زخم فشاری
زخم فشاری نوعی آسیب است که هنگامی که ناحیه ای از پوست برای مدت معینی تحت فشار ثابت قرار می گیرد ، باعث شکستگی پوست و بافت ، قطع تغذیه و اکسیژن رسانی ،ایسکمی و در نهایت نکروز بافت می شود. درواقع زمانی می توانند ایجاد شوند که در مدت کوتاهی فشار زیادی به ناحیه ای از پوست وارد شود. وقتی فشار کمتری برای مدت طولانی تری وارد شود نیز می توانند بروز کنند. تحلیل بافت یا به دلیل فشرده شدن بافت های نرم بر روی یک تکیه گاه مانند تخت یا صندلی هنگام نشستن یا خوابیدن فرد اتفاق می افتد ، یا به دلیل فشار دادن چیزی به بدن مانند کفش ، پروتز ، وسیله جراحی یا لباس و… رگهای خونی موجود در بافت از حالت معمول خود فشرده تر یا کشیده می شوند و خون قادر به عبور از آنها نیست.
مناطق شایع پر خطر در معرض ابتلا به زخم فشاری
با توجه به چگونگی قرار گرفتن فرد در بستر یا صندلی نواحی در معرض خطر زخم فشاری متفاوت خواهند بود ولی به طور کلی مناطق شایع پر خطردر معرض ابتلا به زخم فشاری عبارتند از:
- ناحیه پس سر
- نرمه گوشها
- پشت و طرفین شانه ها
- قفسه سینه و دنده ها
- کتف و برجستگی آرنج
- برجستگی های سر لگن( ایسکیال)
- برجستگی های سر استخوان ران(تروکانتر)
- انتهای ستون فقرات (ناحیه ساکروم)
- زانوها
- پاشنه‌ها و قوزک داخلی و خارجی پاها
چگونه می توان از بروز زخم بستر یا فشاری پیشگیری نمود؟
کاهش فشار موضعی:
- با تغییر وضعیت بیمار هر دو ساعت یک بار به نحوی که بیماردروضعیت خوابیده به سمت راست، به پشت، سمت چپ و روی شکم بیش از دو ساعت قرار نگیرد.
- با استفاده از تشک های مواج پر شده باهوا، آب یا ژله ای
مراقبت مناسب پوست که شامل:
- حفظ بهداشت پوست با شستشوی پوست با آب نیمه گرم وعاری نگه داشتن آن ازهر گونه آلودگی، ادرار و یا مدفوع
- خشک نگه داشتن موضع تحت فشار
- ماساژ پوست تحت فشاربه صورت دورانی – جهت حرکت عقربه های ساعت- با دست آغشته به روغن های ملایم (روغن کبد ماهی، روغن زیتون) روزانه دو تا سه بار
- کنترل بی اختیاری ادراری و مدفوعی بیمار
- جلوگیری از ساییدگی و کشش پوست با بلند کردن وجا به جایی بیمارتوسط دو یا چند نفر با استفاده از یک ملافه اضافی ، عدم کشاندن بیمار بر روی تخت جهت مرتب کردن بستر بیمار، پیشگیری از سر خوردن بیمار دربستر با استفاده از تخته های مخصوص استراحت پا یا بالشت های اضافی
- تمیز نگه داشتن بستر بیمار ازهرگونه خرده های مواد غذایی
- خشک و بدون چین و چروک نگه داشتن بستر بیمار
- تغذیه کافی و مناسب که شامل رساندن مایعات فراوان، رژیم پر کالری و پر پروتئین به بدن فرد مستعد می باشد.
- استفاده از پانسمان حمایتی و درمانی تحت نظر درمانگرکه درموضع تحت فشار از آسیب پوست جلوگیری می نمایند.
مراحل زخم فشاری و درمان
زخم های فشاری می توانند بر اساس سطح آسیب بافتی در چهار مرحله پیشرفت کنند. این مراحل به پزشکان کمک می کند تا بهترین روش درمانی را برای بهبودی سریع تعیین کنند. اگر خیلی زود تشخیص داده شود و به درستی درمان شود ، این زخم ها در عرض چند روز بهبود می یابند.
مرحله ی 1
مرحله اول خفیف ترین مرحله است که باعث تغییر رنگ لایه فوقانی پوست شما می شود که معمولاً به رنگ قرمز مایل به بنفش است. در این مرحله ، زخم هنوز باز نشده است ، اما میزان وضعیت عمیق تر از قسمت بالای پوست است. ناحیه آسیب دیده ممکن است در لمس دردناک باشد اما هیچ گونه شکستگی یا پارگی در سطح وجود ندارد. همچنین ممکن است دچار سوزش یا خارش خفیف شوید.
ممکن است متوجه شوید که ناحیه قرمز است و با فشار پوست شما رنگ پریده نمی شود. این بدان معناست که در جریان خون وقفه ایجاد می شود و زخم در حال شکل گیری است. بافت و درجه حرارت این زخم در حال توسعه نیز با بافتهای طبیعی اطراف متفاوت خواهد بود.
راه حل:
اولین مرحله برای درمان زخم در این مرحله برداشتن فشار از ناحیه است. هرگونه فشار اضافی می تواند باعث شکستن زخم در سطح پوست شود. اگر دراز کشیده اید ، موقعیت خود را تنظیم کنید یا از بالش و پتو به عنوان بالشتک اضافی استفاده کنید.
همچنین تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه آسیب دیده برای کاهش آسیب بافت مهم است. هیدراته باشید و غذاهای سرشار از کلسیم ، پروتئین و آهن را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاها به سلامت پوست کمک می کنند.
در صورت درمان زود هنگام ، ایجاد زخم در مرحله یک می تواند در طی سه روز بهبود یابد.
مرحله 2
در مرحله دوم ، احتمالاً مقداری درد از زخم را تجربه خواهید کرد. ناحیه زخم پوست شما از طریق لایه بالایی و برخی از لایه های زیر شکسته شده است. این شکست معمولاً باعث ایجاد زخمی کم عمق و باز می شود و ممکن است متوجه تخلیه محل نشوید.
یک زخم مرحله 2 ممکن است به صورت تاول پر از سرم (مایع شفاف تا مایل به زرد) باشد که ممکن است ترکیده باشد یا نداشته باشد. نواحی اطراف پوست ممکن است متورم ، زخم یا قرمز باشد. این نشان دهنده مرگ یا آسیب بافتی است.
راه حل:
مشابه درمان زخم های فشار مرحله 1 ، شما باید زخم های مرحله 2 را با برداشتن فشار از زخم درمان کنید. برای درمان مناسب باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
درمانگر به شما توصیه می کند که این ناحیه را خشک و تمیز نگه دارید. محل زخم را با آب یا محلول ملایم و استریل آب شور تمیز کنید تا زخم خشک شود. ممکن است مقداری درد یا سوزش داشته باشید.
هنگامی که زخم را تمیز کردید ، در مورد چگونگی پانسمان صحیح آن با درمانگر خود صحبت کنید. همچنین کنترل زخم از نظر علائم عفونت از جمله:
- بدتر شدن درد
- چرک
- سرخی پوست
- تب
بهبودی از این مرحله می تواند از سه روز تا سه هفته طول بکشد.
مرحله 3
زخم هایی که به مرحله سوم رسیده اند به طور کامل از دو لایه بالایی پوست شکسته و به بافت چربی زیر وارد شده اند. زخم در این مرحله ممکن است شبیه دهانه باشد. همچنین ممکن است بوی بدی نیز داشته باشد.
در این مرحله ، جستجوی علائم عفونت از جمله:
- بوی بد
- چرک
- سرخی
- ترشحات
راه حل:
در صورت ابتلا به زخم فشار مرحله 3 شما باید فوراً به دنبال درمان پزشکی باشید. این زخم ها نیاز به توجه ویژه دارند.درمانگر شما ممکن است آنتی بیوتیک درمانی برای شما تجویز کرده و هرگونه بافت مرده را برای بهبودی و پیشگیری یا درمان عفونت از بین برد.
اگر بی حرکت هستید ، پزشک ممکن است یک تشک یا تخت مخصوص برای کاهش فشار از مناطق آسیب دیده توصیه کند. زخم های این مرحله معمولاً حداقل یک تا چهار ماه برای بهبودی نیاز دارند.
مرحله 4
زخم های مرحله 4 جدی ترین هستند. این زخم ها در زیر چربی زیر جلدی به بافت های عمیق شما مانند ماهیچه ها ، تاندون ها و رباط ها کشیده می شوند. در موارد شدیدتر ، می توانند تا حد غضروف یا استخوان امتداد داشته باشند. در این مرحله احتمال عفونت زیاد است.
این زخم ها می توانند بسیار دردناک باشند. انتظار می رود که شاهد تخلیه بافت پوست مرده ، عضلات و گاهی اوقات استخوان باشید. پوست شما ممکن است سیاه شود ، علائم رایج عفونت از خود نشان دهد و ممکن است ماده ای تیره و سخت را در زخم مشاهده کنید.
راه حل:
افراد مبتلا به زخم فشار مرحله 4 باید سریعاً به مراکز درمانی منتقل شوند. درمانگرشما احتمالاً جراحی را به شما پیشنهاد می کند. بهبودی این زخم از سه ماه تا دو سال طول می کشد تا به طور کامل بهبود یابد.
زخم فشاری غیر قابل دسته بندی:
در این نوع زخم به دلیل پوشیده بودن سطح زخم توسط بافت نکروتیک، مرده و سیاه رنگ امکان دسته بندی زخم وجود ندارد و بایستی بافت مرده توسط دبریدمان مناسب- اغلب جراحی- برداشته شود و سپس مرحله زخم فشاری را مشخص نمود.
در صورت بروز زخم بستر، چگونه می توان زخم فشاری را درمان نمود؟
- برداشتن بافت مرده توسط دبریدمان اتولیتیک، مناسب با شرایط بیمار
- شستشو وتمیزنمودن زخم با استفاده از سرم شستشو و یا فشار آب شیر معمولی
- کنترل زخم ازنظرکلونیزاسیون باکتری و بروزعفونت در زخم
- شستشوی زخم با محلول شستشوی مناسب
- درمان زخم با استفاده از پانسمان مناسب:
- استفاده ازپانسمان ضد میکروب حاوی نقره جهت کنترل و یا درمان عفونت زخم
- استفاده از پانسمان های گروه فوم در صورت افزایش اگزودا و ترشحات زخم ( فوم ورقه ای زخم های سطحی وفوم حفره ای زخم های عمیق)
- استفاده از پانسمانهای هیدروکلوئید در زخم های فشاری سطحی با ترشح کم تا متوسط
- استفاده از پانسمانهای حاوی آلژینات در زخم های فشاری خونریزی دهنده با ترشح زیاد
- استفاده از پانسمانهای مناسب در مراحل ابتدایی بروز زخم فشاری یا مراحل پایانی بهبود زخم فشاری که اگزودا و ترشحات زخم ناچیز بوده و هدف اصلی محافظت زخم از آسیب بیشتر و باکتریها می باشد.
- در زخم های درجه دو و سه عمیق استفاده از روشهای جراحی ارجح است: گرافت پوستی، فلاپ عضلانی و یا پوستی
