راهنمای جامع آمپوتاسیون، علل، انواع و روند جراحی قطع عضو

آمپوتاسیون یا قطع عضو یکی از روش‌های جراحی است که در آن بخشی از اندام بدن به دلایل مختلفی نظیر دیابت، عفونت شدید، آسیب جدی، نقص مادرزادی و… توسط پزشک برداشته می‌شود. در ادامه، به بررسی علل، انواع، فرایند جراحی و مراحل توانبخشی پس از آمپوتاسیون می‌پردازیم.

✅ تایید شده توسط کلینیک زخم

آمپوتاسیون و دلایل انجام آن

آمپوتاسیون یا قطع عضو یک عمل جراحی برای قطع کردن اندام (دست یا پا) یا بخشی از اندام (انگشت، پایین دست، انگشت پا یا قسمت پایین پا) است. زمانی که بیمار از ضرورت قطع عضو آگاهی می‌یابد، طبعاً دچار نگرانی و ناراحتی شدیدی می‌شود.

هرچند تغییر شیوه زندگی پس از قطع عضو کاری دشوار است، اما افراد بسیاری هستند که پس از قطع اندام توانسته‌اند زندگی خود را به خوبی مدیریت کنند و از یک زندگی فعال و پربار لذت ببرند. اندام‌های مصنوعی به بیماران کمک می‌کند تا توانایی از دست رفته خود را پس از قطع عضو بازیابند. دلایل قطع عضو ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد.

پزشکان تنها زمانی به آمپوتاسیون روی می‌آورند که سایر روش‌های درمانی نتیجه‌بخش نباشند. در جدول زیر، عمده‌ترین دلایل انجام آمپوتاسیون را گردآوری کرده‌ایم:

دلیل آمپوتاسیون	توضیحات	میزان شیوع
بیماری‌های عروقی 💔	انسداد رگ‌های خونی که منجر به مرگ بافت می‌شود؛ مانند آترواسکلروز و بیماری برگر	بالا (حدود 54% موارد)
عوارض دیابت 🍬	زخم‌های مزمن، نوروپاتی و اختلالات عروقی ناشی از دیابت کنترل‌نشده	بسیار بالا (علت اصلی آمپوتاسیون غیرتروماتیک)
تروما و آسیب‌های شدید 💥	صدمات ناشی از تصادفات، سوانح صنعتی، حوادث جنگی یا بلایای طبیعی	متوسط تا بالا (دومین علت شایع)
عفونت‌های شدید 🦠	عفونت‌های مقاوم به درمان مانند استئومیلیت یا بافت نرم که به سپسیس تهدیدکننده حیات منجر می‌شود	متوسط
تومورهای بدخیم 🔬	سرطان‌های استخوان و بافت نرم مانند استئوسارکوم یا سارکوم بافت نرم	کمتر شایع
نقایص مادرزادی 👶	ناهنجاری‌های ساختاری اندام‌ها که از بدو تولد وجود دارند	نادر
گانگرن ⚫	مرگ بافتی ناشی از قطع جریان خون یا عفونت شدید	شایع در بیماران دیابتی و عروقی

فرآیند تصمیم‌گیری برای انجام آمپوتاسیون، پیچیده است اما تیم پزشکی با در نظر گرفتن عواملی مانند سطح درد بیمار، میزان کارکرد اندام، خطر پیشرفت بیماری و کیفیت زندگی پس از جراحی به این تصمیم می‌رسند.

Amputation is the loss or removal of a body part such as a finger, toe, hand, foot, arm or leg. It can be a life changing experience affecting your ability to move, work, interact with others and maintain your independence. Continuing pain, phantom limb phenomena and emotional trauma can complicate recovery.

قطع عضو به معنای از دست دادن یا برداشتن قسمتی از بدن مانند انگشت دست، پا، دست، پا، بازو یا ساق پا است که می‌تواند تجربه‌ای عالی باشد. این امر روی توانایی شما در حرکت، کار، تعامل با دیگران و حفظ استقلال شما تأثیر می‌گذارد. درد مداوم، پدیده فانتوم و آسیب‌های عاطفی روی بهبودی اثر منفی می‌گذارند.

hopkinsmedicine.org

گرافت پوستی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

انواع آمپوتاسیون را بشناسید

آمپوتاسیون یا قطع عضو یک روش درمانی است که برای جلوگیری از گسترش عفونت، آسیب یا بیماری‌های دیگر استفاده می‌شود. در ادامه انواع این عمل جراحی را برای شما ذکر می‌کنیم:

نوع آمپوتاسیون	توضیحات	کاربرد اصلی
آمپوتاسیون اندام فوقانی 💪	شامل انگشتان، دست، مچ، ساعد، آرنج و بازو	تروما، تومور، عفونت‌های شدید
آمپوتاسیون اندام تحتانی 🦵	شامل انگشتان پا، پا، مچ پا، ساق، زانو و ران	بیماری‌های عروقی، دیابت، تروما
آمپوتاسیون هیپ 🔄	قطع از مفصل هیپ یا با برداشتن قسمتی از لگن	تومورهای پیشرفته، عفونت‌های مقاوم
آمپوتاسیون شانه 🧩	قطع از مفصل شانه یا با برداشتن قسمتی از تنه	تومورهای پیشرفته، تروماهای شدید
همی‌پلویکتومی 📊	برداشتن نیمی از لگن و اندام تحتانی مربوطه	تومورهای پیشرفته استخوانی

آمپوتاسیون اندام تحتانی 👣

برای قطع عضو اندام تحتانی مانند انگشتان پا، زیر زانو و…، روش‌های زیادی وجود دارد:

آمپوتاسیون انگشتان پا 👣✂️

در این روش، یک یا چند انگشت پا برداشته می‌شود. این امر بیشتر بخاطر عوارض دیابت، سرمازدگی یا تروما رخ می‌دهد.

آمپوتاسیون ترانس‌متاتارسال 🦶

در اینجا، پزشک از میان استخوان‌های کف پا اندام را قطع می‌کند تا قوس پا حفظ شود.

آمپوتاسیون سایم (Syme) 🩹

از مچ پا قطع می‌شود تا پا بتواند وزن فرد را در انتهای استامپ تحمل کند.

آمپوتاسیون ترانس‌تیبیال (زیر زانو) 🦿

رایج‌ترین نوع آمپوتاسیون اندام تحتانی است و با پروتز به حفظ مفصل زانو و بهبود عملکرد حرکتی کمک می‌کند.

دیسارتیکولاسیون زانو

در این روش، بدون برش استخوان، مفصل زانو جدا می‌شود.

آمپوتاسیون ترانس‌فمورال

از ناحیه استخوان ران قطع می‌شود که نیازمند انرژی بیشتر برای راه رفتن با پروتز است.

دیسارتیکولاسیون هیپ

پزشک از مفصل هیپ به جداسازی می‌پردازد که برای فرد کمی چالش‌برانگیز خواهد بود و به مدت زمان بیشتری برای توانبخشی نیاز دارد.

انواع آمپوتاسیون بر اساس روش جراحی 🔪🩹

1. آمپوتاسیون بسته که با ایجاد فلپ‌های پوستی و بستن کامل زخم انجام می‌شود.

2. آمپوتاسیون باز که در آن، زخم به صورت باز رها می‌شود و در عفونت‌های شدید یا آسیب‌های تروماتیک به جراحی نیاز دارد.

3. آمپوتاسیون گیوتینی هم روشی اورژانسی است که در آن بدون ایجاد فلپ، برش مستقیم ایجاد می‌شود.

هر نوع آمپوتاسیون پیامدهای خاص خود را در مراحل توانبخشی و استفاده از پروتز دارد و برای انتخاب هر یک از آنها، پزشک باید شرایط بیمار، ماهیت بیماری، و هدف نهایی درمان را در نظر بگیرد.🧠💡

چگونه قانقاریا را درمان کنیم؟

قطع عضو چگونه انجام می‌شود؟

قطع عضو یا آمپوتاسیون شامل مراحل مختلفی از آماده‌سازی بیمار تا مراقبت‌های پس از عمل است که هر کدام اهمیت زیادی در درمان دارند. در ادامه مراحل مختلف انجام این کار را برای شما ذکر می‌کنیم:

مرحله	توضیحات
ارزیابی پیش از عمل	بررسی دقیق وضعیت بیمار، تصویربرداری، آزمایش‌های خون و مشاوره‌های تخصصی
آماده‌سازی بیمار	آماده‌سازی روحی و جسمی بیمار برای جراحی
بیهوشی	معمولاً به صورت بیهوشی عمومی، گاهی بی‌حسی منطقه‌ای
گارو (تورنیکه)	در برخی موارد برای کنترل خونریزی استفاده می‌شود
برش پوست	ایجاد برش با توجه به نوع آمپوتاسیون و طراحی فلپ‌های پوستی
قطع عضلات	بریدن و شکل دادن به بافت‌های عضلانی
قطع عروق	بستن شریان‌ها و وریدهای اصلی
قطع اعصاب	بریدن اعصاب محیطی با دقت خاص
قطع استخوان	برش استخوان با اره مخصوص
شکل‌دهی استامپ	شکل دادن به انتهای اندام برای پذیرش پروتز
بستن زخم	بستن لایه‌های مختلف بافت
پانسمان	پوشش مناسب محل عمل
مراقبت‌های پس از عمل	مدیریت درد، کنترل عفونت و مراقبت از زخم
توانبخشی	شروع فرآیند بازتوانی و آماده‌سازی برای پروتز
پروتزگذاری	طراحی و ساخت پروتز مناسب

مراقبت‌های پس از جراحی

وقتی آمپوتاسیون انجام شد، تازه قدم اول برداشته شده و مسیر بهبودی شروع میشه. این مسیر، مثل یه سفر جذابه که هر روزش با روز قبل فرق داره! بیا با هم نگاهی به مراقبت‌های بعد از عمل بندازیم که باعث میشه این سفر راحت‌تر و موفق‌تر طی بشه:

بیمارستان (هفته اول)

مراقبت از زخم

پانسمان باید تمیز و خشک نگه داشته بشه و هر وقت پزشک گفت، تعویض بشه. اصلاً سراغ دستکاری زخم نرو، حتی اگه وسوسه‌انگیز باشه! 🚫👐

کنترل درد

بعد از عمل، احساس درد کاملاً طبیعیه و نشونه ضعف نیست! داروهات رو سر ساعت بخور، حتی اگه درد نداشته باشی. پیشگیری بهتر از درمانه! 🕰️

درد فانتوم

یه حس عجیب که خیلی‌ها تجربه می‌کنن: احساس درد یا خارش در اندامی که دیگه وجود نداره! این کاملاً طبیعیه و مغزت داره خودش رو با شرایط جدید وفق میده. با پزشکت در میون بذار تا بهترین راهکار رو بهت بگه. 🧠✨

وضعیت دهی صحیح

استامپ (انتهای اندام باقیمانده) رو نباید آویزون بذاری! از بالش مخصوص استفاده کن، اما زیر زانو یا مفاصل نذار که دچار انقباض بشی.

مرحله بهبودی اولیه (هفته دوم تا چهارم)

کنترل تورم

بانداژ فشاری، بالا نگه داشتن اندام، و کمپرس سرد بهترین رفیق‌هات هستن. هر چی تورم کمتر = پروتزگذاری راحت‌تر! ❄️

شروع حرکات ساده

از همون روزهای اول، تمرینات ساده رو با اجازه پزشک شروع کن! چند بار نفس عمیق، حرکت‌های کششی ملایم، و گاهی انقباض عضلات سالم 💫

مراقبت از پوست

پوست اطراف محل آمپوتاسیون نیاز به توجه ویژه داره! روزی دو بار (صبح و شب) با آب ولرم و صابون ملایم شستشو بده و کاملا خشک کن. بعدش از لوسیون غیرمعطر استفاده کن، اما نه روی بخیه‌ها! 🚿

مرحله توانبخشی (ماه دوم به بعد)

فیزیوتراپی منظم

تمرینات تقویتی، کششی و تعادلی که بهت میده رو جدی بگیر و با انرژی انجام بده.

آموزش پروتز

یاد گرفتن استفاده از پروتز اولش سخته اما کم کم راحت میشه! صبور باش، تمرین کن و از هر پیشرفت کوچیک لذت ببر.

رژیم غذایی سالم

غذاهای سرشار از پروتئین، ویتامین C و روی به بهبود زخم کمک می‌کنن. میوه‌ها، سبزیجات، گوشت بدون چربی و لبنیات کم‌چرب بهترین انتخاب‌ها هستن.

سلامت روان

احساسات مختلف مثل غم، خشم یا حتی ترس کاملاً طبیعی هستن. با خانواده حرف بزن، به گروه‌های حمایتی بپیوند و اگه لازم بود با روانشناس مشورت کن.

نکات طلایی 🌟

✅ در صورت مشاهده تب، قرمزی غیرعادی، ترشح بدبو، درد شدید یا باز شدن زخم، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

✅ سلامتی شما از هر چیزی مهم‌تر است.

✅ به تدریج به فعالیت‌های روزانه بازگردید، بدون عجله.

✅ هر روز کمی بیشتر از روز قبل تلاش کنید.

✅ استقلال به مرور زمان به دست می‌آید.

✅ موفقیت‌ها را، حتی کوچکترین آنها را یادداشت کنید.

✅ این یادداشت‌ها در روزهای سخت به شما انگیزه می‌دهند.

✅ آمپوتاسیون پایان مسیر نیست، بلکه آغاز سفری جدید است.

مراحل انجام آنژیوگرافی پای دیابتی

چگونه از قطع عضو پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از قطع عضو، چند روش مهم توصیه می‌شود که شامل موارد پایین هستند:

مراقبت مناسب از زخم‌ها

اگر در بخشی از بدن خود دچار جراحت شدید، حتما به خوبی از آن مراقبت کنید.

کنترل بیماری‌های زمینه‌ای

بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های عروقی و فشار خون را تحت کنترل نگه دارید تا از قطع عضو جلوگیری کنید.

معاینات منظم پا (به‌ویژه برای دیابتی‌ها)

دیابتیک‌ها بهتر است که به صورت روزانه پاها را برای زخم، تغییر رنگ یا تورم بررسی کنند.

محافظت از اندام‌ها

از تجهیزات ایمنی مناسب هنگام کار با ماشین‌آلات استفاده کنید.

ترک سیگار

سیگار را ترک کنید تا جریان خون بهبود یابد و عفونت‌ها سریع‌تر خوب شوند.

رعایت بهداشت

شستشوی منظم و خشک نگه داشتن پاها و دست‌ها در جلوگیری از قطع عضو نقش دارند.

پوشیدن کفش مناسب

کفش‌های راحت و اندازه بپوشید که باعث زخم یا فشار نشوند.

فعالیت بدنی منظم

برای بهبود جریان خون خود ورزش کنید و از زندگی لذت ببرید.

سوالات متداول