به قسمتی از روده که از جداره شکم بیرون گذاشته شده است “استوما” گفته می شود و به این عمل یعنی تعبیه سوراخی در جداره شکم و قراردادن استوما از میان آن و بر روی شکم استومی اطلاق می گردد. یعنی بطور خلاصه ( در عمل استومی برای بیمار استوما تعبیه می شود.) استومی ها به سه گروه کلی: کلستومی، ایلئوستومی و یورستومی تقسیم می شوند. انواع استوما را نیز می توان براساس شکل آنها تقسیم بندی کرد. مانند : تک دهانه، دو دهانه متصل ، دو دهانه مجزا . از نظر محل استومی ،ایلئوستومی و یورستومی در طرف راست و کلستومی در طرف چپ تعیین می گردد. مراقبت از پوست اطراف استومی، رژیم غذایی و بطور کلی زندگی با استومی حائز اهمیت است.
شستشوی روده یک روش مناسب برای برخی بیماران دارای استومی است که بتوانند برای مدت 24 تا 48 ساعت نگران تخلیه کیسه استومی نباشند و به امور روزمره و فعالیت های اجتماعی خود بپردازند.
افرادی که می توانند کاندید انجام شستشوی روده باشند:
کلستومی از نوع End sigmoid colostomy
مدفوع بیمار روزانه 2-3 بار و خمیری شکل باشد.
فرد دارای استومی، بیماری فشارخون، قلبی و کلیوی جدی نداشته باشد.
استومیت از نظر روحی، روانی و جسمی سالم باشد.
بهتر است حمام و توالت جداگانه وجود داشته باشد.
در این روش روده هر 24 تا 48 ساعت یکبار شستشو می شود و به همین دلیل بیمار به راحتی می تواند به فعالیت های اجتماعی خویش بپردازد که این مورد باعث تقویت اعتماد به نفس در بیمار می گردد. از مزایای دیگر این روش این است که پوست اطراف استومی سالم می ماند و تقریبا زندگی فرد دارای استومی به حالت قبل برمی گردد. البته بایستی رژیم غذایی بیمار بیشتر میوه و سبزیجات و مواد آبکی باشد که حجم باقیمانده کمتری تولید کند. با استفاده از این روش تولید صدا و بو بطور فوق العاده کاهش می یابد .
البته با وجود مزایای زیاد در مواردی هم دارای محدودیت و عوارض می باشد. از جمله این عوارض می توان به وقت گیر بودن این روش و خطر پارگی روده اشاره کرد. افراد پیر و ناتوان به دلیل ضعف دید قادر نیستند به تنهایی از این روش استفاده کنند.
عوارض و مشکلات شستشوی روده:
اسپاسم روده: به دلیل دمای سرد آب یا سرعت زیاد جریان آب
در زمان ایجاد اسپاسم قیف باید خارج شود و جریان آب قطع گردد (موقتا) روی تخت دراز کشیده و ماساژ از سمت راست به طرف چپ شکم و استوما انجام شود تا کم کم اسپاسم برطرف شود و سپس شستشو ادامه یابد.
خونریزی دهانه استوما: به دلیل ترومای ناشی از برخورد قیف با دهانه استوما و تورم و اسپاسم بوجود آمده
خروج آب کمتر از ورودی: بعد از ورود آب به داخل استوما موقع خروج ، مقدار کمی از آب خارج می شود که بدلیل اینکه در 24 ساعت قبل به اندازه کافی آب نوشیده نشده است.
موارد مهم در شستشوی روده:
دمای آب: بین 36 تا 38 درجه
حجم آب: 500 تا 1000 سی سی (نیم تا یک لیتر)
سرعت جریان آب: آهسته و به نحوی باشد که طی 15 دقیقه وارد روده شود.
ساعت انجام شستشوی روده: بهترین زمان، بعد از خوردن صبحانه می باشد. حدودا ساعت 8 صبح
نوع تغذیه : بهتر است رژیم غذایی فرد بیشتر از میوه ، سبزیجات و آب فراوان باشد.
زخم فشاری استوما ، علل زخم استومی وجود فشار بر روی پوست بدلیل : نامناسب بودن چسب پایه ، اثر پرتو درمانی روی پوست ، استفاده نامناسب از خمیر استومی می باشد.
بیشترین علت ایجاد زخم، چسب پایه استومی می باشد. در صورت مشاهده زخم استومی از پماد کانوین بر روی پوست استفاده می کنیم. اگر زخم خونریزی دهنده بود می توان از پودر استومی برای کنترل خونریزی استفاده کرد.
تو رفتگی استوما (Retraction)
هنگامی اتفاق می افتد که بافت اسکار ناشی از زخم جراحی اطراف استوما، منقبض می شود و استوما را به داخل می کشد. علل رترکسیون استوما می تواند حاملگی، چاق شدن در خانم ها و برداشتن نکروز باشد. تو رفتگی استوما یکی از دلایل مهم نشت از اطراف کیسه است که مشکلات زیادی برای استومیت ایجاد می کند و میتواند باعث زخم فشاری استوما شود.
تنگی استوما : تنگی دهانه استوما معمولا به دلیل فرآیندهای ترمیم زخم و ایجاد بافت اسکار و یا تکنیک نامناسب جراحی ایجاد می شود. به دنبال تنگی دهانه استوما بیمار نمی تواند عمل دفع را به راحتی انجام دهد. هم چنین به دلیل انباشته شدن گاز در پشت محل تنگی، خروج آن به صورت ناگهانی و با فشار و صدا صورت می گیرد. به دلیل نشت مدفوع و عدم تخلیه کامل آن، مشکلات پوستی در اطراف استوما نیز شایع است. نخستین اقدام در درمان تنگی استوما محافظت از پوست می باشد. گاهی عمل جراحی تنها اقدام ممکن برای رفع تنگی است. یکی از راه های پیشگیری و درمان این تنگی فرو بردن انگشت ژل زده به دهانه ورودی استوما می باشد.
پرولاپس استوما:پرولاپس در واقع پایین افتادن و بیرون زدگی استوما است. استومای بیرون زده، طویل می شود و چین و چروک های عادی خود را از دست می دهد. پرولاپس استوما در دوران حاملگی سایع تر است زیرا در حاملگی ماهیچه های جدار شکم ضعیف می شوند. در صورت ایجاد پرولاپس اولین اقدام، بازگرداندن استوما به داخل از طریق کمپرس سرد به وسیله قرار دادن حوله روی آن است. اگر این مشکل برطرف نشد یا ادامه یافت، معمولا به جراحی نیاز پیدا می کند.
علل پرولاپس : پرولاپس استوما هنگامی ایجاد می شود که استوما به خوبی به وسیله عضلات حمایت نمی شود. مثلا هنگامی که استوما خارج از غلاف عضله رکتوس شکمی تعبیه می شود، احتمال پرولاپس زیاد است. همچنین ممکن است پرولاپس به دلیل کم بودن تعداد سوچورهای جراحی ایجاد شود. پرولاپس بیشتر در کلوستومی های لوپ و در استومای کودکان و در دوران حاملگی ایجاد می شود.
زخم فشاری استوما
فتق استوما : پس از جراحی ،عضلات جدار شکم ضعیف می شوند. به همین دلیل بیماران مستعد ایجاد فتق یا بیرون زدگی محتویات شکم هستند. علائم فتق اطراف استوما عبارت است از قرمزی، درد و برآمدگی در ناحیه اطراف استوما. برای فتق های کوچک، تنها نیاز به کمربند مخصوص فتق می باشد. ولی فتق های خیلی بزرگ معمولا نیاز به جراحی دارند.
بهتراست برای پیشگیری از ایجاد فتق اطراف استوما از برداشتن چیزهای سنگین از روی زمین و حمل بار زیاد به خصوص در روزهای اول پس از جراحی خودداری کرد.
واریس اطراف استوما: در بعضی از بیماران که مشکلات کبدی مثل سیروز یا متاستاز توموری به کبد دارند، گاهی عروق برجسته در استوما به صورت پیچ در پیچ و واریسی مشاهده می شوند. این عروق ممکن است خونریزی کنند و گاهی خونریزی می تواند شدید و کشنده باشد. باید به بیماران دچار واریس توضیح داد که کوچکترین آسیبی به استوما ممکن است موجب خونریزی شود. پزشک برای درمان آنها از سوزاندن و یا محلول نیترات نقره استفاده می کند.
عوارض ایلئوستومی:
از آنجا که مواد دفعی ایلئوستومی فرم مایع دارد و دارای آنزیم های روده ای می باشد، در مجاورت با پوست به آن صدمه وارد می کند. به همین دلیل مشکلات پوستی در بیماران ایلئوستومی شایع تر است و ریسک عفونت و تحریک پوستی نیز بیشتر است. از انجا که فرم مواد دفعی مایع است، ایلئوستومیت ها آب زیادی را از دست می دهند و در صورتی که روزانه به حد کافی مایعات مصرف نکنند، ممکن است دچار کمبود مایعات بدن شوند. همچنین به دلیل کوتاه بودن لوله گوارش و زمان کم برای جذب، بسیاری از داروهای مصرفی به خوبی جذب نمی شوند.
زخم فشاری استوما : انسداد روده در ایلئوستومیت ها شایع تر است ولی در کلوستومیت ها نیز دیده می شود. انسداد معمولا ناشی از مصرف مواد فیبری یا موادی است که هضم دشواری دارند مانند ذرت بوداده، کرفس و در بعضی موارد گوشت های سفت، تند غذا خوردن، خوب نجویدن غذا و شروع غذاهای جامد و دیر هضم بلافاصله بعد از عمل جراحی می تواند باعث انسداد شود. برخی انسدادها خفیف هستند و خود به خود برطرف می شوند ولی بعضی از آنها نیز ممکن است با درد شدید همراه باشند و منجر به بستری شدن در بیمارستان شوند. به همین دلیل دانستن علائم انسداد و اقدامات لازم برای برطرف کردن آن جزنکات بسیار مهمی است که هر استومیت باید در مورد آن اطلاعات کسب کند.
علائم انسداد روده عبارتند از :
تورم استوما
اتساع و نفخ شدید شکمی
کاهش برون ده استوما ( در بعضی موارد عدم دفع کامل از استوما )
درد و کرامپ شکمی
تهوع و استفراغ
این علایم ممکن است بسیار شدید باشند و حتی تا 24 ساعت ادامه یابند.
اقدامات لازم در زمان انسداد روده:
در صورت شک به انسداد روده، حتما باید مصرف غذاهای جامد را متوقف کرده و هرگز از داروهای ملین و ضد درد استفاده نکنید. بهتر است برای مدتی از خوردن غذا خودداری و فقط از نوشیدنی های ولرم بدون گاز استفاده کنید. از وارد کردن هر شیئی بع داخل استوما پرهیز کنید و در صورت متورم شدن استوما، بهتر است از چسب پایه ای که برش بزرگتری دارد استفاده کنید. برای شل کردن عضلات شکم می توانید از حمام یا وان آب گرم استفاده کنید. بهتر است که سطح شکم خود را ماساژ داده و زانوهای خود را به داخل شکم خم کنید. در صورتی که درد اجازه می دهد، پیاده روی مختصر در این شرایط مناسب است. اگر هیچ کدام از اقدامات ذکر شده موجب تخفیف علائم نشد، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. درمان انسداد روده شامل جایگزین کردن مایعات و الکترولیت های بدن و کنترل درد می باشد. بهتر است به نخستین نشانه های انسداد دقت شود. یک انسداد نسبی معمولا خود را با دردهای کرامپی شکم، خروج مدفوع آبکی و بد بو، اتساع شکمی و تورم استوما همراه با تهوع و استفراغ نشان می دهد. انسداد کامل ایلئوستومی با عدم دفع مدفوع از استوما برای بیش از 4 ساعت، درد شدید شکمی، تورم شکم و استوما و تهوع و استفراغ همراه است.
غذاهایی که موجب انسداد روده می شوند عبارتند از: ذرت بو داده، آجیل، غذاهای پرفیبر مانند کرفس، پوست میوه ها و گوشتی که خوب جویده نشده است. برای جلوگیری از ایجاد انسداد بهتر است همواره گوشت به قطعات ریز خرد و به خوبی جویده شود.
غذاهایی که موجب انسداد روده می شوند عبارتند از: ذرت بو داده، آجیل، غذاهای پرفیبر مانند کرفس، پوست میوه ها و گوشتی که خوب جویده نشده است. برای جلوگیری از ایجاد انسداد بهتر است همواره گوشت به قطعات ریز خرد و به خوبی جویده شود.
انتخاب کیسه استوما:
انتخاب نوع کیسه متناسب با شرایط بیمار از نظر جسمی، نوع استوما و وضعیت اقتصادی متفاوت است. کیسه های استومی از نظر چسب پایه به دو دسته تقسیم می شوند:
یک تکه ( چسب به کیسه متصل می باشد)
دوتکه ( چسب از کیسه جدا است)
کیسه های استومی از نظر رنگ و ظاهر دو مدل شفاف و رنگی یا غیر شفاف دارند و از نظر قابلیت تخلیه شامل انواع ته باز ( مناسب برای زمانیکه حجم مواد دفعی زیاد است) و ته بسته ( مناسب برای زمانی که تعداد دفعات و حجم آن کم باشد) می باشد.
زندگی با استومی : حفظ سلامت پوست اطراف استومی بسیار مهم است. سالم و تمیز نگه داشتن پوست اطراف استوما شرط اساسی در مناسب چشبیدن کیسه می باشد. به منظور پیشگیری از تحریک پوست اطراف استوما از چسب پایه و کیسه ای استفاده کنید که به خوبی روی هم منطبق شده و بطور مناسب روی پوست بچسبد. برش دهانه چسب هم از نکات مهمی است که تنگ یا گشاد بودن آن عوارضی را برای استومی یا پوست اطراف ان به همراه دارد. گاهی اوقات پوست تحریک شده دردناک است. در هر بار تعویض چسب و کیسه، پوست اطراف استوما را بررسی کنید. هر گونه تورم ، قرمزی یا اگزما نشانه تحریک پوستی می باشد. اگر این تحریک پوستی را دو بار متوالی در هنگام تعویض کیسه مشاهده کردید حتما به پزشک یا پرستار استوما مراجعه کنید.
حمام کردن:
چگونگی زندگی با استومی : با داشتن استومی مانند قبل، می توانید استحمام کنید. آب و صابون به داخل استومای شما وارد نشده و آسیبی به ان نمی رساند. شما می توانید با کیسه یا بدون کیسه حمام کنید. گاهی اوقات بقایای صابون با چسبیدن به چسب مانع از چسبیدن درست آن به پوست می شود. پیشنهاد می شود از صابون های بدون چربی استفاده کنید که با شستن از پوست پاک می شوند.
مصرف دارو :
مصرف برخی از داروها و مکمل های غذایی می توانند رنگ ، بو و قوام مدفوع را تغییر دهند. داروهایی که بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند مانند آنتی اسیدها می توانند سبب اسهال یا یبوست شوند. همچنین آنتی بیوتیک ها ممکن است سبب شل شدن مدفوع و یا حتی اسهال بشوند. در صورت هرگونه پرسش در ارتباط با داروهای مصرفی با درمانگر خود مشورت نمایید.
نکاتی در مورد ایلئوستومی:
مسائلی در مورد زندگی با استومی : قرص های درشت، قرص های پوشش دار، کپسول های آهسته رهش و قرص های ضد بارداری ممکن است قبل از هضم کامل از بدن خارج شوند. بهتر است داشتن ایلئوستومی را با پزشک یا دندانپزشک خود در میان بگذارید تا از داروی دیگری برای شما استفاده کنند. پس از عمل از ملین استفاده نکنید و بدانید که آنتی بیوتیک ها سبب اسهال می شوند.
رژیم غذایی:
بلافاصله پس از عمل ، جراح رژیم غذایی خاصی برای شما تجویز می کند. پس از سپری شدن دوران بهبودی می توانید به رژیم معمولی خود بازگردید. مگر آنکه به دلایل پزشکی، رژیم غذایی خاصی برای شما در نظر گرفته شود.
با رعایت برخی نکات به راحتی می توانید به زندگی با استومی بپردازید. به خاطر داشته باشید که جذب غذا نه در روده بزرگ بلکه در روده کوچک انجام می شود. بنابراین پس از کلستومی و با برداشتن قسمتی از روده بزرگ اختلالی در جذب غذا به وجود نمی آید. بعضی از غذاها ممکن است تولید بو یا گاز در سیستم گوارش بکنند بهتر است از این غذاها به اعتدال استفاده کنید.
رژیم غذایی در ایلئوستومی:
با وجود ایلئوستومی بدن شما به میزان بیشتر مایعات حتی بیش از قبل از عمل نیاز دارد. برای جلوگیری از کم آبی باید مقادیر زیادی آب، آب میوه یا سایر مایعات میل کنید. اگر مشکل قلبی یا کلیوی دارید قبل از افزایش مصرف مایعات حتما با پزشک خود مشورت کنید. از خوردن غذاهای پرفیبر نیز اجتناب کنید. گاهی اوقات غذای پرفیبر در ایلئوم تولید توده ای می کند که به راحتی قابل عبور از استوما نیست.
بو :
بو از مسائل مهم برای افراد دارای استومی است. امروزه در ساخت کیسه های استومی از فیلم جاذب بو استفاده می کنند. بنابراین بوی مدفوع داخل کیسه باقی می ماند. اگر کیسه تمییز بوده و بطور مناسب چسبانده شده باشد بایستی بو را هنگام تعویض کیسه حس کنید. در صورت استشمام بو در سایر اوقات، کیسه را از نظر نشت بررسی کنید. تخلیه مرتب و یا تعویض کیسه بهترین روش جهت پیشگیری از پرشدن و ترکیدن آن می باشد. بنابراین هنگامی که یک دوم حجم کیسه پر شد آن را تخلیه کنید.
غذاهایی که تولید بو می کنند عبارتند از: کلم بروکلی، کلم دلمه ای، کلم پیچ، گل کلم، تخم مرغ، ماهی، سیر، پیاز، ادویه و مارچوبه.
پس از عمل جراحی با شروع فعالیت روده متوجه وجود گاز در کیسه خواهید شد. حجم و میزان گاز تولید شده در افراد مختلف متفاوت بوده و به ساختمان بدن فرد بستگی دارد. اگز قبل از عمل مشکل دفع گاز روده داشته اید به نظر می رسد بعد از عمل نیز این مشکل را خواهید داشت. گاز می تواند توسط غذای مصرفی تولید شود. گاهی گاز نتیجه بلع هوا می باشد. مصرف نوشابه های گازدار، کشیدن سیگار، جویدن آدامس با دهان باز می تواند هوای بلعیده شده را افزایش دهد. اگر مشکل تولید گاز دارید می توانید از کیسه های فیلتردار استفاده کنید.
اسهال:
اسهال به دلایل مختلف بروز می نماید با وجود ایلئوستومی یا کلستومی نیز امکان ابتلا به اسهال وجود دارد. در صورت ابتلا به اسهال می توانید از غذاهایی استفاده کنید که سبب سفت شدن مدفوع می گردد. اسهال سبب کم آبی می شود، بهتر است در این زمان از مایعات بیشتری استفاده کنید. اگر اسهال ادامه پیدا کرد با پزشک یا پرستار استوما تماس بگیرید.
غذاهایی که مدفوع را سفت می کنند: سس سیبف پنیر، گل ختمی، برنج، شیرجوشیده، موز، انواع ماکارانی و رشته، کره بادام زمینی، چوب شور، نشاسته، نان تست، ماست.
غذاهایی که مدفوع را شل می کند: کلم بروکلی، آب انگور، میوه های تازه به جز موز، حبوبات سبز، آلو یا آب آلو، غذاهای پرادویه و تند، اسفناج، الکل.
لباس پوشیدن:
بسیاری از افراد بعد از عمل جراحی ایلئوستومی نگران هستند که کیسه زیر لباس آنها معلوم باشد. بعضی نیز همواره نگران هستند که نتوانند مانند قبل از عمل از لباس معمولی استفاده کنند یا اینکه باید لباسهای با سایز و اندازه بزرگتر بپوشند. امروز کیسه های استومی آنقدر نازک و ظریف تهیه می شوند که کاملا روی پوست می چسبند. بنابراین تا زمانی که خود شما نگویید کسی متوجه نخواهد شد که کیسه استومی دارید. کیسه را می توان داخل یا خارج لباس زیر قرار داد، جایی که احساس راحتی می کنید. خانم ها می توانند از گن استفاده کنند بهتر است مدل و رنگ لباس شنای خود را از نوع طرح دار و تیره انتخاب کنید.
خود را از نوع طرح دار و تیره انتخاب کنید.
نرمش و ورزش:
داشتن استومی مانع فعالیت های بدنی و تمرینات ورزشی و زندگی عادی شما نمی شود. در هوای گرم یا بعد از ورزش علاوه بر افزایش مایعات دریافتی به مراقبت بیشتری نیاز دارید. به غیر از ورزش های سنگین و وزنه برداری می توانید از سایر فعالیت های بدنی لذت ببرید. کسانی که ایلئوستومی یا کلستومی دارند می توانند ورزش هایی از قبیل شنا، پیاده روی، تمرینات آمادگی جسمانی، والیبال، قایقرانی و قایق سواری را انجام بدهند.
نکات کاربردی:
بهتر است قبل از شنا کیسه استومی خود را تخلیه نمایید .
قبل از شنا اطراف کیسه استومی را با چسب ضد آب محکم نمایید.
در داخل وان آب گرم، سونای بخار و سونای خشک ممکن است چسب کیسه شل شود. اگر چسب شل شد آن را تعویض نمایید.
بازگشت به کار و مسافرت:
مانند هر عمل جراحی دیگر جهت بهبودی کامل 6 تا 8 هفته زمان نیاز است. قبل از بازگشت به کار با پزشکتان درباره زندگی با استومی مشورت کنید. بعد از بهبودی باید قادر باشید به سر کار خود بازگشته و هر جا که می خواهید مسافرت نمایید. بهتر است در مسافرت بیشتر از همیشه لوازم مورد نیاز را تهیه نموده و همراه خود داشته باشید.
نکات کاربردی:
مسافرت با هواپیما و فشار هوا بر استوما تاثیر ندارد.
هنگام مسافرت همیشه لوازم تعویض استومی را به همراه داشته باشید.
چسب پایه مورد نیاز خود را قبل از مسافرت برش دهید تا در زمان مسافرت نیاز به حمل قیچی نباشد.
کمربند ایمنی را بالاتر و یا پایین تر از محل استوما ببندید.
وسایل و لوازم مراقبت از استوما را در جای خشک و خنک نگهداری نمایید.
روابط جنسی و ارتباطات فردی:
جراحی استومی (کلستومی و ایلئوستومی) سبب تغییر در تصویر فرد از بدن خود می شود. بسیاری از افراد دچار ترس از عدم پذیرش از جانب همسر و نگران ارتباط جنسی خود می باشند. جراحی روی هر دو نفر زن و شوهر و ارتباط با آنها تاثیر می گذارد. در این مورد هر دو نفر باید خود را با دیگری هماهنگ نماید و البته کلید حل مسئله درک متقابل یکدیگر است. در هر حال همسر شما باید بداند فعالیت جنسی با شما به او و استومای شما آسیب نمی زند.
اگر بچه دار شدن برای شما مهم است باید بدانید پس از بهبودی کامل یک خانم با داشتن استومی نیز می تواند استومی داشته باشد.
گاهی اوقات ممکن است استومی سبب تغییراتی در زندگی مردان و ارتباط جنسی آنها شود، ولی باید بدانید که بسیاری از مردان با داشتن استومی می توانند بچه دار شوند. برای زن و مرد هر دو بسیار مهم است که درباره جراحی با همسر خود بطور روشن و واضح بحث و گفتگو نمایند. البته در مورد پرسیدن سوال از پزشک یا پرستار استوما تردید نکنید.
نکات کاربردی:
قبل از هر نوع ارتباط جنسی کیسه استومی خود را تخلیه نمایید. فعالیت جنسی به شما و استومای شما آسیب نخواهد رساند.
با استفاده از کیسه های مات و یا پوشش دار می توانید کیسه و محتویات آنرا مخفی نمایید.
با استفاده از کمربند مخصوص می توانید کیسه را پنهان نموده و آن را چسبیده به بدن خود نگه دارید.
زندگی با استومی و انجام فرایض دینی :
در دین اسلام مقررات تعریف شده زیادی وجود دارد که قبل از آماده شدن در زندگی روزمره برای نماز و حین خواندن نماز باید رعایت شوند. سوال اساسی در اینجا استفاده از کیسه استومی حین نماز خواندن است. مطابق فتوای مراجع ” هرکس که کیسه استومی دارد یک عذر شرعی دارد. اگر نمی تواند کیسه را برای هر نوبت عوض کند ، می تواند وضو بگیرد و بعد از هر وضو چند رکعت نماز بخواند اگر فاصله ای بین نمازهای پنجگانه باشد آن وضو باطل شده و برای نمازهای نوبت دیگر باید دوباره وضو گرفته و سپس نماز بخواند.” البته بهتر است درباره مسائل شرعی به مرجع تقلید خود مراجعه نمایید.
عوارض شایع استوما:
این عوارض شامل عوارض فوری و تاخیری می باشد.
عوارض فوری استوما شامل:
خونریزی
عفونت
ادم
نکروز بافت استوما
جداشدن استوما از پوست
خونریزی: چنانچه خونریزی از استوما روشن و فعال بود باید به پزشک مراجعه کرد ولی در صورتی که خونریزی کم باشد با کمپرس آرام بر روی استوما و با مشورت پزشک می شود خونریزی را کنترل کرد.
در روزهای اول بعد از جراحی خونریزی از استوما در داخل کیسه طبیعی استو ممکن است تا حدود 100 میلی لیتر در روز داخل کیسه دیده شود. ولی در بعضی مواقع بیمار دچار خونریزی شدید و غیر عادی می شود. خونریزی شدید علل مختلفی دارد که گاهی به دلیل مشکلات انعقادی بیمار و استفاده از داروهای خاص یا ابتلا به کولیت اولسرو یا خونریزی مخاطی ایجاد می شود. برای درمان موارد شدید خونریزی باید به پزشک مراجعه کرد.
خونریزی مخاطی ایجاد می شود. برای درمان موارد شدید خونریزی باید به پزشک مراجعه کرد.
ادم استوما: معمولا به دنبال دستکاری بافت روده هنگام عمل جراحی و یا به دلیل عدم استفاده از کیسه مناسب و وارد شدن فشار به استوما، استوما متورم می شود که به آن ادم استوما می گویند. برای درمان باید از کیسه ای با دهانه گشادتر استفاده شود. ضمنا برای حفظ پوست در فاصله ایجاد شده بین استوما و دهانه کیسه از خمیر استومی استفاده می شود. برای رفع ادم می توان مقداری شکر روی استوما ریخت تا با خاصیت اسمزی باعث دفع آب و ادم استوما بشود.
نکروز استوما : ایسکمی به معنای عدم خونرسانی به بافت استوما است که در صورت ادامه دار بون آن، بافت نکروزه می شود یا به عبارت دیگر از بین می رود. تکنیک نادرست جراحی یا تحت فشار قرار گرفتن استوما ممکن است سبب ایسکمی استوما و در نهایت نکروز آن شوند. در مراحل اولیه ایسکمی، استوما صورتی کم رنگ است و رنگ پریده به نظر می رسد که با ادامه دار شدن آن، بافت سیاه رنگ و نکروزه میشود. در صورت ایسکمی شدید یا نکروز وسیع که به جدار شکم انتشار پیدا کرده باشد، بیمار معمولا نیاز به اقدام جراحی پیدا خواهد کرد. چنانچه نکروز روی استوما باشد معمولا خود به خود بهبود پیدا می کند.
https://woundsworld.com/wp-content/uploads/2021/02/11-4-e1612159959606.jpg469476مهدی محمدی اصلhttps://woundsworld.com/wp-content/uploads/2023/05/logo-300x138.pngمهدی محمدی اصل2021-02-01 09:43:102021-09-20 22:37:12زندگی با استومی ( آموزش به بیمار )
کلمه استوما در اصل به معنای دهان یا ورودی است. بیمارانی که تحت عمل جراحی استومی قرار می گیرند، روی شکم خود دهانه ای به نام استوما دارند. استوما در حقیقت قسمتی از روده است که از شکم خارج شده و توسط بخیه به جدار شکم ثابت می شود و مواد دفعی بدن از طریق آن خارج می شود. در این صورت افرادی که تحت عمل جراحی استومی قرار می گیرند، قادر نیستند مانند افراد عادی دفع ادرار و مدفوع داشته باشند و دفع ادرار یا مدفوع، از طریق استوما صورت می گیرد. استوما فاقد پایانه های عصبی حس درد است و به همین دلیل هیچ گونه احساس دردی ندارد.
استومی (ostomy) :
به قسمتی از روده که از جداره شکم بیرون گذاشته شده است “استوما” گفته می شود و به این عمل یعنی تعبیه سوراخی در جداره شکم و قراردادن استوما از میان آن و بر روی شکم استومی اطلاق می گردد. یعنی بطور خلاصه ( در عمل استومی برای بیمار استوما تعبیه می شود.)
انواع استومی :
به صورت کلی می توان استومی را به روش های گوناگونی دسته بندی کرد اما آن چیزی که بیشتر در اینجا مدنظر است استومی های دفعی است، یعنی انواع استومی که از آنها مواد دفعی مانند ادرار و مدفوع خارج می شوند. با در نظر داشتن این موضوع استومی ها به سه گروه کلی: کلستومی، ایلئوستومی و یورستومی تقسیم می شوند. لازم به ذکر است که هر کدام از این گروه ها با توجه به شرایط بیمار و بیماری و یا تکنیک خارجی به زیر گروه های متنوع دیگری ممکن است تقسیم شوند.
کلستومی :
کلستومی انحراف مسیر روده بزرگ است که به وسیله جراحی ایجاد می شود. در این حالت روده بزرگ به دو قسمت تقسیم می شود. بخش انتهایی یا درون شکم بخیه می شود و یا از شکم خارج می گردد. تصمیم گیری در مورد خارج کردن بخش انتهایی روده به نوع جراحی وعلت انجام آن بستگی دارد. بخش اولیه روده بزرگ به صورت استوما از پوست شکم خارج و مواد دفعی آن داخل کیسه جمع آوری می شود. بسته به محل برش روده و محل قرارگیری استوما مدفوع ممکن است قوام سفت یا شل داشته باشد. اگر استوما مربوط به کولون صعودی و یا عرضی باشد، مدفوع معمولا حالت شل دارد. در صورتی که کلستومی مربوط به ناحیه سیگموئید باشد، مدفوع معمولا فرم یافته است و قوام سفتی دارد.
ایلئوستومی:
ایلئوستومی انحراف مسیر روده کوچک است که به وسیله جراحی ایجاد می شود. در ایلئوستومی روده باریک در ناحیه ایلئوم به دو بخش تقسیم می شود. قسمت اول روده از پوست شکم خارج می شود و به بیرون راه می یابد و استوما را تشکیل می دهد. در حالتی که ایلئوستومی دائمی باشد، بخش های باقی مانده دستگاه گوارش نیز از شکم خارج می شود. در این حالت مدفوع از استوما خارج می شود و بیمار باید از کیسه های مخصوص برای جمع آوری مدفوع استفاده کند زیرا دفع مدفوع از استوما در این شرایط ارادی نمی باشد. مدفوع خروجی ایلئوستومی معمولا حالت مایع و نرم دارد و با توجه به این که دارای آنزیم های روده ای می باشد، برای پوست اطراف استوما زیان آور می باشد.
یورستومی :
یورستومی ایجاد انحراف در مسیر دستگاه ادراری به وسیله جراحی است. تمام یورستومی ها ادرار را قبل از رسیدن به مثانه از طریق سوراخ استوما تخلیه می کنند و انواع مختلفی دارند.
استومی موقت
همان طور که از نامش پیداست، استومی موقت فقط برای مدت زمان مشخصی روی شکم تعبیه می شود و پس از طی زمان، آن بخش از روده دوباره به داخل شکم باز گردانده می شود. به بیان ساده تر بیمار فقط برای مدت محدودی استومیت خواهد بود. معمولا استومی موقت در مواقعی تعبیه می شود که جراح بعدا قصد آناستوموز (پیوند) و بخیه کردن دو سر روده را دارد یا می خواهد به بخیه های ایجاد شده استراحت بدهد. یورستومی موقت نیز هنگامی ایجاد می شود که مثانه خارج نشده است. استومی های موقت معمولا در مواقع اورژانسی مانند تصادفات شدید اتومبیل با آسیب به احشای شکم و لگن و ….. و همچنین در مرحله اول جراحی آناستوموز ایلیوآنال ایجاد می شوند. اغلب اوقات این استوماها برای استراحت دادن به روده و بخیه کردن مجدد دو سر آن ایجاد می شوند.
استومیت:
استومیت به افرادی گفته می شود که تحت عمل جراحی استومی قرار گرفته و در حال حاضر روی شکم خود استوما داشته و دفع مدفوع یا ادرار از طریق آن صورت می گیرد. گاهی در برخی از منابع به فردی که کلستومی دارد کلستومیت گفته می شود و همچنین به افراد دارای ایلئوستومی و یورستومی به ترتیب ایلئوستومیت و یوروستومیت گفته می شود.
انواع استوما :
انواع استوما را نیز می توان براساس شکل آنها تقسیم بندی کرد. مانند :
تک دهانه ( End Ostoma )
دو دهانه متصل (Loop Ostoma )
دو دهانه مجزا (Double Barrel Ostoma )
مقدمات قبل از انجام جراحی استومی
تعیین محل استوما
آموزش کافی به بیمار برای زندگی با استومی
اقدامات لازم قبل از جراحی مانند خالی کردن محتویات روده ها و رعایت رژیم غذایی خاص
اهمیت محل استوما
انتخاب صحیح محل استومی تاثیر زیادی در کیفیت زندگی بیمار دارد زیرا هنگامی که استوما در جای مناسب خود قرار نمی گیرد، استفاده از کیسه بسیار دشوار خواهد بود و مشکلاتی را برای بیمار به وجود می آورد. محل نامناسب استوما موجب نشت محتویات استوما به روی پوست و به دنبال آن آسیب پوستی می گردد. قرار گرفتن استوما روی خط کمربند، روی برش جراحی، نزدیک ناف یا روی چین های شکمی ، از چسبیدن چسب پایه کیسه جلوگیری می کند و موجب نشت آن می شود. هنگامی که استوما در محلی خارج از میدان دید بیمار قرار می گیرد، بیمار به خوبی نمی تواند از خودش مراقبت کند و همواره نیاز به کمک دیگران دارد. با توجه به نکات ذکر شده، تعیین محل استوما یکی از شروط اصلی قبل از جراحی است. بهتر است محل استومی برای کاهش مشکلات بعدی دور از نقاط زیر تعیین شود:
ناف
برجستگی های استخوانی و خار ایلیاک
اسکار جراحی های قبلی
فتق شکم
ضایعات ناشی از رادیوتراپی
خط کمربند
چین های ناشی از چربی شکم
روش تعیین کردن محل استوما:
ابتدا یک اتاق مناسب برای بیمار انتخاب می کنیم تا به راحتی بتواند لباس های خود را در آورد و معاینه شود. قبل از تعیین محل بهتر است همه چیز برای بیمار توضیح داده شود. روش ایده آل تعیین محل استوما، ارزیابی بیمار به صورت کامل است. برای ارزیابی حتی لازم است بیمار لباس های معمولی خود را بپوشد.
برای اینکه محل استومی در میدان دید بیمار باشد به روش زیر عمل می شود:
بیمار می ایستد و شما با انگشت خود از حدود ناف بیمار را لمس می کنید و به سمت پایین حرکت می کنید، هر جا که بیمار اعلام کرد انگشت شما را نمی بیند آنجا پایین ترین قسمت است. بیمار باید صاف ایستاده و برای دیدن انگشت شما فقط سر خود را خم کند.
محل استوما باید حداقل 6-8 سانتی متر فضای صاف داشته باشد تا چسب پایه کیسه به راحتی بتواند به آن بچسبد. همچنین حتما باید محل استوما روی عضله رکتوس شکمی تعیین شود. نکته دیگر این است که استوما باید در محلی قرار گیرد که به آن دسترسی داشته باشد و آن را به راحتی ببیند. برای تعیین محل استوما باید نقشه شکم را روی آن بکشیم یعنی درواقع محل ناف، خار ایلیاک و عضله رکتوس را مشخص کنیم.
از نظر محل استومی
ایلئوستومی و یورستومی در طرف راست و کلستومی در طرف چپ تعیین می گردد.
برای تعیین محل استوما بهتر است بیمار در وضعیت معمولی و راحت بنشیند و پاهای خود را روی زمین دراز کند. در این شرایط خط کمربند به خوبی مشخص می شود. تفکیک خط کمربند از خط دور کمر بسیار مهم است، زیرا در اغلب آقایان خط کمربند چند سانتی متر پایین تر از خط دور کمر قرار دارد. مزیت تعبیه استوما زیر خط کمربند این است که محتویات آن به راحتی به داخل کیسه تخلیه می شود و لباس زیر می تواند از کیسه حمایت و تا حدودی وزن آن را تحمل کند. بعد از تعیین خط کمربند و علامت زدن ان با یک ماژیک غیر ثابت، نوبت به تعیین وضعیت عضله راست شکمی می رسد. برای این کار بیمار روی میز یا تخت صافی دراز می کشد. سپس سر و شانه های خود را روی میز بلند می کند. در این حالت با لمس شکم می توان عضله رکتوس را احساس کرد. در بیماران لاغر، این عضله اغلب قابل دیدن است. اگر استوما روی عضله رکتوس تعیین محل شود، امکان بروز فتق بعد از جراحی کاهش می یابد.
در مرحله بعد در حالت نشسته، چین و چروک های شکمی بیمار بررسی می شود. سپس بهتر است بیمار به جلو خم شود. بهتر است استوما روی سطح صافی قرار بگیرد و از چین و چروک های شکمی و برجستگی های استخوانی به دور باشد.
به طور معمول ترجیح داده می شود استوما در ستیغ یا راس چین شکمی قرار بگیرد. این ناحیه در جریان افزایش یا کاهش وزن تغییر نمی کند و بیمار به راحتی آن را مشاهده می کند. می توان حداقل دو محل برای بیمار تعیین نمود تا در صورتی که حین جراحی یکی از این محل ها دچار اشکال شد، جراح بتواند از محل تعیین شده قبلی استفاده کند.
