قطع عضو، راهنما جامع برای درک آمپوتاسیون و زندگی پس از آن

آمپوتاسیون یا قطع عضو یک عمل جراحی برای قطع کردن اندام (دست یا پا) یا بخشی از اندام (انگشت، پایین دست، انگشت پا یا قسمت پایین پا) است. زمانی که بیمار از ضرورت قطع عضو آگاهی می‌یابد، طبعاً دچار نگرانی و ناراحتی شدیدی می‌شود.

هرچند تغییر شیوه زندگی پس از قطع عضو کاری دشوار است، اما افراد بسیاری هستند که پس از قطع اندام توانسته‌اند زندگی خود را به خوبی مدیریت کنند و از یک زندگی فعال و پربار لذت ببرند. اندام‌های مصنوعی به بیماران کمک می‌کند تا توانایی از دست رفته خود را پس از قطع عضو بازیابند.

✅تایید شده توسط پزشکان کلینیک زخم

آمپوتاسیون چیست؟

آمپوتاسیون (Amputation) یا قطع عضو به معنای برداشتن یا قطع قسمتی از اندام بدن است که معمولا طی یک عمل جراحی انجام می‌شود تا با جلوگیری از پیشرفت بیماری، کیفیت زندگی بیمار بهبود یابد.

Amputation is the loss or removal of a body part such as a finger, toe, hand, foot, arm or leg. It can be a life changing experience affecting your ability to move, work, interact with others and maintain your independence. Continuing pain, phantom limb phenomena and emotional trauma can complicate recovery.

قطع عضو به معنای از دست دادن یا برداشتن یکی از اندام‌های بدن مانند انگشت، شست، دست، پا، بازو یا ساق پا است. این اتفاق می‌تواند تجربه‌ای تاثیرگذار و تغییر دهنده زندگی باشد که بر توانایی شما برای حرکت، کار کردن، تعامل با دیگران و حفظ استقلالتان اثر می‌گذارد. ادامه داشتن درد، پدیده اندام فانتوم و آسیب‌های روحی می‌توانند روند بهبودی را پیچیده‌تر کنند.

hopkinsmedicine.org

مکانیسم اثر لارو درمانی بر روی زخم

دلایل قطع عضو را بشناسید

بدون شک، قطع عضو نیز دلایل فراوانی دارد که به طور کلی شامل دو دسته مادرزادی و اکتسابی است:

دلایل مادرزادی

برخی از افراد در همان ابتدای به دنیا آمدن خود، با مشکلات ژنتیکی روبرو هستند، این امر باعث می‌شود که بخشی از اندام خود را به طور کامل یا ناقص از دست داده باشند. نوع دوم فوکوملیا نام دارد که در آن اندام‌ها به شدت کوتاه می‌شوند و دست‌ها و پاها به طور غیرطبیعی به بدن نزدیک هستند.

دلایل اکتسابی

به جز مواردی که در بالا به آنها اشاره کردیم، چند دلیل دیگر نیز برای قطع عضو وجود دارد که در طی سال‌ها به وجود آمده‌اند. کاهش خون‌رسانی به یک قسمت از بدن باعث می‌شود که بخشی از بافت از بین برود در نتیجه، فرد نیاز به قطع عضو خواهد داشت.

یکی از شایع‌ترین دلیل آمپوتاسیون که حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد بخاطر این مسئله رخ می‌دهند، دیابت است. این بیماری می‌تواند در خون‌رسانی و عملکرد اعصاب اختلال ایجاد کند و زخم‌های مقاوم و غیرقابل درمان در پا به وجود آورد، پس قطع عضو نیاز خواهد بود.

قرارگیری طولانی‌مدت اندام در دمای بسیار پایین، قانقاریا (اختلال شدید در گردش خون شریانی) و زخم پای مزمن از دیگر دلایل اکتسابی برای قطع عضو هستند. عفونت شدید مانند استئومیلیت (عفونت استخوان) نیز گاهی وقت‌ها ممکن است منجر به آمپوتاسیون شود.

برای جلوگیری از گسترش تومورهای بدخیم سرطانی مانند سارکوم، پزشکان از قطع عضو استفاده می‌کنند.

برای درمان آسیب‌هایی مانند له‌شدگی، شکستگی‌های شدید، تصادفات رانندگی، زخم چاقو یا تیراندازی، گاز گرفتن حیوانات و غیره نیز از قطع عضو استفاده می‌کنند.

آنچه هر بیمار دیابتی باید درباره آسیب اعصاب بداند

محل قطع عضو چگونه تعیین می‌شود؟

عمل جراحی قطع عضو نیاز به تیم پزشکی و توانبخشی دارد که این تیم از پزشکان و پرستاران و متخصصان دیگری تشکیل شده است که شامل فیزیوتراپیست، متخصص کاردرمانی، متخصص پروتز در صورت لزوم به اندام مصنوعی می‌شود.

اعضا تیم توانبخشی می توانند به هرگونه سؤال بیمار در طی و بعد از جراحی پاسخ دهند یا راه های را در مورد نگرانی های بیمار برای بعد از جراحی به بیمار آموزش دهند. آن ها همچنین در مورد هرگونه تمرین و مراقبت های که باید بیمار در خانه انجام دهد او را راهنمایی می کنند.

علاوه بر آن، دریافت پشتیبانی روانی بعد از قطع عضو برای بیماران بسیار مهم است. بر همین اساس برخی از بیمارستان ها دارای یک مشاور یا روان شناس هستند که بیماران می توانند قبل از عمل در مورد احساسات و نگرانی های خود با او مشورت کنند.

پزشک برای تعیین محل قطع عضو و میزان بافتی که باید برداشته شود، از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

•  بررسی وجود ضربان نزدیک به محل در نظر گرفته شده برای قطع
•  مقایسه دمای عضو آسیب دیده با عضو سالم
•  جستجوی ناحیه‌هایی با پوست قرمز
•  پزشک بررسی می‌کند که آیا پوست نزدیک به ناحیه در نظر گرفته شده برای قطع، هنوز به لمس حساس است یا خیر.

تفاوت زخم های وریدی و شریانی در چیست؟

این عمل چند نوع دارد؟

انواع  بسیار مختلفی از قطع عضوهای اندام تحتانی شامل ران، زانو، مچ پا و آمپوتاسیون‌های پا وجود دارند. توانبخشی شما ممکن است به طور قابل توجهی متفاوت باشد، به نوع قطع عضوی که دچار آن شده‌اید بستگی دارد.

انواع مختلفی از پروتزها و ابزارهای کمک به راه رفتن وجود داشته که برای اقسام مختلف آمپوتاسیون استفاده می‌شود، بنابراین فیزیوتراپیست شما باید از نوع قطع عضوی که دارید مطلع باشد. از طرفی شما باید برای رسیدن دوباره به عملکرد طبیعی راه رفتن، توانایی خود را به حداکثر برسانید. اگر شما دچار یک آمپوتاسیون شده‌اید، اطمینان حاصل کنید که با نوع آن قطع عضو آشنا هستید.

به یاد داشته باشید که آمپوتاسیون اندام تحتانی، یک جراحی پیچیده است و پروسه توانبخشی افراد بسیاری را درگیر می‌کند. این افراد عبارتند از فیزیوتراپیست شما، کاردرمان، مددکار اجتماعی، روانشناس و پزشک. آنها باید با یکدیگر همکاری کرده تا قابلیت تحرک اعضای شما را به حداکثر رسانده و یک نتیجه مثبت پس از  آمپوتاسیون اندام تحتانی به دست آورید.

قطع عضو چند نوع دارد که در جدول پایین به آنها می‌پردازیم:

آمپوتاسیون	محل قطع عضو	چالش‌های اصلی	مزایا/راهکارها
بالای زانو (AKA)	بالای مفصل زانو (ران)	از دست دادن زانو، کنترل عضلانی کم، سختی راه رفتن	پروتزهای پیشرفته، مفاصل بیومکانیکی، توانبخشی
زیر زانو (BKA)	زیر مفصل زانو (ساق پا)	خطر کمتر عوارض، مراقبت از محل	حفظ مفصل زانو، راه رفتن موفق‌تر با پروتز
نصف لگن	مفصل ران و لگن	سختی راه رفتن، عدم وجود اندام برای نصب پروتز	فیزیوتراپی، دستگاه‌های کمکی تخصصی
انگشت پا	انگشت پا	مشکلات تعادل و گام برداشتن (گاهی)	توانبخشی کمتر، بهبود سریعتر، اصلاح تعادل (در صورت نیاز)
قسمتی از پا	انگشتان و استخوان کف پا	کاهش جزئی تحرک، حفظ تعادل	حفظ شکل پا، حفظ عضلات مهم برای حرکت

چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام آمپوتاسیون معمولاً بیمار باید 14 ـ 5 روز یا بیشتر در بیمارستان بستری شود، مدت بستری به گستردگی جراحی و عوارض بروز یافته بستگی دارد.

روش جراحی قطع عضو، به عضو درگیر و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. قطع عضو را می‌توان تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی، یعنی بی‌حس کردن بدن از کمر به پایین، انجام داد. جراح در عمل آمپوتاسیون تمام بافت آسیب دیده را برمی‌دارد و بافت سالم را حتی‌الامکان باقی می‌گذارد.

جراح موارد زیر را در عمل قطع عضو انجام می‌دهد:

•  برداشتن بافت بیمار و استخوان له شده
•  صاف کردن بخش‌های ناهموار استخوان
•  بستن عصب‌ها و رگ‌ها
• بریدن و شکل دادن عضلات به گونه‌ای که بتوان عضو مصنوعی را به انتهای عضو قطع شده متصل کرد.

جراح گاهی زخم را بلافاصله پس از قطع عضو می‌بندد و برای این کار لایه‌های پوست را بخیه می‌زند. این روش به قطع عضو بسته موسوم است. اما جراح گاهی ناحیه را چند روز باز می‌گذارد تا اگر لازم شد بافت بیشتری را بردارد.

سپس تیم جراحی پانسمان استریل را روی زخم قرار می‌دهد و انتهای عضو را می‌پوشاند تا این پوشش پانسمان یا لوله‌های تخلیه را نگه دارد. همچنین گاهی از تراکشن یا کشش استفاده می‌شود تا بخش باقیمانده در موقعیت مناسب باقی بماند، آتل نیز برای ثابت نگه داشتن عضو به کار برده می‌شود.

چه زمانی دبریدمان زخم لازم است؟

چند نکته برای مراقبت‌های بعد از عمل

معمولاً پس از به هوش آمدن یا برطرف شدن بی‌حسی، به بخش بازگشت خواهید گشت. بعضی اوقات ممکن است متخصص بیهوشی تصمیم بگیرد شما را به بخش جراحی بعد از عمل (POSU) یا واحد HDU ارسال کند تا بتواند از نزدیک وضعیت شما را کنترل کند.

تا وقتی که نتوانید به اندازه کافی بنشینید و غذا بخورید، توسط سرم مایعات به شما تزریق می‌شود. پرستاران و پزشکان سعی می‌کنند با تزریق مسکن از طریق لوله‌ای در کمر یا دستگاهی که با فشار دادن یک دکمه قادر به کنترل است، شما را از درد دور نگه دارند.

تجربه ی درد در قسمتی از پا که قطع شده است (درد فانتوم اندام) بسیار عادی است و می‌توان با کمک دارو به تسکین آن کمک کرد و به سرعت آن را از بین برد. همچنین ممکن است شما نیاز به یک انتقال خون کوچک داشته باشید.

با بهبودی، لوله‌های مختلفی که به شما وصل بود برداشته می‌شوند و به تدریج حرکت می‌کنید تا جایی که حالتان به اندازه کافی مناسب برای بازگشت به خانه باشد.

قبل و بعد از عمل باید به یک فیزیوتراپیست که به شما در تنفس (برای جلوگیری از ابتلا به عفونت قفسه سینه) و همچنین به تحرک شما کمک خواهد کرد، مراجعه کنید. در ابتدا تمریناتی در رختخواب به شما داده می‌شود و سپس شما را به انتقال از تخت به صندلی تشویق می‌کنند.

اگر زخم شما بهبود یابد، فیزیوتراپیست در صورت احساس امنیت برای پوشیدن یکی پای مصنوعی موقت، تمرکز بر روی یک اندام مصنوعی موقت را شروع خواهد کرد. اگر اینگونه نباشد، نحوه استفاده از صندلی چرخدار به شما آموزش داده می‌شود.

همچنین شما یک متخصص کاردرمانی که به توانبخشی شما کمک می‌کند را ملاقات خواهید کرد. حتی اگر قصد راه رفتن دارید، هنوز هم ممکن است به طور موقت یا برای مسیرهای طولانی به یک صندلی چرخدار احتیاج داشته باشید.

قرار ملاقاتی برای شما انجام می‌شود که یک پای مصنوعی بجای اندام قطع شده برای شما قرار دهند، به گونه‌ای که وقتی لباس پوشیده‌اید مانند پای سالمتان به نظر برسد.

از دست دادن یکی از اندام‌های بدن می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد. اگر احساس می‌کنید به پشتیبانی‌ بیشتر یا شخص دیگری برای گفتگو نیاز دارید، لطفا با پزشک خود صحبت کنید. از دیگر نکات مهم می‌توانیم به موارد پایین اشاره کنیم؟

• ✅ در چند روز اول پس از عمل، اکسیژن با ماسک و مایعات وریدی به بیمار داده می‌شود.
• ✅ برای تخلیه ادرار، یک لوله کوچک (سوند) در مثانه قرار می‌گیرد.
• ✅ زخم با بخیه یا منگنه جراحی بسته شده و بانداژ می‌شود؛ ممکن است لوله برای تخلیه مایعات اضافی زیر پوست قرار گیرد.
• ✅ بانداژ چند روز در محل باقی می‌ماند تا خطر عفونت کاهش یابد.
• ✅ اگر مایعات چرکی (سرم) جمع شوند، توسط پزشک یا پرستار تخلیه می‌شود.
• ✅ التهاب ناحیه جراحی طی چند هفته کاهش می‌یابد.
• ✅ پس از برداشتن بانداژ اولیه، باند کشی برای کاهش تورم استفاده می‌شود.

چه داروهایی مصرف کنیم؟

داروهایی که ممکن است برای تسکین درد در قطع عضو استفاده شوند، عبارتند از:

• دارو ضدتشنج
• دارو های مسکن مانند کدئین یا مورفین
• کورتیکواستروئید و یا بی حسی موضعی تزریق
• داروهای ضد افسردگی که در درمان درد عصبی مفید هستند.
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن

روش‌های درمان زخم‌های پس از عمل جراحی

آیا آمپوتاسیون عوارض دارد؟

مانند هر نوع عمل، قطع عضو با خطر بروز عوارض زیاد همراه است. سن بیمار، نوع قطع عضو بیمار، سلامت عمومی بیمار و… از جمله عوامل مؤثر بر خطر عوارض ناشی از قطع عضو هستند.

خطر عوارض جدی در قطع عضو برنامه ریزی شده کمتر از قطع عضو اورژانسی و فوری است. عوارض مرتبط با قطع عضو شامل موارد زیر است:

عوارض قطع عضو	توضیح
ذات الریه	عفونت ریه، به خصوص در بیماران بستری و کم‌تحرک
درد و ضایعات “اندام فانتوم”	احساس درد یا ناراحتی در اندام قطع‌شده (خیالی)
ترومبوز ورید عمقی (DVT)	لخته شدن خون در رگ‌های عمقی، معمولاً پاها
مشکلات قلبی مانند حمله قلبی	افزایش خطر بروز مشکلات قلبی پس از جراحی
کندی بهبود زخم و عفونت زخم	تاخیر در ترمیم زخم یا ایجاد عفونت در محل قطع عضو

در بعضی موارد، ممکن است بیمار برای اصلاح مشکلاتی که ایجاد می شوند یا به تسکین درد کمک می کند، به عمل جراحی جانبی نیاز داشته باشد.

به علاوه به دلیل ضعف جریان خون، بهبودی زخم ها گاهی اوقات ممکن است کند پیش برود و در بسیاری از مواقع لازم ایست که در صورت بهبود نیافتن زخم، قطع عضو دیگری بالاتر از قسمت قبل انجام شود.

• زخم ممکن است آلوده شود و در این صورت به درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها نیز نیاز خواهد بود.
• درد و تیر کشیدن زخم رایج است و ممکن است به مدت چند ماه ادامه داشته باشد.
• عفونت قفسه سینه می‌تواند به دنبال این نوع جراحی، به ویژه در افراد سیگاری، رخ دهد و ممکن است نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک و فیزیوتراپی وجود داشته باشد.
• مانند هر عمل دیگری، احتمال حمله قلبی یا سكته مغزی یا حتی مرگ وجود دارد.

سوالات متداول