئیدی
- برخی داروهایی که برای درمان آنژین استفاده میشوند .
- مسدود کننده های بتا که برای درمان بیماری هایی مانند آنژین، فشار خون بالا و ریتم غیر طبیعی قلب استفاده می شود .
انواع زخم دهان، زخم زبان ، زخم لثه
زخم های آفتی دهان که شامل زخم های کوچک، بزرگ و هرپتی فرم هستند.
زخم های مکرر دهانی در افراد بیمار که بیماری زمینه ای دارند، دیده می شود هستند.
زخم های آفتی حدود 20٪ – 30٪ از کل جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهند و در سه نوع مختلف، کوچک، ماژور و هرپتی فرم طبقه بندی می شوند.
زخم های آفتی کوچک
زخم های کوچک آفتی از نظرشکل دارای ابعادی کوچک و زرد کم رنگ با التهاب و قرمزی قابل مشاهده در اطراف آنها هستند. زخم های کوچک فراوان ترین انواع زخم های دهان است. آنها معمولاً به صورت یک ضایعه منفرد ایجاد می شوند، اما گاهی اوقات می توانند به صورت همزمان در یک خوشه تا پنج مورد بروز پیدا می کنند. رفع و التهاب کامل زخم های کوچک احتمال دارد بین 7 تا 10 روز طول بکشد. زخم های کوچک آفتی با دردی نسبتاً کم همراه هستند و تقریباً هیچ نشانه ای از زخم وجود ندارد. زخم هایی از این دست معمولاً به عنوان زخم های شانکر نامیده می شود. با این حال، تصور اینکه همه زخم های دهان زخم های شانکر باشند اشتباه است.
زخم های بزرگ آفتی
زخم های بزرگ آفتی، نسبتاً شدید هستند و بهبود آن مدت زمان زیادی طول می کشد. بهبود هر زخم احتمالاً بین 2 هفته تا چند ماه طول می کشد. این زخم ها معمولا بزرگ هستند و در عرض 10 میلی متر یا بزرگتر گسترش می یابند. شکل آنها به صورت نامنظم و کمی برجسته است. زخم های بزرگ به طور کلی در یک خوشه ظاهر نمی شوند و احتمال دارد همزمان فقط یک یا دو مورد ظاهر شوند. این زخم ها به عمق بافت نفوذ می کنند و باعث می شوند که جای زخم باقی بماند. زخم های بزرگ باعث ایجاد درد و ناراحتی زیادی می شوند که می تواند غذا خوردن را دشوار کند. گاهی اوقات، زخم احتمال دارد در نزدیکی لوزه ها ظاهر شود که می تواند منجر به بروزاختلال در بلع شود.
تبخال
تبخال یکی از مشکلات رایج دهانی است. برخلاف تصور علت زخم دهان و گلو و زخم دهان در کودکان در این مورد تب و یا سرما خوردگی نیست، بلکه اینها بیشتر محرک بروز آن هستند. علت زخم دهان و گلو در این مورد و توسط ویروس تبخال، معمولا از طریق پوسیدگی دندان، استفاده از لوازم مشترک، و سایر تماس‌های نزدیک منتقل میشود. این نوع زخم درهان در هر سنی مشاهده میشود، اما در افراد میانسال، مسن، و خانم‌ها رایج تر است.
روغن و پماد برای زخم دهان میتوانند ناراحتی را تسکین داده و سرعت بهبود را افزایش دهند. البته در صورت بروز مکرر، استفاده از پماد برای زخم دهان چندان به کار نخواهد آمد و فرد به یافتن علت زخم دهان و گلو توسط پزشک و دارو نیاز خواهد داشت.
برفک دهان
برفک دهان توسط نوعی قارچ ایجاد شده و در نوزادان، بیماران، و افراد مسن بسیار رایج است. سیستم ایمنی ضعیف، داروهای دیابت، آنتی بیوتیک‌ها، شیمی درمانی، پرتو درمانی، و برخی داروهای خاص میتوانند علت زخم دهان و گلو و زخم دهان در کودکان بوده و امکان رشد قارچ را افزایش دهند. پاک کردن نواحی مبتلا به این قارچ سبب ایجاد زخم دهان خواهد شد. به همین دلیل برای تشخیص قطعی علت زخم دهان و گلو و زخم دهان در کودکان در این مورد باید به پزشک مراجعه کرد.
اگر عکس زخم دهان و زخم دهان در کودکان این عارضه را دیده باشید، متوجه می‌شوید که برفک میتواند در هر ناحیه از مخاط دهان ایجاد شود.
زخم زبان جغرافیایی
هنگامی که بخش‌هایی از پرزهای زبان از بین می‌روند، نواحی با ارتفاع متفاوت روی زبان شکل میگیرد که آن را شبیه به یک نقشه میکند. زبان جغرافیایی به عنوان زخم دهان در کودکان و بزرگسالان مضر نیست و میتواند مکررا رفع شده و دوباره عود کند. این نوع زخم نیازی به استفاده از پماد برای زخم دهان، درمان زخم دهان با جوش شیرین و درمان زخم دهان با عسل ندارد. اما در صورت وجود درد، فرد میتواند از داروهای ضد التهاب و مسکن‌های بدون نسخه استفاده کند.
زخم لکوپلاکیا
علت زخم دهان و گلو لکوپلاکایا واکنشی نسبت به یک محرک است. محرک‌های علت زخم دهان و گلو در این مشکل میتواند دندان‌های مصنوعی با اندازه نامناسب، فرسایش اسیدی دندان‌ها، مصرف سیگار و تنباکوی بدون دود باشد. لکوپلاکیا میتواند به صورت پلاک‌ها یا نواحی سفیدی در دهان ایجاد شود که معمولا درد نداشته و پاک نمی‌شوند. لکوپلاکیا در گروه زخم دهان در کودکان نیست، اما میتواند یک وضعیت پیش سرطانی باشد. علت زخم دهان و گلو در نواحی مبتلا به به معاینه توسط یک دندانپزشک نیاز دارد.
زبان سیاه مودار
این بیماری بدون درد هنگامی بروز می کند که پرز های زبان کشیده شده و باکتری های موجود در دهان را به دام می اندازند. این پدیده سبب می شود تا زبان، سیاه و مو دار به نظر برسد. عوامل این بیماری شامل مصرف آنتی بیوتیک، بهداشت دهانی ضعیف، مصرف زیاد چای یا قهوه و عدم ترشح کافی بزاق می شوند. با اینکه گاهی اوقات برای درمان این بیماری (زخم زبان) به مصرف دارو نیاز است اما معمولا با مسواک زدن زبان برطرف می شود.این نوع زخم دهانی در مرد ها بیشتر دیده می شود. تقریبا ۱۵ در صد جامعه با این نو ع زخم دهان رو به رو می شوند.
لیکن پلان
این عارضه یک تحریک پوستی نادر است که به صورت نواحی سفید و تور مانند یا برآمدگی هایی قرمز و درخشان بر ناحیه داخلی گونه یا زبان پدیدار می شود. علت بروز این بیماری مشخص نبوده و معمولا نوع خفیف آن نیازی به درمان ندارد. در صورتی که لیکن پلان سبب بروز درد یا زخم شود، می توان آن را به وسیله دارو های موضعی یا خوراکی درمان کرد. لیکن پلان دهانی می تواند مزمن بوده و خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد. علاوه بر این موارد، این بیماری می تواند پوست، پوست سر، ناخن ها و نواحی تناسلی را نیز آلوده کند.
سرطان دهان
سرطان دهان، زخمی دهانی است که بهبود نمی یابد. بی حسی بدون دلیل در صورت، دهان یا گردن و همچنین اختلال در جویدن، صحبت کردن یا بلعیدن از نشانه های سرطان دهان هستند. عوامل بروز سرطان دهان شامل مصرف تنباکوی بدون دود، مصرف بیش از حد الکل، قرار گیری بیش از حد در معرض آفتاب و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان دهان می شوند. این سرطان با ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV نیز ارتباط داده شده است. فرد نباید اجازه دهد که ترس، مانع مراجعه او به پزشک شود. تشخیص زودهنگام سرطان دهان قابل مداوا و درمان است.
خالکوبی آمالگام
امکان دارد، تاکنون پس از انجام یک فرایند دندانپزشکی متوجه لکه ای آبی یا خاکستری رنگ در بافت نرم دهان خود شده باشید. این موارد خالکوبی آمالگام نامیده شده و در اثر قرار گرفتن مقدار اندکی از ماده پر کننده آمالگام در هنگام ترمیم دندان در گونه یا لثه به وجود می آیند. در این پدیده، نقره موجود در ماده آمالگام به درون بافت نرم دهان انتشار یافته و منجر به ایجاد لکه هایی (زخم داخل دهان) می شود که به یک خالکوبی کوچک شباهت دارند. خالکوبی آمالگام هیچ ضرری ندارد اما در صورتی که لکه های آبی یا خاکستری رنگ رشد کرده و یا تغییر رنگ دهند، به احتمال زیاد خالکوبی آمالگام نبوده و باید توسط دندانپزشک بررسی شوند.
دندان قروچه
به هم فشردن دندان ها یا دندان قروچه کردن، مخصوصا در خواب، می تواند باعث گاز گرفتن های کوچک از داخل گونه شود. بیماری ها و التهابات لثه می تواند باعث خون ریزی در خط لثه و اطراف آن شود و خون ممکن است به سمت لب ها و گوشه ی دهان حرکت کند. همچنین گاز گرفتن زبان یا جویدن لب ها می تواند باعث درد، تورم، و حتی بریدگی هایی کوچک شود. به علاوه نوشیدن مایعات داغ، خوردن غذاها و مایعات اسیدی، کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی می تواند باعث درد، تورم و بریدگی های کوچک شود. مسواک کشیدن یا کشیدن نخ دندان به میزان زیاد، یا استفاده از مسواک سفت می تواند باعث خونریزی دردناک از لثه ها و بافت دهان شود.
سوختگی ناشی از آسپرین
در صورتی که با هدف تسکین سریع تر درد دندان یا لثه، قرص آسپرین در بین لثه و گونه قرار داده شود اسید موجود در آسپرین سبب بروز یک ضایعه سفید و ناهموار بر روی لثه یا ناحیه داخلی گونه می شود. پیشگیری از سوختگی ناشی از آسپرین ساده است و تنها باید این مسکن ها را بلعید. درمان سوختگی آسپرین نیز گذشت زمان است. سوختگی های ساده ظرف مدت تقریبا دو هفته التیام می یابند.
فراوانی در افرادی که از قرص های حاوی آسپرین به صورت موضعی برای رفع دندان درد استفاده می کنند و یا در مواردی که سهوا مواد سوزانده و محرک توسط دندان پزشک با مخاط تماس یابند، یا در کسانی که از دهان شویه غلیظ استفاده می کنند بیشتر دیده می شود. در هر سنی ممکن است دیده شود.
بیماری لثه
هنگامی که بیماری پریودنتال (لثه) به وجود می آید باکتری های موجود در پلاک های دندانی در امتداد خط لثه تجمع می یابند. ژینژیویت اولین مرحله بیماری لثه است. علائم این بیماری شامل قرمز شدن، ورم صورت و خونریزی لثه ها می باشد. بهداشت دهانی مناسب می تواند به پیشگیری از بروز بیماری پریودنتال کمک کند. از طرف دیگر، مصرف سیگار، رژیم غذایی نامناسب و استرس می توانند بیماری لثه را بدتر کنند. بیماری پیشرفته لثه به استخوان حمایت کننده دندان ها آسیب رسانده و یکی از عوامل اصلی از دست دادن دندان ها در افراد بالغ است. جهت درمان عقب نشینی لثه ها باید به دندانپزشک مراجعه شود.
پریودنتیت
مرحله بعدی بیماری لثه پریودنتیت یا عفونت لثه است. التهاب شدید سبب عقب نشینی لثه ها و تشکیل پاکت بین دندان ها و لثه می شود. این پاکت ها جرم، پلاک و رسوبات مواد غذایی را در خود به دام می اندازند که این وضعیت در نهایت به پیدایش عفونت وآبسه دندان منجر می شود.
بوی بد دهان
مسواک نزدن دندان ها سبب تجمع ذرات غذایی در اطراف آن ها، تکثیر باکتری ها و در نهایت ایجاد بوی بد دهان می شود. پایدار بودن بوی بد یا احساس مزه ای بد در دهان می تواند ناشی از تنفس دهانی مداوم، خشکی دهان و پوسیدگی دندان ها بوده یا نشانه از یک بیماری لثه ای و حتی دیابت باشد. می توان با مسواک زدن دندان و زبان، نخ کشیدن دندان ها، شستشوی روزانه دهان به وسیله دهان شویه ضد عفونی کننده، نوشیدن آب و اجتناب از خوردن مواد غذایی بو دار با بوی بدن دهان مقابله کرد. در صورت پایدار بودن بوی دهان باید به دندانپزشک مراجعه شود.
علائم و نشانه های زخم دهان
بیشتر زخم های دهان می توانند در هرجای مخاط دهان روی لب ها، کف دهان و داخل گونه ها، زیر زبان و به ندرت در سقف دهان ایجاد شوند.
علائم و نشانه های زخم دهان بسته به علت اصلی آن متفاوت است، اما در بیشتر موارد زخم دهان با علائم زیر همراه است:
- درد یا ناراحتی در دهان
- ایجاد یک یا چند زخم باز در دهان
زخم های معمولی دهان دارای برخی از ویژگی های قابل شناسایی هستند:
زخم دهان معمولاً به شکل گرد یا بیضی شکل هستند که می تواند به صورت یک ضایعه کوچک یا زخم های متعدد در لایه نرم و حساس دهان ظاهر شود و به رنگ سفید، زرد یا خاکستری در مرکز باشد و معمولاً با لبه های قرمز و متورم احاطه شده است. پوشش نرم دهان در اطراف زخم بسیارنازک است که می تواند جویدن و مسواک زدن را بسیار دردناک کند.
در موارد شدید، بیمار احتمال دارد علائم زیر را نیز مشاهده کند:
- تب
- بی حالی
- التهاب غدد
- از دست دادن اشتها
راه های تشخیص زخم های دهان چیست؟
از آنجا که زخم های دهان کاملاً خوش خیم هستند، موارد خفیف معمولاً برای تشخیص صحیح نیازی به مراجعه به پزشک ندارند. با این حال، اگر زخم بیش از 3 هفته ادامه داشته باشد و با گذشت زمان بدتر شود یا به مرورافزایش یابد، تشخیص زود هنگام و درمان بیماری ضروری است.
پزشک یک معاینه دقیق از حفره دهان انجام می دهد و در صورت لزوم چند آزمایش تجویز می کند که احتمال دارد شامل موارد زیر باشد:
- تست های سواب
- شمارش کامل خون
- تعداد آنتی بادی سلیاک
- آزمایشات آهن، فولات و B 12
اگر جواب آزمایش اولیه بی نتیجه باشد، در صورت ادامه بیماری، پزشک مجبور است قسمت کوچکی از زخم و بافت پوست مجاور را نمونه برداری کند، سپس برای شناسایی آزمایش می شود.
درمان زخم دهان
زبان به درد حساس است. زخم های پوستی ، آسیب ها یا عفونت ها ممکن است باعث ناراحتی در قسمت یا کل زبان شود. درمان ها تا حد زیادی به علت آن بستگی دارد.
پرهیز از استعمال سیگار: تنباکو می تواند ترمیم زخم را کند کرده و زبان را تحریک کند. افراد مبتلا به زخم زبان که به طور منظم سیگار می کشند ممکن است مایل به استفاده از تکه های نیکوتین برای از بین بردن عادت خود باشند.
ژل موضعی: ژل های موضعی با بی حس کردن ناحیه درد می توانند به تسکسن درد آن کمک کننند این ژل ها بدون نسخه پزشک هم در دسترس می باشند.
مکمل ها و ویتامین ها: کمبود برخی ویتامین ها ممکن است خطر ابتلا به زخم های دهان و زبان را افزایش دهد. افراد می توانند از مکمل ها برای کاهش این خطر و حمایت از سیستم ایمنی بدن خود استفاده کنند.
آنتی بیوتیک: اگر زخم زبان به دلیل عفونت باکتریایی باشد ، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.
قرار دادن عسل روی زخم: در یکی از تحقیقات مشخص شد که که عسل خاصیت ضد باکتری دارد و ممکن است باعث ترمیم زخم زبان شود. در یکی از آزمایشات انجام شده شرکت کنندگان ۴ بار در روز و به مدت ۵ روز عسل را بر روی زخم های زبان و دهان خود آغشته کردند. پس از آن، آنها کاهش درد و اندازه زخم را گزارش کردند.
همان طور که پیش از این خواندید بسیاری از انواع زخم های دهان، نیاز به درمان توسط دندانپزشک دارند. بعضی از این زخم های دهانی با رعایت بهداشت دندان به مرور بهبود پیدا می کنند.
بعضی دیگر نیز با دارو های بدون نسخه و بهبود منبع التهاب درمان می شوند.
در مواردی که بیماری دهان پیشرفته نمی باشد، چند روش ساده برای درمان زخم زبان و دهان وجود دارد که عبارتند از:
- درمان زخم دهان با جوش شیرین: پوشاندن زخم های دهان با خمیر جوش شیرین
- استفاده از دهان شویه هایی که حاوی استروئید هستند زیرا می توانند درد و تورم را کاهش دهند.
- قرار دادن چای کیسه ای مرطوب روی زخم دهان
- درمان خانگی زخم دهان: قرار دادن ریشه شیرین بیان، آلوئه ورا و عسل روی زخم های دهان
- از طریق نی نوشیدنی های خنک بنوشید.
- دهان خود را به طور مرتب با آب نمک شست و شو دهید.
اما در برخی موارد درمان زخم دهان و زخم زبان و مشکلاتی مثل پریودنتیت، بیماری لثه، لکوپلاکیا، زبان سیاه مودار، آبسه، آفت، زبان جغرافیایی، برفک و زخم های سرطانی دهان حتما نیاز به مراجعه دندانپزشک متخصص آسیب های دهان و دندان دارند.
آیا می توان از ابتلا به زخم دهان جلوگیری کرد؟
معمولاً جلوگیری از ابتلا به زخم دهان ممکن نیست زیرا توسط عوامل غیر قابل کنترلی ایجاد میشوند (مانند سابقه خانوادگی) ، با این حال برخی عوامل وجود دارد که میتواند خطر ابتلا به زخم دهان را کاهش دهد:
- اجتناب از خوردن برخی مواد غذایی که باعث ایجاد زخم می شود .
- شستن دندان ها با مسواک نرم
- استفاده از خمیردندان بدون سولفات و کاهش استرس و اضطراب
