زخم های شریانی چیست؟ | عوامل، علائم ایجاد و روش درمان آن
زخم های شریانی نوعی زخم مزمن هستند که به دلیل کاهش خونرسانی به بافتها ناشی از انسداد یا تنگی شریان‌ها به وجود می‌آیند. این زخم‌ها معمولا دردناک بوده و ظاهری عمیق با لبه‌های صاف دارند و اغلب در نوک انگشتان پا، پاشنه پا یا ساق پا دیده می‌شوند. رنگ زخم معمولاً زرد، خاکستری یا سیاه است و پوست اطراف آن سرد، رنگ‌پریده و براق به نظر می‌رسد.
علت اصلی این زخم‌ها می‌تواند بیماری‌های عروق محیطی، دیابت، فشار خون بالا یا کلسترول بالا باشد و درمان آن‌ها نیازمند بهبود جریان خون در شریان‌ها، مراقبت‌های موضعی از زخم و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای است.
فهرست محتوا
زخم های شریانی چیست؟
زخم های شریانی (Arterial Ulcers) ناشی از نارسایی شریانی است. به عبارتی انتقال ناکافی اکسیژن و خون غنی از مواد مغذی به بافتها به اندازه کافی وجود ندارد. نارسایی شریانی در اثر فشار خون بالا و تنگی عروق به دلیل تصلب شرایین ایجاد می‌شود. تصلب شرایین به دلیل رسوب لیپیدها در دیواره عروق آسیب دیده، سیگار کشیدن و فشار خون بالا است. این رسوبات تا حدی شریان را مسدود می‌کنند و در نتیجه جریان خون در بافتها کاهش می‌یابد.
اغلب اوقات، یک زخم شریانی به دنبال یک آسیب جزئی ایجاد می‌شود که به دلیل خون رسانی ضعیف به زخم، بهبود نمی‌یابد.
ویژگی‌های زخم شریانی
در هنگام ارزیابی زخم باید به کوچکترین نشانه‌ها، توجه شود. محل قرارگیری، اندازه و عمق زخم از مهم‌ترین ویژگی‌های زخم‌های اسکمیک است. ولی این زخم چه ویژگی‌هایی دارد؟
| علائم و نشانه‌های زخم‌های شریانی |
|---|
| قرارگیری در قسمت‌های پایینی ساق‌ها، بالای پا و شست |
| شکل متقارن با مرزهای کاملاً مشخص |
| دردناک بودن در شب |
| احتمال خونریزی با لمس یا ضربه |
| پوست اطراف سرد، رنگ‌پریده یا آبی و براق |
| ریزش موهای پا |
| کند شدن ضربان در مچ پا و مچ دست |
| درد و گرفتگی باسن و پشت پاها حین ورزش |
| سوزش و درد در حالت استراحت که با پایین آوردن پا بهتر می‌شود |
آزمایش‌های موردنیاز برای تشخیص زخم های شریانی
علاوه بر مشاهده و گرفتن تاریخچه، بعضی آزمایشات تشخیصی زیر کاربرد دارد:
- زمان بازگشت عروقی: این زمان به زمانی اشاره می کند که عروق خونی پس از ایجاد فشار بر روی سطح پوست به عنوان مثال در پاها، مجددا پر از خون می شوند. اگر زمان بازگشت عروقی طولانی شود ممکن است نارسایی شریانی در بیمار مبتلا به زخم اندام های تحتانی را نشان دهد.
- آزمون Buerger: در این آزمون بیمار بایستی صاف دراز بکشد و پا را حدود 1 دقیقه با زاویه 45 درجه بالا نگه دارد. چنانچه پای بیمار هنگام بالا بردن رنگ پریده شود و پس از پایین آوردن به رنگ قرمز روشن درآید نتیجه تست مثبت است و فرد مبتلا به بیماری شریانی است.
- تعیین شاخص فشار بازو و قوزک پا (ABPI): در این روش از یک پروب داپلر برای اندازه گیری فشار خون در هر دو مچ پا و بازو استفاده می شود. اگر نسبت این دو شاخص کمتر از 0/9 باشد احتمال بیماری شریانی وجود دارد. مقدار کمتر یا مساوی 0/5 نشان دهنده بیماری شدید است.
- اکسی متری پوستی: این روش شامل اندازه گیری میزان اکسیژن در اطراف زخم است. اندازه های کمتر از mmHg 40 نشان دهنده نارسایی عروقی و کمتر از mmHg 20 نشان دهنده نارسایی شدید است.
چند توصیه مهم
اگرچه پیشگیری از ایجاد زخم باید در اولویت تیم درمانی قرار گیرد، اما راهکارهای درمانی مؤثری برای تسریع روند بهبود زخم شریانی وجود دارد. در زخم های شریانی که خونرسانی ضعیفی دارند، باید از دبریدمان بافت سالم پرهیز کرد زیرا این کار می‌تواند باعث گسترش زخم شود. تنها در موارد گانگرن مرطوب، دبریدمان جراحی توصیه می‌شود.
نگهداری از پوست و بافت نکروزه باید در شرایط خشک و با استفاده از گاز استریل انجام شود. علاوه بر آن، قرار دادن پنبه بین انگشتان پا و استفاده از پانسمان‌های حاوی نقره می‌تواند از عفونت و خیس شدن پوست جلوگیری کند. کاهش فشار از روی پاشنه‌ها، استفاده از کفش‌های مخصوص و وسایل کمک حرکتی برای کاهش فشار بر اندام‌های تحتانی ضروری است.
بالا بردن پشتی تخت به میزان ۵ تا ۷ درجه با کمک نیروی جاذبه به بهبود گردش خون کمک می‌کند. گرم نگه داشتن اندام‌ها برای جلوگیری از انقباض عروق اهمیت دارد، اما استفاده از منابع گرمایی مستقیم مانند آب داغ یا پد گرم‌کننده به ویژه در بیماران دیابتی توصیه نمی‌شود.
روش‌های درمانی نوین مانند تحریک الکتریکی، امواج مافوق صوت کم‌فرکانس و فاکتورهای رشد می‌توانند به بهبود گردش خون مویرگی کمک کنند. در مورد عفونت‌های زخم، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک تنها در صورت وجود علائم بالینی عفونت ضروری است.
تغییر در سبک زندگی مانند توقف مصرف سیگار و تغییر در رژیم غذایی به منظور کاهش میزان چربی خون و کلسترول و یا کنترل قند خون در این زمینه اهمیت دارد.
عوامل خطر و بیماری‌های زمینه‌ساز زخم‌های شریانی
تمام عوامل پایین می‌توانند به طور مستقل یا همزمان باعث ایجاد یا تشدید زخم های شریانی شوند؛ این موارد شامل:
| دیابت |
| آرتریت روماتویید |
| چاقی |
| سیگار کشیدن |
| فشار خون بالا |
| چربی خون و کلسترول بالا |
| نارسایی کلیه |
| اختلالات لخته شدن و گردش خون |
| بیماری‌های قلبی عروقی |
| بیماری‌های مغزی عروقی |
| بیماری‌های عروقی محیطی |
سوالات رایج
T
زخم‌های شریانی چه علائمی دارند؟
زخم‌های شریانی معمولاً با درد شدید، پوست سرد و رنگ پریده در اطراف زخم، خونریزی کم و عمق زیاد شناخته می‌شوند.
آیا زخم‌های شریانی خطرناک هستند؟
بله، زخم‌های شریانی بسیار خطرناک هستند و در صورت عدم درمان می‌توانند به قطع عضو یا حتی مرگ منجر شوند.
تفاوت زخم شریانی با زخم وریدی چیست؟
زخم‌های شریانی معمولاً دردناک‌تر از زخم‌های وریدی هستند و با پوست سرد و رنگ‌پریده مشخص می‌شوند، در حالی که زخم‌های وریدی معمولاً با تورم و تغییر رنگ پوست به سمت قرمز یا بنفش همراه هستند.
درمان زخم‌های شریانی چگونه است؟
درمان زخم‌های شریانی شامل بازسازی جریان خون، مراقبت‌های تخصصی زخم، کنترل عوامل خطر زمینه‌ای و در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی عروق باشد.
چگونه می‌توان از ایجاد زخم‌های شریانی پیشگیری کرد؟
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون، ترک سیگار، حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم و معاینات دوره‌ای پا در افراد پرخطر می‌تواند به پیشگیری از زخم‌های شریانی کمک کند.
مطالب مرتبط: کلینیک زخم / زخم سوختگی / زخم عفونی / وکیوم تراپی