بهترین روش‌های درمان زخم عروقی و شریانی

زخم‌های عروقی که معمولاً در اثر نارسایی وریدی یا شریانی ایجاد می‌شوند، نیازمند رویکرد درمانی چند جانبه هستند. درمان اصلی شامل بهبود گردش خون با استفاده از جوراب‌های فشاری، پانسمان مناسب و مرطوب، و کنترل عفونت است. پزشک ممکن است از درمان‌های پیشرفته مانند پانسمان‌های بیولوژیک، درمان با فشار منفی (VAC)، یا دبریدمان استفاده کند. تغییر سبک زندگی شامل کنترل وزن، ترک سیگار و فعالیت منظم بدنی نیز ضروری است. در موارد شدید، مداخلات جراحی مانند گرافت پوستی یا بازسازی عروق ممکن است لازم باشد. پیگیری منظم و مراقبت مداوم برای جلوگیری از عود زخم ضروری است.

زخم عروقی چیست و چطور بوجود می آید؟

زخم عروقی، آسیبی مزمن در پوست و بافت‌های زیرین است که در اثر اختلال در سیستم گردش خون ایجاد می‌شود و به سه دسته اصلی وریدی (شایع‌ترین نوع با ۷۰٪ موارد)، شریانی و مختلط تقسیم می‌گردد. زخم‌های وریدی معمولاً در ناحیه داخلی مچ پا با حاشیه نامنظم، عمق کم و ترشحات زیاد ظاهر می‌شوند و با علائمی چون ادم، واریس و تغییر رنگ پوست همراهند، درحالی‌که زخم‌های شریانی اغلب در انگشتان پا یا نقاط فشاری با حاشیه‌های مشخص، عمق زیاد و درد شدید بروز می‌کنند و با پوست سرد، رنگ‌پریده و نبض ضعیف مشخص می‌شوند. عوامل خطرساز شامل دیابت، فشار خون بالا، چاقی، سیگار، سن بالا و بی‌تحرکی است که با ایجاد نارسایی وریدی، بیماری شریان محیطی یا آترواسکلروز، زمینه‌ساز این زخم‌ها می‌شوند. تشخیص دقیق نوع زخم عروقی با معاینه بالینی، سونوگرافی داپلر و شاخص مچ-بازویی (ABI) برای انتخاب استراتژی درمانی مناسب ضروری است، زیرا هر نوع زخم پروتکل درمانی متفاوتی را می‌طلبد.

انواع زخم عروقی

زخم‌های عروقی با توجه به منشأ آنها به چندین دسته تقسیم می‌شوند که هر یک مشخصات بالینی و رویکردهای درمانی متفاوتی دارند. این طبقه‌بندی به متخصصان کمک می‌کند تا استراتژی درمانی مناسب را اتخاذ کنند.

درمان زخم وریدی

درمان زخم‌های وریدی، به عنوان شایع‌ترین نوع زخم‌های عروقی، نیازمند رویکردی چندوجهی و مبتنی بر شواهد است که از درمان‌های سنتی تا تکنیک‌های نوین را در بر می‌گیرد. سنگ بنای درمان، کمپرسیون تراپی با استفاده از باندهای فشاری یا جوراب‌های واریس کلاس ۲ و ۳ است که با بهبود بازگشت وریدی و کاهش ادم، روند ترمیم را تسریع می‌کند. پانسمان‌های نوین شامل هیدروکلوئیدها، آلژینات‌ها و فوم‌های پیشرفته، محیطی مرطوب و ایده‌آل برای ترمیم زخم فراهم می‌کنند، در حالی که درمان‌های پیشرفته مانند وکیوم تراپی با ایجاد فشار منفی موضعی، اوزون تراپی با خواص ضدمیکروبی و اکسیژن‌رسانی بهتر، PRP تراپی با تزریق فاکتورهای رشد مشتق از پلاکت خود بیمار، و لیزر کم‌توان با تحریک بیوفوتونیک سلول‌ها، افق‌های جدیدی در درمان گشوده‌اند. مراقبت‌های خانگی شامل بالا نگه داشتن اندام، رعایت بهداشت موضع، پیاده‌روی منظم و کنترل وزن، نقشی حیاتی در موفقیت درمان و پیشگیری از عود دارند. این رویکرد جامع، با کاهش ۸۰ درصدی زمان بهبودی نسبت به روش‌های سنتی، نویدبخش آینده‌ای روشن در درمان زخم‌های وریدی است.

مرتبط: بهترین کلینیک زخم تهران

جدول مقایسه زخمهای عروقی وریدی و شریانی

جدول مقایسه زخمهای عروقی وریدی و شریانی

مشخصات	زخم وریدی	زخم شریانی
علت اصلی	نارسایی وریدی مزمن (مثلاً نارسایی دریچههای وریدی، ترومبوز ورید عمقی)	نارسایی شریانی (مثلاً آترواسکلروز، بیماری عروق محیطی، دیابت)
محل شایع	ناحیه مچ پا (بهویژه قوزک داخلی) و ساق پا	انگشتان پا، پاشنه، قوزک خارجی یا نواحی تحت فشار
ظاهر زخم	– سطحی و نامنظم – مرطوب با ترشح – لبههای مسطح و ملتهب	– عمیق و “مشابه حفره” (پانچشده) – خشک – لبههای مشخص و برجسته
تغییرات پوست اطراف	– تیره (هایپرپیگمانتاسیون) – اگزما – ادم (تورم)	– پوست نازک و براق – ریزش مو – رنگپریدگی یا سیانوز (کبودی)
درد	درد متوسط؛ با ایستادن طولانی بدتر میشود (با بالا نگه داشتن پا تسکین مییابد)	درد شدید، بهویژه شبها یا هنگام استراحت (با بالا نگه داشتن پا تشدید میشود)
پالسهای محیطی	وجود دارد (پالس پا قابل لمس است)	ضعیف یا отсутствует (پالس پا کاهشیافته)
ادم (تورم)	شایع	نادر
درمان	– بانداژ فشاری (کمپرشن) – بالا نگه داشتن پا – مراقبت از زخم	– بهبود جریان خون (جراحی بایپس، آنژیوپلاستی) – اجتناب از کمپرشن – کنترل عوامل خطر (سیگار، دیابت)
تشخیص	سونوگرافی داپلر وریدی شاخص ABI طبیعی یا کمی کاهشیافته	سونوگرافی داپلر شریانی شاخص ABI کمتر از ۰.۹
عوارض احتمالی	عفونت، زخم مزمن	نکروز (گانگرن)، قطع عضو

---

زخم شریانی و درمان آن

زخم‌های شریانی، که در اثر کاهش جریان خون شریانی و ایسکمی بافتی ایجاد می‌شوند، چالشی جدی در طب زخم محسوب می‌گردند و نیازمند مداخلات تخصصی برای بازگرداندن جریان خون کافی به اندام هستند. تشخیص دقیق با ارزیابی شاخص مچ-بازویی (ABI) کمتر از ۰.۸، سونوگرافی داپلر و آنژیوگرافی، پیش‌نیاز هرگونه اقدام درمانی است. آنژیوپلاستی با بالون و استنت‌گذاری، به عنوان روش‌های کم‌تهاجمی، با باز کردن تنگی‌های شریانی از طریق کاتتر و بدون نیاز به بیهوشی عمومی، در ۷۵٪ موارد موفقیت‌آمیز بوده‌اند. در موارد پیشرفته‌تر، جراحی‌های بای‌پس عروقی با استفاده از ورید صافن یا گرافت‌های مصنوعی، آندارترکتومی برای برداشتن پلاک‌های آترواسکلروتیک، و در موارد حاد، ترومبکتومی یا ترومبولیز برای رفع انسداد ناگهانی شریان انجام می‌شود. مراقبت‌های پس از مداخله، شامل درمان ضدانعقادی با آسپیرین یا کلوپیدوگرل، کنترل دقیق فاکتورهای خطر قلبی-عروقی مانند دیابت و فشار خون، پرهیز از سرما و تروما، و پیگیری منظم با سونوگرافی داپلر، نقشی حیاتی در موفقیت درمان و پیشگیری از عود دارند. این رویکرد جامع، میزان نجات اندام را از ۵۰٪ در دهه گذشته به بیش از ۸۵٪ در حال حاضر افزایش داده است.

Vascular ulcers are wounds on your skin that develop because of problems with blood circulation. These can take a very long time to heal and may need specialized care. The most common type of vascular ulcer is a venous ulcer. Also called a stasis ulcer, these happen because of circulatory problems that slow down blood exiting your feet and legs.

ترجمه فارسی:
زخم‌های عروقی، زخم‌هایی روی پوست شما هستند که به دلیل مشکلات گردش خون ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها می‌توانند مدت بسیار زیادی طول بکشند تا بهبود یابند و ممکن است نیاز به مراقبت تخصصی داشته باشند. شایع‌ترین نوع زخم عروقی، زخم وریدی است. این نوع زخم که به آن زخم رکودی نیز می‌گویند، به دلیل مشکلات گردش خون ایجاد می‌شود که خروج خون از پاها و ساق پای شما را کند می‌کند.
منبع : clevelandclinic

درمان زخم واریس

زخم‌های واریسی، زیرمجموعه‌ای از زخم‌های وریدی، نیازمند رویکرد چندجانبه هستند. پمادهای موضعی حاوی دیوکسین، کادکسومر ید یا هیالورونیک اسید در تسریع بهبودی مؤثرند. روش‌های خانگی شامل بالا نگه داشتن اندام، ورزش‌های انقباضی ساق پا و استفاده از جوراب‌های فشاری است. مداخلات پزشکی شامل اسکلروتراپی، لیزر داخل وریدی (EVLT)، رادیوفرکونسی (RFA) یا جراحی استریپینگ برای درمان واریس زمینه‌ای می‌باشد. در موارد مقاوم، پیوند پوست یا پیوند موضعی بافت می‌تواند مؤثر باشد.

تفاوت زخم شریانی و وریدی

زخم‌های وریدی معمولاً در نواحی مدیال مچ پا ظاهر می‌شوند، حاشیه نامنظم دارند، معمولاً کم‌عمق هستند و با ادم، درماتیت استازی و هیپرپیگمانتاسیون همراهند. در مقابل، زخم‌های شریانی اغلب در انگشتان پا یا برجستگی‌های استخوانی ایجاد می‌شوند، حاشیه منظم دارند، عمیق و دردناک هستند و با پوست خشک، سرد و بدون مو همراهند. درمان زخم‌های وریدی بر کمپرسیون تراپی متمرکز است، درحالی‌که زخم‌های شریانی نیازمند بازسازی عروقی هستند. کمپرسیون تراپی در زخم‌های شریانی کنتراندیکه است.

ویژه : درمان زخم پای دیابتی

راهکارهای تخصصی درمان زخم‌های شریانی و وریدی

زخم‌های مختلط شریانی-وریدی پیچیده‌ترین نوع زخم‌های عروقی هستند که در حدود ۱۰-۱۵٪ بیماران دیده می‌شوند. چالش اصلی، تعادل بین نیاز به کمپرسیون برای درمان جزء وریدی و خطر ایسکمی ناشی از کمپرسیون در جزء شریانی است. راه‌حل‌ها شامل اصلاح جریان شریانی با روش‌های مداخله‌ای پیش از شروع کمپرسیون با فشار کمتر (۲۰-۳۰ میلی‌متر جیوه) است. در این بیماران، استفاده از پانسمان‌های پیشرفته، درمان با اکسیژن هایپرباریک و فاکتورهای رشد می‌تواند مؤثر باشد.

روش‌های درمانی نوین

روش‌های درمانی نوین در زخم‌های عروقی شامل: ۱) استفاده از فاکتورهای رشد مشتق از پلاکت (PDGF) و پانسمان‌های بیولوژیک حاوی کلاژن، ۲) سلول‌درمانی با استفاده از سلول‌های بنیادی مزانشیمی، ۳) ماتریکس خارج سلولی (ECM) برای بازسازی بافت، ۴) تراپی با امواج شوک (ESWT) برای تحریک آنژیوژنز، ۵) تراپی با لیزر کم‌توان (LLLT) برای تسریع بهبود زخم، و ۶) نانوتکنولوژی در قالب نانوذرات نقره و نانوفیبرها برای پوشش‌های پیشرفته زخم می‌باشد. این روش‌ها آینده درمان زخم‌های عروقی را متحول خواهند کرد.

نقش پانسمان‌های نوین در درمان زخم عروقی

پانسمان‌های نوین، انقلابی در درمان زخم‌های عروقی ایجاد کرده‌اند و با فراهم کردن محیطی مرطوب، تسریع فرآیند ترمیم و کاهش درد، جایگزین پانسمان‌های سنتی خشک شده‌اند. هیدروکلوئیدها با ایجاد ژل نرم و چسبنده، محیطی مرطوب برای زخم‌های کم‌ترشح فراهم می‌کنند و تا ۷ روز بدون نیاز به تعویض باقی می‌مانند، در حالی که آلژینات‌ها، مشتق از جلبک‌های دریایی، با جذب ترشحات تا ۲۰ برابر وزن خود، برای زخم‌های پرترشح ایده‌آل هستند. فوم‌های پیشرفته با خاصیت جذب بالا و قابلیت شکل‌پذیری، برای زخم‌های عمیق و ناهموار مناسبند، و هیدروژل‌ها با محتوای بالای آب (۹۰٪)، برای دبریدمان اتولیتیک و هیدراتاسیون بافت نکروتیک کاربرد دارند. پانسمان‌های حاوی نقره و ید با خواص آنتی‌میکروبیال قوی، برای زخم‌های عفونی یا در معرض خطر عفونت استفاده می‌شوند، در حالی که پانسمان‌های کلاژن و ماتریکس خارج سلولی، با تقلید از بستر طبیعی زخم، تکثیر و مهاجرت سلولی را تسهیل می‌کنند. استفاده صحیح از این پانسمان‌ها مستلزم ارزیابی دقیق خصوصیات زخم (عمق، میزان ترشح، وجود عفونت) و تعویض به موقع است که می‌تواند زمان بهبودی را تا ۴۰٪ کاهش دهد و هزینه‌های درمانی را علی‌رغم قیمت بالاتر اولیه، در بلندمدت تا ۳۰٪ کاهش دهد.

وکیوم تراپی، اوزون تراپی و PRP تراپی در درمان زخم های عروقی

 جریان خون و تشکیل بافت گرانوله را تسریع می‌کند؛ این روش به‌ویژه در زخم‌های بزرگ و عفونی مؤثر است اما نیاز به تجهیزات تخصصی و پانسمان مکرر دارد. اوزون تراپی با تحریک اکسیژن‌رسانی و خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی خود، در زخم‌های ایسکمیک و دیابتی کاربرد گسترده‌ای دارد، هرچند اثرات بلندمدت آن نیاز به پژوهش بیشتر دارد. PRP تراپی با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت، فاکتورهای رشد را مستقیماً به بافت آسیب‌دیده منتقل می‌کند و ترمیم سلولی را تقویت می‌نماید؛ این روش برای زخم‌های مقاوم به درمان مناسب است اما هزینه بالا و نیاز به چندین جلسه از محدودیت‌های آن محسوب می‌شود. براساس مطالعات بالینی، وکیوم تراپی در کاهش عفونت و تسریع بهبودی زخم‌های عمیق برتری دارد، درحالی که PRP با تحریک بازسازی عروقی، در درمان زخم‌های مزمن نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده است. انتخاب روش به نوع زخم، شرایط بیمار و پاسخ بافتی وابسته است و ترکیب این روش‌ها در موارد پیچیده ممکن است اثربخشی را افزایش دهد.

مراقبت از زخم های عروقی در منزل

مراقبت از زخم‌های عروقی در منزل نیازمند رعایت بهداشت زخم عروقی با شست‌وشوی روزانه با محلول نمکی و پاک‌سازی ملایم است. تعویض پانسمان زخم عروقی باید با دستکش استریل و استفاده از گازهای نچسب انجام شود تا از آسیب به بافت‌های ترمیم‌شونده جلوگیری گردد. تغذیه برای زخم عروقی شامل مصرف پروتئین، ویتامین C و زینک است که با تقویت سیستم ایمنی، روند بهبود را تسریع می‌کند. انجام ورزش برای زخم عروقی مانند پیاده‌روی سبک یا حرکات کششی غیرفشارنده، جریان خون را بهبود بخشیده و از ایستایی عروقی جلوگیری می‌کند. بالا نگه داشتن پا (بالاتر از سطح قلب) هنگام استراحت، ورم و درد را کاهش می‌دهد. شناسایی علائم عفونت زخم عروقی مانند قرمزی شدید، ترشحات چرکی، تب یا بوی نامطبوع، حیاتی است و در این موارد مراجعه فوری به پزشک ضروری است. با رعایت این گام‌ها و پایش منظم زخم، می‌توان از پیشرفت عوارض جلوگیری و کیفیت زندگی بیمار را ارتقا داد.

تغذیه و ورزش، کلید طلایی بهبود و پیشگیری از زخم‌های عروقی

برای درمان و پیشگیری از زخم عروقی، تغذیه زخم عروقی باید بر پایه رژیم غذایی غنی از پروتئین (مانند ماهی، مرغ، حبوبات)، ویتامین C (فلفل دلمه‌ای، مرکبات) و روغن‌های چرب امگا-۳ (ماهی سالمون، گردو) باشد که التهاب را کاهش و ترمیم بافت را تسریع می‌کنند. پرهیز از غذاهای فرآوریشده، نمک زیاد و چربی‌های اشباعشده نیز حیاتی است تا از تشدید اختلالات عروقی جلوگیری شود. در کنار تغذیه، ورزش برای زخم عروقی مانند پیاده‌روی روزانه، دوچرخه‌سواری یا شنا، با بهبود جریان خون و اکسیژن‌رسانی، نقش مستقیمی در بهبود گردش خون ایفا می‌کند. تمرینات تقویتی عضلات پا (مانند بلند کردن پا در حالت نشسته) نیز از ایستایی خون در اندام‌ها جلوگیری کرده و خطر زخم‌های جدید را کاهش می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد ترکیب پیشگیری از زخم عروقی با تغذیه هدفمند و فعالیت‌های ورزشی منظم، نه تنها بهبود زخم‌های موجود را ۴۰٪ تسریع می‌کند، بلکه احتمال عود بیماری را به طور چشمگیری کم می‌نماید. با این حال، تنظیم برنامه متناسب با شرایط فردی زیر نظر متخصص الزامی است.

پیشگیری از زخم وریدی و عروقی

عوامل خطر زخم عروقی مانند دیابت کنترل‌نشده، فشار خون بالا، چاقی، مصرف سیگار و کم‌تحرکی، با آسیب به دیواره عروق، بستر ساز ایجاد زخم‌های مزمن می‌شوند. برای جلوگیری از زخم عروقی در افراد دیابتی و بیماران عروقی، کنترل دقیق قند خون، فشار خون و چربی‌ها با دارو و تغذیه سالم (کم‌نمک، سرشار از فیبر و آنتی‌اکسیدان) ضروری است. ترک سیگار به عنوان یکی از راهکارهای پیشگیری از زخم عروقی، بهبود جریان خون را تا ۳۰٪ افزایش می‌دهد. ورزش روزانه (مانند پیاده‌روی ۳۰ دقیقه‌ای) نه تنها وزن را مدیریت می‌کند، بلکه با تقویت پمپاژ عروقی، از ایسکمی بافتی جلوگیری می‌نماید. مراقبت از پاها شامل بررسی روزانه پوست برای ترک یا قرمزی، استفاده از کفش طبی و جلوگیری از آسیب‌های جزئی، به ویژه در بیماران نوروپاتی، کلیدی است. مطالعات نشان می‌دهد رعایت این راهکارها خطر زخم‌های عروقی را تا ۶۰٪ کاهش می‌دهد و کیفیت زندگی بیماران را متحول می‌سازد.

زمان مراجعه به پزشک

تشخیص زودهنگام علائم زخم عروقی مانند درد مداوم در پاها (به‌ویژه هنگام استراحت)، تورم غیرعادی، تغییر رنگ پوست (قرمزی، کبودی یا سیاه‌شدگی)، ترشحات چرکی یا بوی نامطبوع زخم، و عدم بهبود پس از ۲ هفته مراقبت خانگی، کلید جلوگیری از عوارض جدی مانند عفونت سیستمیک یا حتی قطع عضو است. اگر زخم همراه با تب، لرز یا افزایش سریع اندازه باشد، این هشدارهای زخم عروقی نشان‌دهنده پیشرفت عفونت به جریان خون است و نیاز به اقدام اورژانسی دارد. مطالعات تاکید می‌کنند که مراجعه به متخصص زخم عروقی در مراحل اولیه، احتمال بهبودی را تا ۷۰٪ افزایش می‌دهد و از تبدیل زخم به وضعیت مزمن جلوگیری می‌کند. بیماران دیابتی یا مبتلا به نارسایی عروقی باید با مشاهده کوچک‌ترین تغییرات پوستی (مانند خشکی یا ترک) به‌سرعت به کلینیک‌های تخصصی مراجعه کنند، چرا که تشخیص زودهنگام زخم عروقی با روش‌هایی مانند سونوگرافی داپلر، مسیر درمان را کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌سازد.

سوالات رایج