انواع پانسمان چیست؟

انواع پانسمان به طور کلی به سه بخش اصلی، پانسمان تعاملی، پانسمان اولیه و پانسمان فعال تقسیم بندی می شود که در ادامه به مشروح هر کدام از آن ها خواهیم پرداخت.

پانسمان یعنی قرار دادن پوشش حفاظتی برروی زخم می گویند، که مهمترین شرط آن استریل بودن پانسمان است. انواع پانسمان متفاوتی است. هدف از پانسمان زخم تسهیل در بهبودی زخم، پیشگیری از عفونت، جلوگیری از خونریزی، کمک به فرایند التیام زخم، عایق دما، حفظ رطوبت زخم و حفاظت زخم از صدمات مکانیکی است.

درمان زخم در همه افراد متفاوت است و اغلب به عوامل مختلفی مانند سن ، نوع پوست ،نوع زخم ، محل ، شدت و موارد دیگر بستگی دارد.

تقسیم بندی کلی انواع پانسمان

پانسمان غیر فعال (ثانویه) :

بطور کلی این محصولات برای زخم های سطحی، تمییز و خشک با حداقل ترشح استفاده می شوند. هم چنین به عنوان پانسمان ثانویه نیز کاریرد دارند.

پانسمان تعاملی (اولیه) :

این نوع پانسمان ها که یکی دیگر از انواع پانسمان به شمار می رود، با برقراری ارتباطی تعاملی با زخم سعی دارد تا محیطی مناسب برای رشد بافت زخم به وجود آورد. بطور مثال در زمانی که زخم خشک است در آبرسانی به آن کمک می کند و زمانی که زخم بیش از حد ترشح دارد با جذب بیشتر ترشحات، تعادل لازم را به وجود می آورد.

پانسمان فعال (آنتی باکتریال) :

پانسمتن های فعال با تغییر در بستر بافت، بهبود شرایط ماتریس سلولی را برعهده دارند. این نوع پانسمان ها با برخورداری از ذرات نانو یا مواد اضافه شده به آنها در حالت های گوناگون، شرایط را برای بهبود یک زخم فراهم می کنند. برخی دارای نانو مولکول نقره برای ضدعفونی کردن زخم و برخی دارای کلوییدهای سازگار با بافت بدن برای مرطوب نگه داشتن زخم های خشک به کار می روند.

اهداف به کار بردن پانسمان

• حمایت از زخم در مقابل آلودگی میکروبی
• کمک به هموستاز
• افزایش التیام به وسیله جذب درناژ و دبریدمان زخم
• حمایت از محل زخم
• عایق دما
• نگهداری رطوبت بین زخم و پانسمان

انواع پانسمان های سنتی

1.گاز ساده:

این پانسمان ها که یکی از انواع پانسمان و به آنها پانسمان سنتی نیز گفته می شود و در کشور ما نیز خیلی رایج هستند، بسیاری از ویژگی های یک پانسمان ایده آل را ندارند. گاز ساده در انواع زخم های خشک و تمیز به عنوان پانسمان اولیه و پانسمان ثانویه و پوشاننده کاربرد دارد.

مزایا:

• جاذب ترشحات زخم

معایب:

• گاز و پنبه به بستر زخم چسبیده ، آن را خشک می نمایند و در حین برداشتن به بافت تازه تشکیل شده آسیب می رسانند. بنابراین این پانسمان ها نبایستی مستقیمآ روی سطح مرطوب زخم گذاشته شوند.
• ذرات و باقیمانده، فیبر و الیاف خود را در زخم به جای می گذارند.
• در مقابل نفوذ آلودگی و میکروارگانیسم های عفونی قابل نفوذ می باشند.
•  نیاز به تعویض مکرر و صرف هزینه های اضافی دارند.

2.گاز آغشته به مواد و محلول های ضدعفونی کننده:

استفاده از محلول هایی مانند بتادین، اسید استیک و هیپوکلریت بر بافت های در حال ترمیم اثر سمی داشته و روند التیام را به تاخیر می اندازند. فرآورده های حاوی ستریمید مانند ساولن حتی در غلظت های پایین سمی است. در بعضی موارد، مواد و ترکیبات دیگری به همراه پانسمان گاز در درمان زخم به کار گرفته می شودکه بعضی نسبتا موثر و بعضی غیر موثر حتی گاهی مضر می باشند. موادی مانند عسل خوراکی ( که ممکن است حاوی بوتولینوم باشد) ، محلول پرمنگنات و حتی شربت آنتی اسید (آلومینیم ام جی).

3.گاز آغشته به کرم سولفادیازین نقره :

در واقع این کرم نوعی پانسمان پوششی از انواع پانسمان ها است که حاوی نقره می باشد و مانند پماد آنتی بیوتیک مورد مصرف در زخم های سوختگی اندازه کوچک و زخم های عفونی است. این کرم محلول در آب است ولی هنگامی که بر روی سطح زخم باز قرار داده می شود به سختی از روی آن پاک شده و جهت پیشگیری از آلودگی لباس و ملحفه بیمار لازم است پانسمان ثانویه بر روی این کرم قرار داد. لازم به ذکر است استفاده از این کرم در کودکان زیر 2 سال به دلیل ایجاد مسمومیت ممنوع می باشد.

معایب:

• هر 12 ساعت یکبار نیاز به تعویض پانسمان دارد.
• نیاز به درمانگر مجرب دارد.
• تعویض پانسمان سبب افزایش درد و ناراحتی بیمار می شود به همین دلیل نیاز به استفاده از مسکن قبل از پانسمان می باشد.

• پانسمان می باشد.

4.گاز وازلینه:

از یک لایه گاز آغشته به پارافین زرد یا سفید ساخته شده که در بسته های چند عددی به صورت استریل و غیر استریل در دسترس می باشد.

موارد مصرف:

• زخم ها و سوختگی های سطحی کوچک
• محل دهنده پیوند پوست

مزایا:

• به علت چرب بودن، گاز وازلینه به سطح زخم نمی چسبد و به همین علت به بافت تازه تشکیل شده زخم آسیب نمی رساند.
• سبب ایجاد محیط مرطوب در بستر زخم شده و مهاجرت سلول های اپی تلیال را تسهیل می کند.
• ارزان قیمت می باشد.

معایب:

• این پانسمان قدرت جذب ترشحات را ندارد.
• نیاز به پانسمان ثانویه دارد.
• پارافین سطح زخم را پوشانده و به سختی از روی زخم پاک می شود.
• تبادلات گازی با وجود آن به خوبی انجام نمی شود.
• در افراد حساس ممکن است واکنش های حساسیتی بدهد.

لازم به ذکر است که امروزه از میان گازهای چرب، انواعی که آغشته به چربی گیاهی (تری گلیسیرید) هستند، به جهت آنکه سازگاری بیشتری با پوست دارد و PH پوست را پایین نگه می دارند بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

5.گاز آغشته به سالین (سرم نمکی غلیظ استریل):

گاز آغشته به محلول نمکی 20% غلیظ نقش اسموتیک دارد بدین ترتیب که پس از تبخیر آب موجود در این پانسمان محیط نمکی پانسمان روی زخم، محیط جاذب ایجاد می کند.

مزایا:

• کمک به افزایش پاکسازی بیولوژیک و تسهیل دبریدمان
• محیط مرطوب ایجاد می کند، اگرچه این طوبت ایده آل و کنترل شده نمی باشد.
• پانسمان آغشته به سالین سبب می شود که ترشحات چرکی و ذرات نکروتیک بافت های مرده به داخل پانسمان گاز جذب شوند.
• خاصیت پاک کنندگی و جاذب بو دارد.
• همچنین در محیط نمکی ایجاد شده، میکروارگانیسم ها قادر به رشد نمی باشند و در زخم های عفونی موثر است.
• سبب کاهش تورم زخم می شود.

معایب:

• این پانسمان ها با حس ناخوشایند و سوزش در زخم همراه است.
• جهت زخم هایی که تمایل به خونریزی دارند توصیه نمی شود.
• در زخم هایی با بافت گرانوله قرمز و یا اپیتلیزه صورتی رنگ منع مصرف دارد.
• جهت زخم هایی که تاندون، عصب و عضله در عمق آن ها مشخص است توصیه نمی شود.
• جهت تاثیر بهتر پانسمان بایستی در طول شبانه روز سه تا چهار بار تعویض شود بنابراین زمان بر است و دمای زخم را کاهش می دهد.
• به پانسمان ثانویه نیاز دارد.