آموزش به بیماران دیابتی برای پیشگیری از زخم و کنترل دیابت
طبق گزارش انجمن پزشکی آمریکا، 14 تا 24 درصد آمریکایی‌ها در اثر زخمهای پای دیابتی قطع عضو میشوند. مراقبت های پیشگیرانه بسیار مهم هستند.
به منظور پیشگیری از بروز و تسریع بهبود زخم به نکات زیر توجه فرمایید:
- همیشه قند خونتان را به خوبی کنترل کنید.
- تغذیه سالم داشته باشید در صورت داشتن اضافه وزن به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
- سیگار را ترک کنید، چرا که مصرف سیگار باعث تنگی عروق و کندی روند بهبود زخم میشود.
- داروهایتان را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- روزانه در ساعت معین و به طور مستمر ورزش کنید. ورزش باعث به جریان افتادن خون در پاهای تسریع روند بهبود زخم میشود. (نوع ورزش با صلاحدید پزشک انتخاب شود).
- هرگز پا برهنه راه نروید حتی در خانه پایتان را روزانه بررسی کنید و برای دیدن کف پا از آینه استفاده کنید.
- جوراب‌های خود را روزانه تعویض کنید. در هر بار تعویض جوراب نرم و تمیز بپوشید از پوشیدن بیش از یک جفت جوراب اجتناب کنید، این کار میتواند باعث ایجاد تاول در پای شما شود.
- قبل از پوشیدن کفش داخل آن را از نظر جسم خارجی بررسی کنید و هر 4 تا 6 ساعت، برای استراحت پاها، کفش‌هایتان را در بیاورید.
- هرگز برای گرم کردن پاها از آب داغ، کیف آب گرم و یا وسایل گرمازا مانند بخاری استفاده نکنید. از منابع حرارتی مثل بخاری فاصله بگیرید (این حس سرما ناشی از عوارض دیابت است نه ناشی از سرمای هوا)
- هر روز پاهای خود را با آب ولرم شسته و سپس پاها و به خصوص، لای انگشتانتان را با یک حوله و یا پارچه تمیز و آرامی‌خشک کنید.
- هنگام نشستن به مدت طولانی روی صندلی یا در حال دراز کش از قرار دادن ساق پاها روی همدیگر اجتناب کنید، زیرا این عمل موجب ایجاد فشار روی عروق خونی و اعصاب پاها شده و منجر به اختلال جریان خون در اندام‌ها میشود. موقع نشستن پاها را بالا نگه دارید. گذاشتن زیرپایی در زیر پاهایتان میتواند کمک کننده باشد.
- برای بررسی فشار‌های وارده بر کف پاهایتان به پزشک مراجعه کنید.
- جهت خریدن کفش نو هنگام عصر اقدام کنید. هنگام خرید کفش مدلی را انتخاب کنید که علاوه بر اندازه متناسب (نه تنگ نه گشاد) از جنس چرم باشد. از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و پنجه باریک خودداری کندی.
- پاهایتان را هر روز معاینه و مشاهده کنید. در صورت داشتن هر گونه وضعیت غیر طبیعی مانند موارد زیر به پزشک مراجعه کنید.
* کاهش حس پاها، رفتن جسم خارجی در پا مانند سوزن، شیشه، می‌خ، سوختگی، تاول، ضربه، ترک پاشنه و ضایعات بین انگشتان، وجود ترشح و بوی بد.
* زخم، کبودی، لکه‌های قرمز رنگ و تیره رنگ، تغییر درجه حرارت گرمی یا سردی، پینه، قرمزی، و خونریزی زیر پا. - میخچه و پینه‌ها را دستگاری نکنید و از بکار بردن تیغ‌های خودتراش، چسب میخچه و محلول‌های ضد میخچه و پینه بر‌ها و هرگونه داروهای خانگی خودداری کنید. در مورد پنبه‌ها و میخچه‌هایتان با پزشک یا متخصص مراقبت از پا مشورت کنید.
- برای پیشگیری از فرو رفتن ناخن در گوشت، ناخن‌ها را در امتداد یک خط صاف کوتاه کنید و از کوتاه کردن ناخن‌ها در دو گوشه ناخن پرهیز کنید. در صورت اختلال بینایی از دیگران کمک بگیرید.
- اگر ناخن‌هایتان خیلی صخیم هستند یا رنگشان زرد یا سیاه شده درباره نوع درمان با پزشک پرستار مشورت کنید.
- در صورت وجود هر گونه تغییر شکل پا یا بد فرمی‌در انگشتان پا از کفش‌های مخصوص که توسط متخصص برای شما تجویز میشود استفاده کنید.
- به خاطر داشته باشید که بیشترین قطع عضو‌ها با یک زخم ساده شروع میشود.
زخم دیابتی
یکی از مهم ترین مشکلات بیماران دیابتی و به عنوان یکی از مهم ترین دلایل ناتوانی نشان داده شده است . طبق داده های وزارت بهداشت ، هر ساله 400 هزار نفر مبتلا به زخم پای دیابتی می شوند و حداقل 8 هزار نفر از آنها از دست دادن عضو را تجربه می کنند. زخم پای دیابتی ، که با کنترل ، روش های صحیح پیشگیری و اقدامات ساده قابل پیشگیری است ، در صورت عدم درمان موثر ، می تواند سال ها مشکلات دردناکی را برای بیماران ایجاد کند.
پای دیابتی به دلیل اختلال در اعصاب و رگ های گسترش یافته به پاها و ظهور زخم های باز است که بهبود نمی یابد ، گانگرن و عفونت های جدی میکروبی در نتیجه ضعف سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود. زخم پای دیابتی ، که یک مشکل بسیار شایع در افرادی که نمی توانند مشکلات قند خون را به خوبی کنترل کنند یا مبتلا به دیابت پیشرفته هستند ، در صورت عدم درمان موثر ، ممکن است منجر به قطع پا شود. اولین کاری که باید برای جلوگیری از زخم پا و پوست در بیماران دیابتی انجام شود ، اقدامات محافظتی برای کنترل قند خون و جلوگیری از ایجاد زخم پا است.
دیابت دو اثر مهم بر روی پا دارد. اولین مورد ، آسیب عصبی که باعث کاهش احساس می شود و نوروپاتی دیابتی نامیده می شود. آسیب عصبی در بیماران دیابتی می تواند باعث ایجاد زخم یا عفونت شود. آسیب عصبی در بیمارانی رخ می دهد که توجه کافی به کنترل قند خون خود نشان نمی دهند.
از دست دادن احساس یکی از مهم ترین دلایل ایجاد زخم پای دیابتی است
بیماران دیابتی در صورت مشاهده علائمی مانند درد ، بی حسی ، گزگز ، احساس راه رفتن روی پنبه یا پوشیدن جوراب های تنگ قطعاً باید به متخصص مراجعه کنند. از آنجا که بیمار نمی تواند در نتیجه کاهش احساس به اندازه کافی از جمله سرد و گرم را درک کند ، ممکن است نتواند آسیب ناشی از گرم کردن پا را درک کند. به بیماران دیابتی توصیه می شود هر روز عصر منظم از نظر زخم هایی که ممکن است در پاها به دلیل بی حسی ایجاد شود ، معاینه داشته باشند.
سیگار کشیدن خطر زخم پای دیابتی را افزایش می دهد
یکی دیگر از تأثیرات منفی دیابت بر روی پاها آسیب عروقی و کاهش جریان خون مرتبط است. به موازات این کاهش ، بهبود زخم ها دشوار می شود. نکته مهم در اینجا این است که این مشکل بیش از عروق بزرگ ، رگ های کوچک را تحت تأثیر قرار می دهد. این مشکل بیماری عروق محیطی نیز نامیده می شود و بیشتر در بیماران دیابتی سیگاری دیده می شود.
زخم های پا چگونه ایجاد و بدتر می شوند؟
در بیماران دیابتی ، هم تضعیف جریان خون و هم آسیب عصبی با هم ایجاد می شوند. به خصوص از دست دادن احساس به دلیل آسیب عصبی ، احساس درد را کسل می کند. بیماران مانند استفاده از کفش های نامناسب، درد ضربه های مکرر را احساس نمی کنند. آسیب دیدگی بافت به دلیل گردش خون کم می تواند به سرعت ملتهب شود. قند خون بالا این التهاب و ترمیم زخم را بدتر می کند. اگر عفونت بهبود نیابد ، با گذشت زمان به نکروز بافتی و گانگرن تبدیل می شود و پوست و بافت های اطراف زخم می میرند. این ناحیه سیاه می شود و بوی بد می دهد. اگر بیماری به این مرحله برسد ، ممکن است لازم باشد مقداری یا کل پا را با مداخله جراحی قطع کنند تا از گسترش گانگرن جلوگیری شود. این را آمپوتاسیون می نامند.
علائم مرحله اولیه زخم پای دیابتی
- بیماران دیابتی علاوه بر بررسی روزانه چشم باید علائم هشدار دهنده زیر را نیز در نظر بگیرند. در صورت بروز یک یا چند مورد از این علائم ، قطعاً باید به متخصص مراجعه کنند و از توصیه های زیر پیروی کنند:
- قرمزی ، تورم یا حرارت در پا یا مچ پا
- درد پا هنگام استراحت یا راه رفتن
- زخم باز ، بریدگی ، تاول ، لایه برداری پوست ، التهاب
- ناخن های فرورفته در گوشت ، ناخن مانند شاخ ضخیم شده و تغییر شکل دهد
- قرمزی ، ضخیم شدن و پینه روی پوست ، زخم گرد کوچک در وسط پینه
- خشکی ، ترک ، پارگی در پوست
هنگام ایجاد زخم پای دیابتی چه باید کرد؟
گاهی اوقات ، با وجود همه اقدامات احتیاطی ، ممکن است زخم در بیماران دیابتی ایجاد شود. برای بیماران بسیار مهم است که نسبت به چنین شرایطی هوشیار باشند و به محض بروز زخم ها به متخصص مراجعه کنند و یک درمان صحیح را انجام دهند. در چنین مواردی جلوگیری از پیشرفت بیشتر این زخم ها مهم است. باز هم ، بیمار باید اطلاعات کاملی از متخصص خود در مورد درمان و مراقبت از زخم دریافت کند و آن را به طور کامل اعمال کند.
زخم هایی که می توانند در بیماران دیابتی ایجاد شوند
- بثورات و زخم ها
- زخم فشاری (به دلیل تنگ بودن کفش)
- فرورفتن ناخن
- تشکیل تاول
- ترک های پوستی
در صورت بروز چنین زخم هایی ، بیماران دیابتی ابتدا باید علت وقوع زخم را تشخیص دهند و این دلایل را از بین ببرند. زخم های کوچک روی پاها را با آب بشویید ، خشک کنید و با گازاستریل تمیز بپوشانید ، گازاستریل های آلوده شده با ترشحات را مرتبا عوض کنید. اگر بهبود زخم های شما به تأخیر افتاد ، حتماً یک بار دیگر به متخصص مراجعه کنید.
عوارض زخم دیابت
برای جلوگیری از بروز مشکلات جدی سلامت ، باید زخم ها در اسرع وقت درمان شوند. برخی از عوارض عبارتند از:
- آسیب دیدگی پا ها
- عفونت
- زخم
- آسیب به اعصاب و استخوان ها
- جریان خون ضعیف
زخم هایی که تبدیل به مشکلات جدی می شوند ممکن است آسیب های زیادی به بافت ها و استخوان ها وارد کرده که در نهایت منجر به قطع عضو می شود . بسیار مهم است که بلافاصله زخم های دیابتی درمان شده تا به نقطه ای که تنها راه باقی مانده قطع عضو باشد ، نرسد .
تحقیقات نشان می دهد زخم ها معمولا هنگامی ظاهر می شوند که جراحات ، بسیار جدی شده که این اتفاق در نهایت منجر به قطع عضو اندام های تحتانی می شود . در صورتی که زخم های دیابتی شما بهبود پیدا نمی کنند با پزشک خود مشورت کنید .
درمان زخمهای پای دیابتی
پای بیمار باید از زخم و دردهای احتمالی که ممکن است ایجاد شود محافظت شود. این محافظت برای تمام زخمهای پای دیابتی مفید است. فشاری که به دلیل راه رفتن، در پا ایجاد میشود، ممکن است عفونت را بدتر کند و زخم را گسترش دهد. .
افرادی که دارای اضافه‌وزن هستند، فشار اضافی که به دلیل وزن بالای این افراد به پا وارد میشود ممکن است باعث درد و زخم پا شود.
پزشکان میتوانند زخمهای پای دیابتی را با حذف پوست مرده، اشیای خارجی یا عفونت‌هایی که ممکن است باعث زخم شود تا حدودی کنترل و درمان کنند.
همه عفونتها به یک شیوه درمان نمی‌شوند. بافت اطراف زخم ممکن است به آزمایشگاه ارسال شود تا مشخص شود کدام یک از آنتی‌بیوتیک‌ها به درمان بیماری کمک خواهند کرد. اگر دکتر شما مشکوک به عفونت‌های جدی باشد، ممکن است عکس با اشعه X را تجویز کرده تا علائم احتمالی عفونت استخوان را پیدا کند.
1. درمان زخم پای دیابتی با استفاده از داروها
پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌بادی‌ها و اگر عفونت پیشرفت کند داروهای ضد انعقاد را برای درمان زخم پا تجویز کند. بسیاری از این آنتی‌بیوتیک‌ها به استافیلوکوک اورئوس، باکتری‌هایی که علت ایجاد عفونت‌های استافیله هستند یا استرپتوکوک بتا همولیتیک که معمولاً در روده یافت میشوند، حمله میکنند.
اگر بیماری دارید که احتمال عفونت با این باکتری‌های مضر را افزایش می‌دهد، ازجمله HIV و مشکلات کبدی، با پزشک خود درمیان بگذارید.
2. درمان موضعی زخم پای دیابتی
درمان های موضعی زیادی برای زخمهای دیابتی پا موجود است. ازجمله این درمان ها عبارتند از:
- پانسمان های حاوی نقره یا کرم‌های سولفادیازین نقره
- ژل یا محلول پلی هگزامتیلن بیگوآنید (PHMB)
- ید
- عسل پزشکی در فرم پماد یا ژل
3. درمان با استفاده از روشهای جراحی
پزشک شما ممکن است جراحی را برای زخم پای دیابتی تجویز کند چرا که گاهی اوقات جراحی باعث کاهش فشار و عفونت ایجاد شده در اطراف زخم می شود.
همه زخمهای دیابتی نیاز به جراحی ندارند. با این حال، اگر روشهای درمانی دیگر، نتواند به بهبود زخم یا جلوگیری از پیشرفت عفونت کمک کند، جراحی میتواند از بدتر شدن شرایط زخم که ممکن است منجر به قطع عضو شود جلوگیری کند.
روشهای کنترل عفونت زخم پای دیابتی
- حمام کردن و شستن پا
- ضدعفونی کردن پوست در برابر زخم
- تعویض پانسمان و خشک نگه‌داشتن زخم
- آنزیم درمانی
- استفاده از مخلوط حاوی آلژینات کلسیم برای مهار رشد باکتری‌ها
چه زمانی به دکتر مراجعه کنید؟
اگر متوجه سیاه شدن بافت پا همراه با بی‌حسی شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید و به دنبال درمان زخم پای عفونی باشید. اگر این عارضه درمان نشود، زخم‌ها میتوانند آبسه‌ها را ایجاد کنند و در سطح پا گسترش یابند. در این مرحله، زخم‌ها اغلب میتوانند توسط جراحی، قطع عضو، یا جایگزینی پوست از دست رفته توسط جایگزین‌های مصنوعی پوست درمان شوند.
زخم های پای دیابتی قابل‌درمان هستند. اگر درد در ناحیه پا را حس کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید، زیرا امکان دارد به صورت طولانی مدت عفونت در بدن شما بماند. عفونت‌های درمان نشده پا ممکن است منجر به قطع عضو شود.
درمان زخمهای پای دیابتی میتواند چندین هفته طول بکشد تا بهبود یابد. اگر قند خون شما بالا باشد و فشار ثابت روی زخم ایجاد شود ممکن است روند درمان بسیار طولانی تر شود.
یادتان باشد سبک زندگی خود را تغییر دهید تا دیابت را برای خود شیرین کنید
ورزش کنید
اگر اکنون فعال نیستید، زمان شروع آن فرا رسیده است. نیازی به عضویت در باشگاه و تمرینات متقاطع نیست. فقط راه بروید ، دوچرخه سواری کنید یا بازی های ویدیویی فعال انجام دهید. هدف شما باید 30 دقیقه فعالیت باشد که باعث عرق کردن و کمی سخت تر نفس کشیدن در بیشتر روزهای هفته شود.
یک سبک زندگی فعال با پایین آوردن قند خون به شما کمک می کند تا دیابت خود را کنترل کنید. همچنین احتمال ابتلا به بیماری قلبی را کاهش می دهد . به علاوه ، می تواند به شما در کاهش وزن اضافی و کاهش استرس کمک کند.
چکاپ کنید
حداقل سالی دو بار به پزشک مراجعه کنید. دیابت احتمال ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. بنابراین کلسترول ، فشار خون و A1c (متوسط قند خون در طی 3 ماه) را چک کنید. هر ساله معاینه کامل چشم انجام دهید. برای بررسی مشکلاتی مانند زخم پا و آسیب عصبی به پزشک مراجعه کنید.
استرس را مدیریت کنید
وقتی استرس دارید ، سطح قند خون شما بالا می رود و وقتی مضطرب هستید ، ممکن است دیابت خود را به خوبی مدیریت نکنید. ممکن است ورزش ، خوردن صحیح غذا یا مصرف داروهای خود را فراموش کنید. روش هایی برای از بین بردن استرس پیدا کنید. از طریق تنفس عمیق ، یوگا یا سرگرمی هایی که باعث آرامش شما می شوند.
سیگار را ترک کنید
دیابت باعث می شود شما بیشتر به مشکلات سلامتی مانند بیماری های قلبی ، بیماری چشم، سکته مغزی ، بیماری های کلیوی ، خون بیماری رگ های، آسیب های عصبی و مشکلات پا مبتلا شوید. در صورت سیگار کشیدن ، احتمال ابتلا به این مشکلات حتی بیشتر است. سیگار کشیدن همچنین می تواند ورزش را دشوار کند. با پزشک خود در مورد راه های ترک سیگار صحبت کنید.
مراقب مصرف الکل خود باشید
اگر آبجو ، شراب و مشروبات الکلی دریافت نکنید ، کنترل قند خون آسان تر باشد. الکل می تواند قند خون شما را خیلی کم یا زیاد کند.
کربوهیدرات های سالم تری را انتخاب کنید
همه کربوهیدرات ها بر سطح گلوکز خون تأثیر می گذارند بنابراین مهم است که بدانید کدام غذاها حاوی کربوهیدرات هستند. غذاهای سالم حاوی کربوهیدرات را انتخاب کنید و از اندازه وعده های غذایی خود آگاه باشید.
در اینجا چند منبع سالم کربوهیدرات آورده شده است:
– غلات کامل مانند برنج قهوه ای ، گندم سیاه و جو دوسر کامل
– میوه
– سبزیجات
– حبوباتی مانند نخود ، لوبیا و عدس
– لبنیات مانند ماست شیرین و شیر
در عین حال ، مهم است که مصرف غذاهای کم فیبر مانند نان سفید ، برنج سفید و غلات بسیار فرآوری شده را نیز کاهش دهید.
نمک کمتری بخورید
خوردن نمک زیاد می تواند خطر ابتلا به فشار خون را افزایش دهد ، که به نوبه خود خطر بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد و هنگامی که به دیابت مبتلا هستید ، در حال حاضر بیشتر در معرض خطر همه این شرایط قرار دارید.
سعی کنید خودتان را حداکثر به 6 گرم (یک قاشق چای خوری) نمک در روز محدود کنید. بسیاری از غذاهای از آماده ، نمک زیادی دارند بنابراین یادتان باشد که برچسب های مواد غذایی را بررسی کنید و غذاهایی که نمک کمتری دارند را انتخاب کنید.
گوشت قرمز و فرآوری شده کمتر مصرف کنید
اگر کربوهیدرات را کاهش می دهید ، ممکن است قسمت های بیشتری از گوشت داشته باشید تا سیر شوید. اما انجام این کار با گوشت قرمز و فرآوری شده مانند ژامبون ، بیکن ، سوسیس ، گوشت گاو و گوشت بره ایده خوبی نیست. اینها همه با مشکلات قلبی و سرطان ارتباط دارند.
گوشت قرمز و فرآوری شده را برای این موارد عوض کنید:
– حبوباتی مانند لوبیا و عدس
– تخم مرغ
– ماهی
– مرغ و بوقلمون
– آجیل بدون نمک
شکر اضافه شده را کاهش دهید
ما می دانیم که قطع قند در ابتدای کار واقعاً دشوار است ، بنابراین در هنگام تلاش برای کاهش قند اضافی ، مبادله عملی کوچک نقطه شروع خوبی است. تعویض نوشیدنی های شیرین ، نوشیدنی های انرژی زا و آب میوه ها با آب ، شیر ساده یا چای و قهوه بدون شکر می تواند شروع خوبی باشد
چربی های سالم تری انتخاب کنید
همه ما در رژیم غذایی خود به چربی نیاز داریم زیرا به ما انرژی می دهد. اما انواع مختلف چربی از طرق مختلف بر سلامت ما تأثیر می گذارد.
چربی های سالم در غذاهایی مانند آجیل بدون نمک ، دانه ها ، آووکادو ، ماهی های روغنی ، روغن زیتون ، روغن کلزا و روغن آفتابگردان وجود دارد. برخی از چربی های اشباع می توانند میزان کلسترول خون را افزایش دهند و خطر مشکلات قلبی را افزایش دهند. اینها عمدتا در محصولات حیوانی و غذاهای آماده مانند:
– گوشت قرمز و فرآوری شده
– روغن
-کره
– بیسکویت ، کیک ، پای و شیرینی
